بازار آریا - دنیای اقتصاد - علی عبدالمحمدی : بازار سهام در سال‌جاری با مجموعه‏‏‌ای از ریسک‏‏‌ها دست‌وپنجه نرم کرد و نتوانست بازدهی مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان بیاورد. چنین موضوعی باعث شد تا برای چهارمین سال متوالی، بازار سهام با خروج پول حقیقی همراه شود. در معاملات سال 1403، حدود 30همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شد تا مجموع خروج پول از تالار شیشه‏‏‌ای در چهارسال اخیر به 180همت برسد. از ابتدای سال 99 تا قله شاخص کل در مرداد آن سال، حدود 114همت پول حقیقی وارد بازار سهام شد؛ اما بعد از ریزش فجیع قیمت‌ها در ادامه معاملات آن سال، بذر بی‌اعتمادی در تالار شیشه‏‏‌ای کاشته شد که هنوز دست از سر بازار سهام برنداشته است.
مقصد پول‌‌‌های خارج‌‌‌شده از بورس
همان‌طور که عنوان شد، در معاملات سال 1403، حدود 30همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شد؛ اما مقصد پول‌‌‌های خارج‌‌‌شده از بازار سهام کجاست؟ کدام ابزار یا بازار جذاب توانسته است در نقش پناهگاه برای سرمایه‌‌‌های خرد و سرگردان حقیقی‌‌‌ها ظاهر شود. بررسی ورود پول تجمعی به ابزارهای معاملاتی نشان می‌دهد که صندوق‌های طلا در سال 1403، مهم‌ترین رقیب بازار سهام بودند و توانستند در سال‌جاری، 43‌هزار میلیارد تومان از سرمایه‌‌‌های حقیقی را به خود جذب کنند. با توجه به اینکه در سال 1403 در فضای سیاسی و اقتصادی کشور، فعل و انفعالات گوناگونی به وقوع پیوست و سطح ریسک‌‌‌های سیستماتیک افزایش یافت، سرمایه‌گذاران ترجیح دادند به سمت و سوی دارایی‌‌‌های امن مانند طلا روانه شوند. بازدهی‌‌‌های قابل‌‌‌توجه به ثبت رسیده در بازار طلا و سکه نیز نشان می‌دهد که گسیل‌‌‌شدن سرمایه‌‌‌ها به سمت بازار طلا و سکه چندان بیراه هم نبوده است. افزون بر 43همت پول حقیقی که در سال 1403 وارد صندوق‌های طلا شد، در پلتفرم‌‌‌های آنلاین و بازار فیزیکی طلا و سکه نیز خریدهای بسیاری در طول سال صورت گرفت و در مجموع می‌‌‌توان بازار طلا و سکه را مهم‌ترین رقیب بازار سهام در جذب پول از این بازار قلمداد کرد. صندوق‌های درآمد ثابت نیز در سال‌جاری، 32همت پول حقیقی را جذب کردند که می‌‌‌توان گفت مقصد بخشی از پول‌‌‌های خارج‌‌‌شده از بازار سهام نیز این صندوق‌ها بوده‌اند.
بررسی ورود و خروج در مقیاس ماهانه
بهمن‌ماه، بدترین ماه سال به لحاظ خروج پول از بازار سهام بود و در این ماه، 9‌هزار و 791میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات سهام، حق‌‌‌تقدم و صندوق‌های سهامی خارج شد. عمده خروج پول از بازار سهام در معاملات بهمن‌ماه، در یک‌سوم پایانی این ماه و پس از دورشدن از فضای توافق و احیای روابط با غرب رخ داد. بهترین ماه سال به لحاظ ورود پول حقیقی نیز آذر بود که در این ماه، 6‌هزار و 179میلیارد تومان پول حقیقی وارد بازار سهام شد. در آذر 1403، علاوه بر ثبت بیشترین ورود پول حقیقی در مقیاس ماهانه، بیشترین بازدهی شاخص کل نیز در مقیاس ماهانه (18.7درصد) در سال 1403 به ثبت رسید. با توجه به ورود پول به بازار سهام در دوماه آبان و آذر، فصل پاییز به تنها فصل سال تبدیل شد که در آن بازار سهام با ورود پول حقیقی همراه شد و برآیند معاملات سه‌فصل دیگر سال، خروج پول حقیقی از صحنه معاملات سهام بود.

دلیل گریزان‌بودن پول از بازار سهام
در یک نگاه کلی، جریان پول به سمت دارایی و بازاری روانه می‌شود که پتانسیل رشد را در آینده آن بازار ردیابی کند. همان‌طور که عنوان شد، در سالی که گذشت، عمده سرمایه‌‌‌های خرد به سمت‌‌‌وسوی بازار طلا و سکه روانه شدند و این موضوع به دلیل پتانسیل رشد این بازار رخ داد و با بازدهی‌‌‌های محقق‌شده در این بازار مشخص شد که سرمایه‌‌‌های خرد مسیر درستی را در پیش گرفته‌‌‌اند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین متهم گریزانی پول از بازار سهام، عدم‌ثبت بازدهی است. طبیعتا هیچ فرد عاقلی، در اقتصاد توام با تورم مزمن ایران، سرمایه خود را به بازاری منتقل نمی‌‌‌کند که بازدهی متناسب با ریسک برای او کسب نشود. بازار سهام در سال‌های اخیر با انواع و اقسام ریسک‌‌‌ها دست و پنجه نرم کرده که این ریسک‌ها، هر یک در مقطعی مانع ورود جریان پول به بازار سهام شده است. ریسک‌‌‌های بنیادی بازار در سال‌های گذشته و سال 1403، در کلیت این بازار بی‌‌‌اعتمادی عمومی ایجاد کرد و ریسک‌‌‌های سیستماتیک نیز به حدی آینده بازار سهام را تیره و تار کرد که اهالی بازار سهام را مجبور کرد عطای این بازار را به لقای آن ببخشند.
چگونگی هدایت پول به سمت بازار سهام
در سال 1404، ابتدا باید در کلیت بازار سهام و پارامترهای اثرگذار بر آن، اعتمادسازی عمومی کرد و سپس با انجام سلسله‌کارهایی، سعی در روانه کردن جریان پول به سمت و سوی بازار سهام داشت. هدایت پول به سمت بازار سهام نیازمند مجموعه‌‌‌ای از سیاست‌‌‌ها و راهکارهای اقتصادی و مالی است که در ادامه، مهم‌ترین الزامات و راهکارهای جذب سرمایه به بازار سهام ذکر خواهد شد.
ایجاد ثبات و اطمینان در بازار سرمایه
مهم‌ترین پیش‌شرط جذب پول به بورس، کاهش ریسک‌‌‌های سیاسی و اقتصادی است. سرمایه‌گذاران زمانی وارد بازار سهام می‌‌‌شوند که از ثبات اقتصادی و سیاستگذاری‌‌‌های دولت اطمینان داشته باشند. حمایت از حقوق سهامداران خرد دومین موضوعی است که باید در دستور کار قرار بگیرد. جلوگیری از تخلفات مالی و افزایش شفافیت در معاملات و صورت‌های مالی شرکت‌ها، اعتماد حقیقی‌‌‌ها را جلب خواهد کرد. عدم‌مداخله دستوری در فرآیند تولید و فروش شرکت‌ها دیگر عاملی است که باید به آن توجه ویژه‌‌‌ای شود. سیاستگذاری‌‌‌های غیرقابل پیش‌بینی مانند قیمت‌گذاری دستوری یا تغییرات ناگهانی در قوانین، باعث خروج سرمایه از بورس می‌شود.
بهبود وضعیت بنیادی شرکت‌ها
کاهش هزینه‌‌‌های تولید و تامین مالی، راهکاری است که در حوزه بهبود وضعیت بنیادی شرکت‌ها باید مدنظر قرار گیرد. دولت می‌‌‌تواند از طریق کاهش مالیات شرکت‌ها و تسهیل تامین مالی، سودآوری آنها را افزایش دهد. افزایش بهره‌‌‌وری و شفافیت شرکت‌ها از طریق الزام شرکت‌ها به ارائه گزارش‌‌‌های دقیق و شفاف نیز سبب خواهد شد جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سهام افزایش یابد.