بزرگنمايي:

بازار آریا - علیرضا خان‌محمدی * بازار سهام در روز سه‌‌‌شنبه، چهارمین روز معاملاتی هفته، رشد قابل‌توجهی را به ثبت رساند که می‌‌‌توان دلیل آن را در اعلام خبر آغاز مذاکرات در روز شنبه از سوی دونالد ترامپ جست‌وجو کرد. البته در سه‌روز ابتدایی هفته، بازار سهام شاهد اصلاح قیمتی بود که دلایل داخلی و خارجی باعث این افت‌وخیز در بازار سرمایه ایران شده‌اند؛ چرا که بورس تهران به دلیل شرایط خاص تحت‌تاثیر عوامل زیادی قرار می‌گیرد که در ادامه به آنها می‌‌‌پردازیم.
عوامل خارجی موثر بر بازار سرمایه: بازار ایران به‌‌‌طور سنتی تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که می‌‌‌توان آنها را از سه‌منظر مورد بررسی قرار داد: قیمت‌های جهانی کامودیتی‌‌‌ها، اقتصاد جهانی و رونق و رکود آنها و ریسک‌‌‌های سیاسی و ژئوپلیتیک.
قیمت جهانی کامودیتی‌‌‌ها: در روزهای اخیر، شاهد اصلاح عمیق در قیمت جهانی کامودیتی‌‌‌ها بودیم. دلیل اصلی این کاهش، اعمال تعرفه‌‌‌های تجاری از سوی دولت ایالات‌متحده توسط ترامپ بر کالاهای وارداتی است. این تعرفه‌‌‌ها به افزایش بهای تمام‌‌‌شده، کاهش تقاضا و در نهایت رکود در اقتصادی در کشورهای مقصد منجر شده‌‌‌اند. با کاهش رشد اقتصادی جهانی، مصرف کاهش می‌‌‌یابد و قیمت کامودیتی‌‌‌ها نیز افت می‌کند.
نکته قابل‌توجه آن است که بازار سرمایه ایران وابستگی زیادی به قیمت جهانی کامودیتی‌‌‌ها دارد. بنابراین، کاهش قیمت‌های جهانی مستقیما بر سودآوری شرکت‌های بورسی تاثیر گذاشته و موجب افت قیمت سهام در سه‌روز اول هفته شده بود. تنها استثنا طلاست که به دلیل نقش آن به‌عنوان پناهگاه امن سرمایه‌گذاری، رشد داشته است. البته روز سه‌‌‌شنبه به دلیل مخابره شدن ازسرگیری مذاکرات شاهد اصلاح جدی در قیمت طلا بودیم.
رکود اقتصادی جهانی به‌‌‌ویژه در چین: چین به‌عنوان یکی از شرکای تجاری بزرگ ایران و یکی از ‌‌خریداران اصلی کامودیتی‌‌‌ها شناخته می‌شود. کاهش رشد اقتصادی چین موجب افت تقاضا برای محصولات صادراتی ایران شده که این موضوع نیز بر سودآوری شرکت‌های ایرانی تاثیر منفی گذاشته است.
ریسک‌‌‌های سیاسی و ژئوپلیتیک: یکی از عوامل مهم، استمرار ریسک‌‌‌های سیاسی و ژئوپلیتیک است. تنش‌‌‌های بین‌المللی همچنان پابرجاست؛ به‌‌‌ویژه در آستانه مذاکرات پیش‌‌‌رو در روز شنبه. در حالی که دونالد ترامپ از مذاکره مستقیم حمایت کرده، آقای عراقچی اعلام کرده که مذاکرات تنها به صورت غیرمستقیم انجام خواهد شد. این اختلاف‌نظر خود نشانه‌‌‌ای از نبود اجماع در فضای سیاسی است. بازار سرمایه روز سه‌‌‌شنبه نسبت به اخبار مربوط به مذاکرات واکنش مثبت نشان داد، اما مشخص نیست که این واکنش در روزهای آینده پایدار می‌ماند یا خیر. نشست خبری و پیام‌‌‌هایی که پس از مذاکرات روز شنبه منتشر خواهد شد، می‌‌‌تواند تعیین‌‌‌کننده مسیر آتی بازار باشد.
از سوی دیگر، تهدیدهایی نیز مطرح شده است مبنی بر اینکه برگزار نشدن مذاکرات در روز شنبه، پیامدهای سنگینی برای ایران خواهد داشت. این مساله باعث شده است تا ریسک‌‌‌های سیاسی همچنان بالا باقی بماند و بازار در فضای انتظاری و محافظه‌‌‌کارانه‌ای قرار بگیرد.
عوامل داخلی موثر بر بازار سرمایه
افزایش فاصله قیمت دلار نیمایی با نرخ ارز در بازار آزاد: افزایش نرخ دلار آزاد بر اثر ریسک‌‌‌های سیاسی و اقتصادی موجب افزایش بهای تمام‌‌‌شده شرکت‌ها شده، در حالی که درآمد آنها بر پایه دلار نیمایی محاسبه می‌شود. این فاصله بیش از 50درصدی فرصت سودهای کلان را برای دلالان و سفته‌‌‌بازان فراهم کرده، در حالی که شرکت‌ها با زیان عملیاتی مواجه شده‌‌‌اند.
ابهام در سیاست‌‌‌های کلان اقتصادی: نبود وزیر اقتصاد و عدم‌شفافیت در تصمیمات دولت باعث ایجاد نااطمینانی شده است. دولت هنوز سیاست مشخصی را برای مقابله با بحران‌های اقتصادی اخیر اتخاذ نکرده است که این عدم‌قطعیت سرمایه‌گذاران را از ورود به بازار سرمایه بازمی‌دارد.
نقش مبهم بانک‌مرکزی: بانک‌مرکزی نیز در شرایط فعلی بدون موضع‌‌‌گیری مشخص و برنامه روشن عمل می‌کند. سیاست بهره‌‌‌ بانکی مشخص نیست و در حوزه قیمت ارز و بازار ارز نیز برنامه مشخصی وجود ندارد که این موضوع باعث شده است نقش نظارتی و تنظیم‌‌‌گری بانک‌مرکزی کمرنگ شود.
بحران انرژی و قطعی برق: با وجود آغاز نشدن فصل گرما، کشور با بحران انرژی و قطعی برق مواجه است. کاهش ذخایر آبی و عدم‌تولید برق کافی از منابع آبی، ریسک جدیدی را به صنایع تحمیل کرده است.
با توجه به جذابیت بازارهای موازی، بازار سرمایه در کوتاه‌‌‌مدت نمی‌‌‌تواند رشد چشمگیری را تجربه کند. تا زمانی که بحران‌های بین‌المللی و داخلی ادامه‌ دارند، انتظار رشد پایدار از بازار سرمایه منطقی نیست. با وجود اینکه سهام ارزنده در بازار وجود دارد، شرایط کلان اقتصادی و سیاسی به گونه‌‌‌ای است که حتی این سهم‌‌‌ها نیز ممکن است روزهای خوبی را تجربه نکنند. بهترین راهکار در این شرایط استفاده از مشاوره تخصصی، تحلیل صحیح و تصمیم‌گیری منطقی در سرمایه‌گذاری است.
* کارشناس بازار سرمایه