بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : جهان امروز، عرصه تغییرات سریع و تحولات دیجیتال است. گسترش روزافزون تکنولوژی و وقوع پدیده‌هایی چون همه‌گیری کرونا در سال‌های گذشته، عادات مردم در مطالعه و نحوه خرید کتاب را دستخوش دگرگونی کرده‌اند؛ به نحوی که بسیاری به کتاب‌های الکترونیکی روی آورده‌اند و برخی نیز کتاب‌های فیزیکی را از طریق پست از سایت‌های فروش کتاب یا مستقیم از ناشران خریداری می‌کنند. همین موضوع سبب شده کتاب‌فروشی‌های مستقل با چالش‌های زیادی مواجه شوند، عایدی آنها کم شود یا حتی مجبور به تعطیلی شوند. اما آیا این بدان معناست که در آینده، کتاب‌فروشی‌ها به خاطره‌ای دور تبدیل خواهند شد؟ آیا سرنوشت کتاب‌فروشی‌ها، همانند حمام‌های عمومی در دهه‌های گذشته و کافی‌نت‌ها در سال‌های اخیر، به فراموشی سپرده شوند؟ یا همچنان گروهی دل در گرو بوی کاغذ و دلبسته تعاملات چهره‌ به چهره در کتاب‌فروشی‌ها دور هم جمع خواهند شد؟
یکه‌تازی کتاب ‌الکترونیکی
گزارش‌های جهانی از رشد چشمگیر بازار کتاب‌های الکترونیکی حکایت دارند. بر اساس پیش‌بینی‌ها، اندازه بازار کتاب‌های الکترونیکی با نرخ سالانه 10.7درصد تا سال 2029 به میزان 14.52میلیارد دلار خواهد رسید؛ ارقامی که نشان می‌دهد این بازار به دلیل مزایا و افزایش تعامل خوانندگان با فرمت دیجیتال، رشدی قابل‌توجه را تجربه می‌کند. پذیرش فرمت‌های مختلف کتاب الکترونیکی، مانند EPUB و PDF، افق‌های جدیدی را برای نشر گشوده و دسترسی و راحتی بیشتری را برای خوانندگان فراهم کرده است. تکنولوژی با ارائه دستگاه‌های پیشرفته و گوشی‌های هوشمند، امکان ذخیره مجموعه‌های گسترده‌ای از عناوین در یک دستگاه قابل‌حمل، پشتیبانی از زبان‌های مختلف و دسترسی به خدمات آنلاین را فراهم کرده است.
راحتی کتاب‌های الکترونیکی موجب تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان شده، به‌طوری‌که بسیاری از آنها به‌ویژه نسل جدید فرمت‌های دیجیتال را به کتاب‌های فیزیکی ترجیح می‌دهند. با این حال، این رشد بدون چالش‌ نبوده است. نگرانی‌های حریم خصوصی به‌عنوان یک مساله عمده مطرح شده‌اند و چندین مورد نقض داده‌ها گزارش شده و همین موضوع نگرانی مصرف‌کنندگان نسبت به امنیت اطلاعات شخصی آنها را در پی داشته است. با وجود این چالش‌ها، اما انتظار می‌رود که به دلیل راحتی و دسترسی ای‌بوک‌ها، بازار کتاب‌های الکترونیکی همچنان به روند رشد خود ادامه دهد.
نوش‌‌ونیش ارتباط بی‌واسطه
تکنولوژی بستری فراهم آورده تا ناشران حتی ناشران کتاب‌های کاغذی بتوانند با حذف واسطه، مستقیم با مخاطب در ارتباط باشند؛ پدیده‌ای که فرصتی برای ناشران، و چالشی برای کتاب‌فروشان به وجود آورده است. ارسال مستقیم کتاب از طرف ناشر به مخاطب، که به عنوان «فروش مستقیم» یا «فروش مستقیم به مصرف‌کننده» (D2C) شناخته می‌شود، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر نقش و جایگاه کتاب‌فروشی‌ها در چرخه نشر داشته باشد.
با حذف واسطه‌ها، ناشران می‌توانند هزینه‌های توزیع و فروش را کاهش دهند. این امر می‌تواند منجر به کاهش قیمت کتاب برای مصرف‌کنندگان یا افزایش سود ناشران شود. فروش مستقیم به ناشران امکان می‌دهد کنترل بیشتری بر فرآیند فروش، از جمله بازاریابی، قیمت‌گذاری و ارسال، داشته باشند. آنها می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در مورد مشتریان خود جمع‌آوری کنند و از این اطلاعات برای بهبود استراتژی‌های فروش خود استفاده کنند. همچنین، این روش به ناشران امکان می‌دهد به مخاطبان خاصی که ممکن است از طریق کانال‌های سنتی به آنها دسترسی نداشته باشند، دسترسی پیدا کنند. با این حال، فروش مستقیم می‌تواند منجر به کاهش فروش کتاب‌فروشی‌ها شود، به‌ویژه برای کتاب‌هایی که توسط ناشران بزرگ منتشر می‌شوند. از این رو کتاب‌فروشی‌ها باید به دنبال راه‌هایی برای رقابت با فروش مستقیم باشند.
راز بقا
اگر بپذیریم پیشرفت‌های فناورانه بخشی از پدیده تکامل است، ناگزیریم قبول کنیم که در مقابل آن، اصنافی چون کتاب‌فروشی‌ها یا باید تن به انقراض دهند یا خود را با شرایط جدید سازگار کنند. تجربه‌های مختلف در کشورهای گوناگون نشان می‌دهد نابودی کتاب‌فروشی‌ها تقدیر محتوم آنها نیست. اگر چه در آلمان، از تعداد کتاب‌فروشی‌های مستقل در سال‌های اخیر کاسته شده، و در انگلستان تعداد کتاب‌فروشی‌های مستقل از حدود 1894 فروشگاه در سال 2005 به حدود 890 فروشگاه در سال 2023 کاهش یافته، اما کشور آمریکا تجربه متفاوتی را پشت سر گذاشته است. 
انجمن کتاب‌فروشان آمریکا (ABA) گزارش می‌دهد که پس از یک دوره طولانی کاهش، تعداد کتاب‌فروشی‌های مستقل عضو این انجمن در آمریکا از سال 2009 تا 2021 حدود 30درصد افزایش یافته است. شاید دلیل این راز ماندگاری و افزایش را بتوان در تقویت جنبه‌های فرهنگی کتاب‌‌فروشی‌ها جست‌وجو کرد؛ از جمله تجربه منحصربه‌فرد خرید کتاب از نزدیک. بسیاری از افراد هنوز از تجربه لمس و ورق زدن کتاب‌های فیزیکی لذت می‌برند، از این‌رو کتاب‌فروشی‌ها فضایی را فراهم می‌کنند که افراد می‌توانند در آن به گشت‌وگذار بپردازند، کتاب‌ها را لمس کنند و با دیگر علاقه‌مندان به کتاب صحبت کنند. همچنین بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها نقش خود را صرفا ازفروش کتاب، به مکانی برای ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی تغییر داده‌اند. بسیاری از کتاب‌فروشی‌های مستقل به عنوان مکان‌هایی برای گردهمایی دوستداران کتاب و ایجاد اجتماعات کوچک فرهنگی در محله‌های مختلف فعالیت می‌کنند.
گذشته از این بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند از کسب‌وکارهای محلی حمایت کنند. به همین دلیل می‌توان انتظار داشت در آینده کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های فیزیکی همچنان در کنار هم به حیات خود ادامه دهند و پاسخگوی نیازها و سلیقه‌های مختلف افراد باشند؛ به شرطی که کتاب‌فروشی‌ها با ارائه خدمات و محصولات متنوع، مانند فروش کتاب‌های الکترونیکی در کنار کتاب‌های فیزیکی، یا برگزاری رویدادهای فرهنگی، به جذب مشتریان کمک کنند.
علاوه بر این، کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند با وسیع کردن دایره فعالیت‌هایشان و تبدیل شدن به پایگاه‌های فرهنگی، نقش مهمی در تعاملات مستقیم انسان‌ها ایفا کنند. برگزاری رویدادهای ادبی، دیدار با نویسندگان، گفت‌وگو با سایر علاقه‌مندان به کتاب، و میزبانی از باشگاه‌های کتاب‌خوانی و جلسات شعرخوانی، از جمله فعالیت‌هایی است که کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند برای جذب مشتریان و ایجاد فضایی دلپذیر انجام دهند. درواقع ایجاد فضایی گرم، دنج و دوستانه و خلق تجربه تعاملات انسانی تنها اسلحه‌ای است که هنوز در دستان کتاب‌فروشی‌ها باقی مانده و تاکنون فروشگاه‌های آنلاین نتوانسته‌اند آنها را از این نظر خلع سلاح کنند.