بازار آریا - دنیای اقتصاد : اگر می‏‌خواهید با فساد مبارزه کنید به جای عرضه فساد بر تقاضای فساد تمرکز کنید. مردم چرا به فساد روی می‏‌آورند و چه عاملی بستر‌ساز سوءاستفاده از فقر و آسیب‌‏پذیری مردم توسط مقامات سیاسی است؟ در سفری به برزیل در پی یافتن پاسخ این پرسش هستیم.
امیررضا انگجی: حامی‌پروری، خرید رای و بازارهای سیاسی ناکارآ بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد کشورهای در حال توسعه است. ادبیات گسترده‌ای درباره تاثیرات مخرب و منفی حامی‌پروری و مشتری‌گرایی در بازار سیاست بر عملکرد اقتصادی و توسعه وجود دارد. در بسیاری از این مطالعات حامی‌پروری خود متغیر مستقل و توضیح‌دهنده است با این حال سوال اساسی توسعه این است که ریشه حامی‌پروری چیست و چه عواملی زمینه‌ساز ظهور آن هستند. یک مطالعه اقتصادی با تمرکز بر برزیل سعی در توضیح ریشه‌های مشتری‌گرایی در این کشور دارد. یافته این مطالعه این است که مناطق مستعد خشکسالی با سطح آسیب‌پذیری‌های اقتصادی بالا، باعث مشارکت شهروندان در مشتری‌گرایی می‌شود؛ پدیده‌ای با پیامدهای مخرب مختلف.
این مطالعه استدلال می‌کند که آسیب‌پذیری اقتصادی ناشی از خشکسالی باعث مشارکت شهروندان در مشتری‌گرایی و تداوم حامی‌پروری می‌شود؛ پدیده‌ای که با پیامدهای مخرب مختلف همراه است. این یکی از مهم‌ترین مقالاتی است که بر طرف تقاضای حامی پروری متمرکز است.
بازاری برای فساد در برزیل
برای بررسی اینکه چگونه کاهش آسیب‌پذیری بر مشارکت شهروندان در مشتری‌گرایی تاثیر می‌گذارد، از دو شوک برون‌زا برای آسیب‌پذیری استفاده شده است. اول، یک کارآزمایی کنترل تصادفی برای کاهش آسیب‌پذیری خانوارها طراحی می‌شود: مداخله برای توسعه و ساخت مخازن آب مسکونی در مناطق مستعد خشکسالی برزیل. دوم، استفاده از شوک‌های بارندگی. ما دریافتیم که کاهش آسیب‌پذیری ناشی از افزایش توسعه مخازن یا افزایش بارندگی به‌طور قابل توجهی درخواست برای کالاهای خصوصی از سیاستمداران را کاهش می‌دهد؛ به‌ویژه در میان شهروندانی که احتمالا در روابط مشتری‌گرا هستند. علاوه بر این، کاهش آسیب‌پذیری، آرای شهرداران فعلی را که معمولا منابع بیشتری برای حامی‌پروری اختصاص می‌دهند، کاهش می‌دهد.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه اشکال دموکراتیک حکومت را با هدف اصلی افزایش نمایندگی سیاسی اتخاذ کرده‌اند. با این حال، نهادهای سیاسی دموکراتیک اغلب در ارائه نمایندگی گسترده از طرف شهروندان فقیر و آسیب‌پذیر که اغلب، اکثریت رای‌دهندگان هستند، شکست خورده‌اند. تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که مشتری‌گرایی -مبادله منافع برای حمایت سیاسی- دلیل مهمی است که چرا بسیاری از سیاستمداران منتخب نه پاسخگو به مردم و نه حتی پاسخ‌گوی حوزه‌های انتخابیه خود هستند. در میان پیامدهای زیانبار متعدد، ادبیات گسترده‌ای استدلال می‌کند که مشتری‌گرایی ناکارآمدی‌های تخصیص منابع دولت را تشدید و عملکرد نهادهای دموکراتیک را تضعیف می‌کند که به‌طور بالقوه منجر به کاهش رقابت سیاسی و همچنین کمبود کالاهای عمومی می‌شود.
با توجه به این پیامدهای مخرب بالقوه، چرا شهروندان در مشتری‌گرایی مشارکت می‌کنند؟ از میان بسیاری از عوامل مطرح‌شده، شاید هیچ‌کدام بیش از فقر و آسیب‌پذیری اقتصادی توجه را به خود جلب نکرده باشد. ادبیات نظری گسترده به این اشاره می‌کند که چرا شهروندان فقیر ممکن است ارزش نسبتا بیشتری برای مصرف خصوصی نسبت به ترجیحات سیاسی یا تامین کالاهای عمومی قائل شوند.اما درحالی‌که این تمرکز بر فقر بر سطح مصرف تاکید دارد، به تنوع مصرف توجه چندانی نمی‌کند. با درک اهمیت هر دو بعد مصرف، مطالعه حاضر تمرکز بر آسیب پذیری را گسترش می‌دهد. همان‌طور که توسط سایر کارهای نظری نشان داده شده است، آسیب‌پذیری اقتصادی ناشی از برای نمونه خشکسالی که هم سطح و هم تنوع مصرف را دربرمی‌گیرد، تاثیرات مهمی بر رفاه شهروندان دارد.
فراگیر بودن آسیب‌پذیری و مشتری‌گرایی در کشورهای در حال توسعه دو سوال مهم و ناشناخته را مطرح می‌کند. اول، آیا بین آسیب‌پذیری اقتصادی و مشارکت شهروندان در روابط مستمر مشتری‌مداری رابطه علّی وجود دارد؟ و دوم، اگر آسیب‌پذیری واقعا عامل مشتری‌گرایی است، کاهش آسیب‌پذیری چه پیامدهای سیاسی و اقتصادی دارد؟ اگر شهروندان با کاهش آسیب‌پذیری کمتر به مقامات منتخب اعتماد کنند، ممکن است انتظار کاهش آرا برای مقامات فعلی و در نتیجه کاهش هرگونه مزیت تصدی سیاسی را داشته باشیم. حتی تخصیص منابع دولتی نیز می‌تواند به سطح تخصیص کارآتر نزدیک شود.
مطالعه حاضر ادبیات مشتری‌گرایی را با بررسی هر دو سوال در شمال شرقی برزیل، منطقه‌ای مستعد خشکسالی که در آن آسیب‌پذیری رایج است، پیش می‌برد. یک سهم کلیدی مطالعه، استفاده از دو شوک تصادفی برون‌زا برای آسیب‌پذیری است. اول، از یک کارآزمایی کنترل تصادفی‌شده در مقیاس بزرگ استفاده شده که به‌طور برون‌زا آسیب‌پذیری را از طریق یک مداخله از طریق توسعه مخازن ذخیره آب کاهش می‌دهد. این مداخله که با همکاری یک سازمان غیردولتی برزیلی طراحی شده است، مخازن آب خصوصی برای خانواده‌های فردی ساخت.
هر مخزن تا 16هزار لیتر آب از بارندگی یا تحویل کامیون‌های آب را ذخیره می‌کند. به‌عنوان دومین منبع تنوع برون‌زا در آسیب‌پذیری، شوک‌های بارندگی در سطح شهرداری‌ها نیز بررسی می‌شود. تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که هر دو شوک مثبت به آسیب‌پذیری - مخازن آب و بارندگی - رفاه خانوار را بهبود می‌بخشد، همان‌طور که با شاخص‌های برجسته مانند ناامنی غذایی، رکود و وضعیت سلامتی گزارش‌شده، اندازه‌گیری می‌شود.
سهم مهم دیگر مطالعه حاضر، بررسی طولی جغرافیایی از خانوارهای فقیر روستایی است که با ناامنی آبی مواجه هستند. این نظرسنجی بزرگ نه تنها آسیب‌پذیری را بررسی می‌کند، بلکه تعامل پاسخ‌دهندگان با سیاستمداران محلی را قبل، در طول و بعد از انتخابات شهرداری برزیل در سال2012، اندازه‌گیری می‌کند. به‌طور اساسی، داده‌ها نشان می‌دهد که چه افرادی احتمالا روابط مشتری‌مدارانه مداوم با سیاستمداران محلی دارند و همچنین جزئیات مهمی درباره ماهیت تعاملات آنها ارائه می‌کند. برای مثال، داده‌های نظرسنجی نشان می‌دهد که ساکنان شهرداری‌های مستعد خشکسالی بیشتر از سیاستمداران محلی درخواست مزایای خصوصی، به‌ویژه برای آب، دارو، و درمان‌های پزشکی می‌کنند. علاوه بر این، متوجه می‌شویم که در شهرداری‌هایی که خشکسالی را تجربه می‌کنند، به احتمال زیاد حمایت عمومی از نامزدهای سیاسی که مردم با آنها در رابطه حامی‌پرورانه هستند، بیشتر است. چنین شواهدی رابطه بین آسیب‌پذیری و مشتری‌گرایی را روشن می‌کند که در آن بسیاری از شهروندان از نظر اقتصادی آسیب‌پذیر برای مقابله با شوک‌های منفی به روابط مشتری‌مداری با سیاستمداران محلی تکیه می‌کنند.
مطالعه حاضر شواهد دقیقی را ارائه می‌کند که نشان می‌دهد ارتباطی علّی بین آسیب‌پذیری محیطی و اقتصادی و درخواست‌های شهروندان برای حمایت وجود دارد. شهروندانی که در گروه تصفیه آب انبار هستند -یعنی آنهایی که در خانوارهایی که به‌طور تصادفی برای دریافت مخزن آب اختصاص داده شده‌اند- به‌طور قابل توجهی کمتر احتمال دارد که کالاهای خصوصی را از سیاستمداران درخواست کنند. این مداخله احتمال ارائه چنین درخواست‌هایی را تا 17درصد کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ما اثرات مشابهی را برای شوک‌های بارندگی مشاهده می‌کنیم. کاهش یک انحراف استاندارد در بارندگی شهری، درخواست کالاهای خصوصی از سیاستمداران را 13درصد افزایش می‌دهد.

هر دوی این یافته‌ها برای حذف درخواست‌های آب که مستقیما تحت تاثیر آب انبارها و بارندگی قرار می‌گیرند، قوی هستند. ما همچنین دریافتیم که تصفیه آب‌انبارها -یک فناوری که دسترسی طولانی‌مدت آب را افزایش می‌دهد- درخواست‌های شهروندان را نه تنها در طول مبارزات انتخاباتی، بلکه در طول سال پس از انتخابات نیز کاهش می‌دهد. اثرات توسعه مخزن‌ها به‌طور کامل در میان شهروندانی متمرکز است که احتمالا در روابط مستمر مشتری‌گرایی هستند که درخواست‌های آنها را تا 38درصد کاهش می‌دهد.
در مقابل، ما هیچ تاثیری در میان شهروندان بدون چنین روابطی نمی‌یابیم. الگوهای مشابهی برای شوک‌های بارندگی مشاهده می‌شود؛ البته با دقت کمتر. درمجموع، این نتایج نشان می‌دهد که ارتباط مشاهده‌شده بین آسیب‌پذیری و درخواست‌های شهروندان در میان شهروندانی متمرکز است که احتمالا در روابط مشتری‌گرایانه هستند.
بر مبنای انتخابات شهرداری برزیل در 2012، تخمین زده می‌شود که استفاده از مخزن‌ها احتمال رای دادن شهروندان به شهردار فعلی را که برای انتخاب مجدد نامزد می‌شود، 10.1درصد کاهش می‌دهد. هنگامی که نمونه شامل شهرداری‌هایی می‌شود که در آنها شهردار فعلی برای انتخاب مجدد شرکت نکرده (مثلا به‌دلیل محدودیت دوره)، یافته‌ها مشابه هستند. استفاده از مخزن‌ها احتمال رای دادن شهروندان به نامزد حزب فعلی را تا 7.6درصد کاهش می‌دهد. همانند درخواست‌ها، تاثیرات انتخاباتی نیز بر شهروندانی که احتمالا در روابط مشتری‌گرایانه هستند، متمرکز است.
مطالعه تجربی حاضر از لحاظ نظری مطابق با کار اندرسون، فرانسوا و کوتوال (2015) با عنوان مدل مشتری‌گرایی به‌عنوان بیمه غیررسمی است. در مدل آنها، سیاستمداران مشتری‌گرا سیاست‌های مربوط به خانواده‌های فقیر و آسیب‌پذیر را تحریف می‌کنند تا بتوانند ترتیبات مشتری‌مداری را تسهیل کنند. این ترتیبات مشتری‌گرایانه شامل نقل و انتقالات غیررسمی است که به‌طور خاص، در مبادله احتمالی برای خرید رای، سیاستمداران مشتری‌گرا درصورت تجربه شوک‌های منفی، به شهروندان خاصی کمک می‌کنند. مطابق با نتایج تجربی، آن مطالعه نیز نشان می‌دهد که کاهش آسیب‌پذیری شهروندان، مشارکت شهروندان در مبادلات غیررسمی را کاهش و همچنین آرای سیاستمداران مشتری‌گرا را کاهش می‌دهد. همچنین مطابق با یافته‌های جدید، این مدل پیش‌بینی می‌کند که تاثیرات در میان شهروندانی که روابط برقرارشده با سیاستمداران دارند، تقویت می‌شود. این مطالعه یک گام مهم در نزدیک شدن به تخمین علّی از سمت آسیب‌پذیری اقتصادی به افزایش حامی‌پروری است. یافته‌های این مطالعه سهم مهمی در پیشبرد ادبیات اقتصاد سیاسی دارد.
مطالعات قبلی شواهد همبستگی نشان می‌دهد که شهروندانی که از وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایینی برخوردارند، بیشتر در مشتری‌گرایی و فساد مشارکت می‌کنند. با این حال، ایجاد یک رابطه علّی چالش برانگیز بود، تا حدی به‌دلیل دشواری تفکیک نقش فقر و خطر عوامل تعیین‌کننده مختلف نادیده‌گرفته‌شده این پدیده، مانند باورها، نگرش‌ها و ترجیحات رأی‌دهندگان. در واقع مشخص نبود که این حامی‌پروری است که علت فقر و آسیب‌پذیری است یا بالعکس. استفاده از این دو شوک برون‌زا ما را یک قدم به تخمین علّی نزدیک‌تر کرد. این مطالعه همچنین نشان داد که استقلال اقتصادی دست فقرا را باز می‌کند تا از نامزدهای مخالف و گروه‌های رقیب حمایت کنند.

جغرافیای برزیل زمینه‌ای برای آزمایش
این مطالعه روی منطقه نیمه‌خشک برزیل متمرکز است که اکثریت قریب به اتفاق آن در منطقه شمال شرقی کشور واقع شده است. این منطقه بیش از یک‌میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد و جمعیت بیش از 28میلیون نفری آن به‌طور نامتناسبی فقیر و روستایی هستند. این منطقه با میانگین بارندگی بسیار کمتر و نوسانات بارندگی بیشتر نسبت به بقیه مناطق برزیل مشخص می‌شود. در سال2012، میانگین بارندگی این منطقه تنها cm43.9 بود؛ درحالی‌که در بقیه نقاط کشور cm139.5 بود. یک منبع برون‌زا برای ایجاد آسیب‌پذیری اقتصادی و گسترش فقر، قرار گرفتن منطقه در معرض خشکسالی‌های مکرر است.
بارش آن به‌طور موقت متمرکز است و به‌دلیل توپوگرافی و دما به سرعت تبخیر می‌شود. در این منطقه مستعد خشکسالی، بسیاری از ساکنان مناطق روستایی به‌شدت در برابر شوک آسیب‌پذیر هستند. بازارهای اعتباری و بیمه توسعه نیافته‌اند و محدودیت‌های پس انداز اغلب شهروندان را از تامین مالی کافی بازمی‌دارد. تا حدی به‌دلیل همبستگی مکانی شوک‌های بارندگی، توانایی شهروندان روستایی برای استفاده از بیمه غیررسمی برای رفع نیازهای خود اغلب محدود است.
شوک‌های بهداشتی یکی دیگر از مسائل مهم است, زیرا مراقبت‌های بهداشتی ناکافی اغلب به‌عنوان نگرانی اصلی در نظرسنجی‌ها رتبه‌بندی می‌شود. بسیاری از برزیلی‌های ثروتمند دارای بیمه درمانی خصوصی هستند؛ اما شهروندان فقیر به‌ویژه در برابر شوک‌های بهداشتی آسیب‌پذیر هستند. با توجه به آسیب‌پذیری قابل توجهی که مردم در برابر شوک‌ها دارند، بسیاری از برزیلی‌ها از سیاستمداران محلی درخواست کمک می‌کنند. در طول سال انتخابات 2012، 21.3درصد از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی‌ها از یکی از نامزدهای شهرداری یا شورایاری درخواست کالاهای خصوصی کردند. این امر بازاری برای مبادلاتِ حمایت فراهم می‌کند که خرید رای در آن در برابر تامین کالاها برای خانوارهای آسیب‌دیده مبادله می‌شود.
بسیاری از درخواست‌ها شامل نیازهای زندگی است. یک‌سوم درخواست‌ها در هر دوسال شامل مراقبت‌های بهداشتی و یک‌چهارم درخواست‌ها شامل آب بود. درخواست‌ها نیز در هنگامه شوک‌های نامطلوب افزایش می‌یابد. کاهش در بارندگی باعث افزایش درخواست‌ها به میزان 3.6درصد در سال2012 شد. سیاستمداران نیز تقریبا نیمی از درخواست‌ها را در هر دو سال (2012 و 2013) برآورده کردند.
خلاصه کلام
این مقاله به بررسی رابطه بین آسیب‌پذیری اقتصادی و مشارکت شهروندان در مشتری‌گرایی پرداخته است. یک بررسی جدید سه‌ساله از خانوارهای روستایی در شمال شرقی برزیل، منطقه‌ای مستعد خشکسالی که در آن آسیب‌پذیری رایج است، صورت گرفته است. برخلاف تحقیقات قبلی، نظرسنجی‌ها جنبه‌های مختلف آسیب‌پذیری خانواده‌ها را بررسی می‌کند و تعاملات شهروندان با سیاستمداران محلی را قبل، در حین و پس از انتخابات شهرداری سال2012 اندازه‌گیری می‌کند. برای بررسی اینکه چگونه کاهش آسیب‌پذیری بر مشتری‌گرایی تاثیر می‌گذارد، از دو شوک تصادفی برون‌زا برای آسیب‌پذیری استفاده شد.
اولی یک کارآزمایی کنترل تصادفی طراحی‌شده برای کاهش آسیب‌پذیری خانواده‌های نمونه بود. در این مداخله، آب‌انبارهای مسکونی به‌صورت تصادفی در 425خوشه محله در 40شهرداری احداث شد. دوم، از شوک‌های بارندگی در سطح شهرداری استفاده شد، که به‌طور برون‌زا بر آسیب‌پذیری خانوار تاثیر می‌گذارد.
بررسی این مطالعه درباره هر دو شوک آسیب‌پذیری چندین یافته مهم به‌دست می‌دهد. با توجه به مداخله، ایجاد مخازن و تصفیه آب‌انبارها دیدیم که درخواست شهروندان برای کالاهای خصوصی از سیاستمداران کاهش یافت و در برخی موارد حتی درخواست‌های مربوط به آب را حذف کرد. این فناوری که دسترسی طولانی‌مدت آب را افزایش می‌دهد، درخواست‌های شهروندان را نه تنها در طول مبارزات انتخاباتی، بلکه یک‌سال بعد از آن نیز کاهش داد. به موازات آن، متوجه می‌شویم که شوک‌های منفی بارندگی، درخواست‌های شهروندان برای کالاهای خصوصی از سیاستمداران را افزایش می‌دهد؛ حتی اگر درخواست‌های مرتبط با آب را حذف کنیم همانند آب‌انبارها، تاثیر بارندگی بر درخواست‌ها در بین شهروندان حاضر در رابطه مشتری‌گرایی تقویت می‌شود.
با اتصال تک‌تک افراد به دستگاه‌های رای‌گیری الکترونیکی خاص آنها متوجه می‌شویم که استفاده از مخزن‌ها به میزان قابل‌توجهی رای شهرداران فعلی را کاهش داده است. این تاثیرات انتخاباتی برای شهروندان حاضر در رابطه مشتری‌گرایی بزرگ‌تر می‌شود. به‌طور کلی، این یافته‌ها با این استدلال سازگار است که کاهش آسیب‌پذیری اقتصادی روابط مشتری‌گرا را تضعیف می‌کند و در نتیجه بر عملکرد انتخاباتی مدیران فعلی تاثیر می‌گذارد. در نتیجه سیاست‌هایی که رشد و توسعه اقتصادی را هدف قرار می‌دهند بهتر از سیاست‌های مبارزه با فساد می‌توانند در بلندمدت مشتری‌گرایی و حامی‌پروری را تضعیف کنند.
به‌طور گسترده‌تر، این مطالعه با ارائه شواهد قانع‌کننده مبنی بر اینکه آسیب‌پذیری اقتصادی عامل تعیین‌کننده کلیدی مشارکت شهروندان در روابط مشتری‌گرایی است، ادبیات علمی را پیش می‌برد. برخلاف اکثر تحقیقاتی که بر فقر تمرکز دارند، تحلیل این مقاله از آسیب‌پذیری تاکید می‌کند که هم سطح و هم تنوع مصرف و در نتیجه رفاه افراد بر مشتری‌گرایی تاثیر می‌گذارد.
فراتر از سهم اصلی این مطالعه در تاکید بر نقش این عامل (فقر و آسیب‌پذیری) تعیین‌کننده مشتری‌گرایی که قبلا مورد مطالعه قرار نگرفته، یافته‌های آن برای تلاش‌های سیاستی برای کاهش این پدیده نیز متمرکز است. توجه به این نکته مهم است که مداخله مخزن‌ها بر چگونگی تاثیر کاهش آسیب‌پذیری خانوار بر مشارکت شهروندان در مشتری‌گرایی متمرکز است.
همان‌طور که نشان داده شد، یک مزیت کلیدی نصب چند مخزن در هر شهرداری این است که بر استراتژی‌های سیاستمداران تاثیری نداشته است. تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات بالقوه افزایش چنین برنامه‌هایی بر رفتار سیاستمداران در روابط مستمر مشتری‌گرایانه و همچنین استفاده آنها از خرید رای و سایر استراتژی‌های کمپین فراتر از تمرکز مطالعه حاضر مورد نیاز است. با توجه به رفتار شهروندان (طرف تقاضا)، مداخله سیاستی این مقاله نشان می‌دهد که کاهش آسیب‌پذیری ممکن است روش بالقوه دیگری برای مبارزه با مشتری‌گرایی ارائه دهد.
مطالعات متعددی به بررسی کمپین‌های ضد مشتری‌گرایی می‌پردازند که اغلب تلاش می‌کنند تا از پذیرش پیشنهادهای خرید رای توسط شهروندان ممانعت کنند. چنین تحقیقاتی بینش‌های مختلفی را ارائه می‌کند، اما اغلب نتایج دارند. نکته کلیدی این است که بهبود معیشت شهروندان می‌تواند تمایل آنها را برای مشارکت در مبادلات فاسد با سیاستمداران کاهش دهد. تحقیقات بیشتر در زمینه‌های مختلف باید بررسی کند که آیا کاهش آسیب‌پذیری باعث می‌شود شهروندان این روابط را به کلی کنار بگذارند یا نه؟
منبع: Vulnerability and Clientelism, Gustavo J.Bobonis, Paul J.Gertler, Marco Gonzalez-Navarro and Simeon Nichter, 2022, AER