بازار آریا - دنیای اقتصاد - سینا ‏‌ولی‏‌میرزا : سوخت‏‌های زیستی محور جدیدی برای رقابت قدرت‏‌های صنعتی جهان ایجاد کرده است. دسترسی گسترده به مواد اولیه در آسیا – اقیانوسیه، تلاشی گسترده را در این بخش از جهان ایجاد کرده است. بازیگران این منطقه در پی شکل دادن به وضعیتی هستند که در نهایت بازی جهانی زیست‏‌سوخت‏‌ها را به سود آنها رقم بزند. دلیل این اصرار هم روشن است. زیست‏‌سوخت‏‌ها (Biofuels) به سوخت‏‌هایی اطلاق می‌شود که از زیست‏‌توده به دست می‏‌آید و باند جدیدی از رشد و ارزش افزوده را ایجاد می‌کند. این باند شامل انواع زیست‏‌سوخت‏‌های جامد، مایع و گازهای زیستی می‌شود. دلیل برجسته شدن این بخش، بحران‌های متعدد انرژی در جهان است که نیاز به منابع انرژی جایگزین را برجسته کرده است.
افزایش چشمگیر نگرانی‌ها در مورد انتشار کربن ناشی از سوزاندن سوخت‌‌های فسیلی، موجب توجه بیشتر به زیست‌‌سوخت‌‌ها شده است. پلاتس، بخش تحلیلی شرکت اس‌‌اندپی جهانی (S&P Global)، در گزارشی پیرامون«مواد اولیه ضایعاتی» به بررسی تفاوت‌‌های موجود در مواد اولیه مورد استفاده برای تولید زیست‌‌سوخت‌‌ها پرداخته است. پلاتس پیش‌بینی کرده است که منطقه آسیا و اقیانوسیه از افزایش تقاضای جهانی حمایت خواهد کرد. همچنین آنها با توجه به سخت‌‌تر شدن قوانین برای تولید‌‌کنندگان انرژی و اعمال محدودیت‌های بیشتر بر سوخت‌‌های فسیلی در اتحادیه اروپا، منتظر افزایش تقاضا از سوی کشور‌‌های اروپایی خواهند بود.
اسید چرب پالم مقطر
اسید چرب پالم مقطر (PFAD)، که به‌‌عنوان محصول جانبی از فرآیند تصفیه روغن پالم به‌‌دست می‌‌آید، به‌‌طور عمده در تولید زیست‌‌سوخت‌‌ها، صابون‌‌ها و سایر محصولات استفاده می‌شود. در سال 2022، اندونزی حدود 1.68 میلیون تن و مالزی حدود 500‌هزار تن اسید چرب پالم مقطر به اتحادیه اروپا و کره‌جنوبی صادر کردند. قیمت این ماده در آن سال به 1500 دلار برای هر تن رسیده بود، اما پس از آن به دلیل نوسان در تقاضای جهانی و اعمال مقررات جدید اتحادیه اروپا در زمینه پایداری انرژی، جریان‌‌های تجاری اسید چرب پالم مقطر با مشکلاتی مواجه شد. در سال 2024، صادرات اندونزی به حدود 1.1 میلیون تن رسیده است. این کاهش صادرات ناشی از کاهش تقاضا برای روغن پالم و کاهش ظرفیت تولید پالایشگاه‌‌هاست. با این حال، اسید چرب پالم مقطر همچنان به‌‌عنوان یک ماده اولیه کلیدی برای تولید سوخت‌‌های کم‌‌کربن نظیر سوخت پایدار هوانوردی (SAF) باقی می‌‌ماند. کشورهای منطقه آسیا-پاسیفیک به‌‌طور فزاینده‌‌ای از این ماده برای تولید زیست‌‌سوخت استفاده می‌کنند و این ماده به‌‌عنوان گزینه‌‌ای مهم برای دستیابی به اهداف کاهش کربن در منطقه شناخته می‌شود.

پساب کارخانه‌‌های روغن پالم
پساب کارخانه‌‌های روغن پالم (POME)، که به‌‌عنوان یک محصول جانبی از فرآیند استخراج روغن پالم به‌‌دست می‌‌آید، به‌‌عنوان یکی از مواد اولیه اصلی زیست‌‌سوخت‌‌ها شناخته می‌شود. در 30 سال گذشته، تولید روغن پالم به‌‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته و اکنون این روغن به بزرگ‌ترین روغن گیاهی از نظر تولید، مصرف و صادرات در سطح جهان تبدیل شده است. نگرانی‌هایی همچون جنگل‌‌زدایی ناشی از گسترش کشت نخل و شدت بالای کربن در فرآیند تولید این روغن، باعث کاهش محبوبیت آن در بازارهای صادراتی شده است. پساب روغن پالم، در اتحادیه اروپا به‌‌طور عمده برای تولید سوخت تجدیدپذیر و سوخت پایدار هوانوردی استفاده می‌شود. به‌‌دلیل ارتباط این ماده با روغن پالم، اغلب به‌‌دلیل سیاست‌‌های شرکت‌ها و اهداف زیست‌‌محیطی از استفاده آن جلوگیری می‌شود. این ماده به‌‌عنوان یک محصول زائد شناخته می‌شود. بر اساس گزارش اس‌اند پی، صادرات پساب روغن نخل از اندونزی در سال 2023 حدود 14‌درصد رشد کرد، اما در نیمه نخست سال نسبت به مدت مشابه 11.5‌درصد کاهش یافت. میانگین قیمت این محصول تحت‌تاثیر افزایش قیمت روغن پالم خام و اصلاح مالیات و عوارض صادراتی (از 32 دلار به 62.96 دلار)، از 720 دلار در ژانویه به 825 دلار در اکتبر رسید. همچنین، از 25 اکتبر 2024، اندونزی قوانین جدیدی، با هدف تقویت تجارت داخلی، به منظور صدور مجوز صادرات پساب روغن پالم تصویب کرده است.
پسماند روغن خوراکی
پسماند روغن خوراکی (UCO) به‌‌عنوان ماده اولیه با ارزش برای تولید زیست‌‌سوخت‌‌ها، سوخت تجدیدپذیر و سوخت پایدار هوانوردی شناخته شده. استفاده از این ماده به کاهش ضایعات کمک می‌کند. همچنین وابستگی به سوخت‌‌های فسیلی را کاهش داده و در جهت گسترش انرژی‌‌های پاک و پایدار حرکت‌‌ می‌کند. چین، مالزی و اندونزی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان پسماند روغن خوراکی در منطقه آسیا-پاسیفیک به شمار می‌‌روند. بر اساس اطلاعات گزارش «اس‌اند پی» در سال 2023، چین 2 میلیون تن پسماند روغن خوراکی، مالزی 800‌هزار تن و اندونزی به‌‌عنوان سومین صادرکننده منطقه، 240‌هزار تن صادر کرده‌‌اند. افزایش تنش‌‌ها در دریای سرخ و افزایش نرخ کرایه حمل‌ونقل، صادرات کشور‌‌های آسیا-پاسیفیک به اروپایی‌‌ را کاهش داد. قیمت پسماند روغن خوراکی در شمال آسیا تا پایان 2023 به 800 دلار در هر تن رسید. قوانین کاهش تورم آمریکا (IRA) در 2022، با مشوق‌‌های مالیاتی، صادرات این پسماند را از آسیا-پاسیفیک به آمریکا افزایش داده است. در اوت 2024، اتحادیه اروپا به تعرفه‌‌های ضد دامپینگ 36.4 درصدی بر زیست‌‌سوخت چینی وضع کرد که تولید چین را کاهش و فشار بر قیمت‌ها را افزایش داده است.
تمرکز بر شدت کربن
سازمان بین‌المللی هوانوردی غیر‌‌نظامی (ICAO) بر اساس تجزیه و تحلیل چرخه تولید سوخت‌‌ها، شدت کربن استانداردی را برای مواد اولیه و مسیرهای تولید سوخت پایدار هوانوردی تعیین کرده است . این استانداردها به منظور کمک به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای و تحقق اهداف محیط‌زیستی در صنعت هوانوردی طراحی شده است. روغن‌‌های گیاهی مانند روغن پالم به دلیل تغییرات غیرمستقیم کاربری زمین و انتشارهای اضافی، ممکن است شدت کربن نهایی بالاتری نسبت به سوخت جت آ (A) و آ1 (A1) داشته باشند. از سوی دیگر، مواد اولیه مبتنی بر ضایعات مانند پسماند روغن خوراکی (UCO) و اسید چرب پالم مقطر (PFAD) به‌‌عنوان سوخت‌‌های پایدار هوانوردی با شدت کربن پایین‌‌تر شناخته می‌‌شوند. این طبقه‌‌بندی به مواد اولیه مبتنی بر ضایعات اجازه می‌دهد تا ارزش بالاتری پیدا کنند و اعتبارهای بیشتر سوخت پایدار هوانوردی تولید کنند. این اعتبارها می‌توانند برای شرکت‌های هواپیمایی به‌‌عنوان امتیازهای کاهش انتشار و در راستای تحقق اهداف کاهش کربن استفاده شوند.
جمع‌بندی
قوانین و سیاست‌‌های زیست‌‌محیطی در اروپا و آمریکا موجب شده‌‌ مواد اولیه‌‌ای مانند پسماند روغن خوراکی و روغن پالم مقطر، که کربن کمتری تولید می‌کنند، تقاضای زیادی پیدا کنند. این سوخت‌‌ها به‌‌ویژه برای تولید سوخت پاک در صنعت هوانوردی مورد استقبال قرار گرفته‌‌اند. در اروپا، پسماند روغن خوراکی به‌‌عنوان ماده اولیه‌‌ای دوستدار محیط‌‌زیست شناخته می‌شود و هرچند استفاده از آن محدود است اما در کاهش کربن عملکرد خوبی داشته است. در آمریکا، علاوه بر مشوق‌‌های مالی و قوانین سخت‌‌گیرانه برای کاهش کربن، سیستم دقیقی برای کنترل واردات پسماند روغن خوراکی از آسیا وجود دارد. در مقابل، کشورهای آسیایی هنوز سیاست‌‌های حمایتی قوی در این زمینه ندارند و به همین دلیل تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند محصولات خود را به اروپا و آمریکا صادر کنند، چون در آنجا ارزش‌‌گذاری بهتری دارند و از مشوق‌‌های مالی بیشتری بهره‌‌مند می‌‌شوند. با وجود تغییرات در بازارهای جهانی، تقاضا برای زیست‌‌سوخت‌‌ها در آسیا همچنان رو به افزایش است. اندونزی قصد دارد تا سال 2025 سهم ترکیب بیودیزل را به B40 (40‌درصد زیست‌‌سوخت) برساند. 

در اروپا محدودیت‌هایی برای استفاده از محصولات غذایی و خوراک دام وجود دارد و در آمریکا نیز امتیازات مالیاتی به سوخت‌‌های کم‌‌کربن اختصاص داده شده است، در نتیجه انتظار می‌رود، در آینده، پسماند روغن خوراکی همچنان ماده اولیه‌‌ای کلیدی برای تولید سوخت پاک در صنعت هوانوردی باقی بماند.