بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : در روزهای اخیر «گندمان» به عنوان شهر تالابی در کنوانسیون رامسر (قدیمی‌ترین معاهده بین‌المللی با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان که آغاز آن در دوم ماه فوریه 1971 یا 13 بهمن 1349 در شهر ایرانی رامسر بوده و کنوانسیون نام خود را از این شهراقتباس کرده است) ثبت شد. انتخاب این شهر به عنوان یک شهر تالابی در یک معاهده بین‌المللی باعث شهرت آن در سطح بین‌المللی می‌شود. این شهرت توسعه گردشگری را به همراه دارد و در کنار آن به افزایش سرمایه‌‌‌گذاری در زیرساخت‌‌‌ها، تقویت هویت فرهنگی و محلی، جذب پژوهشگران و علاقه‌‌‌مندان محیط‌‌‌زیست منجر می‌شود.
سعید یوسف‌‌‌پور مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری در گفت‌‌‌وگو با «دنیای اقتصاد» بیان می‌کند: در این شهر باید اکوتوریسم بیش از پیش مورد تاکید و پیگیری مسوولان شهری و روستاهای اطراف قرار گیرد و در کنار آن به صنایع دستی توجه شود تا درآمد و معیشتی پایدار برای اهالی شکل گیرد.
یوسف‌پور، گندمان را مانند ققنوسی می‌‌‌داند که از میان شعله‌های آتش و خاکستر سر برآورده است. او می‌گوید: در دهه 70 روی تالاب چغاخور دیگر تالاب استان چهارمحال و بختیاری بندی برای ذخیره آب تالاب احداث شد. این اقدام جلوی ورود حقابه تالاب گندمان که از چغاخور تامین می‌شد را گرفت و باعث خشکیدگی گندمان برای دو دهه شد. به گفته مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با خشک شدن گندمان برای دو دهه سالانه در فصل گرم شاهد آتش سوزی‌های زیرسطحی و روسطحی در تالاب بودیم. در سال 1388 آتش‌سوزی نزدیک به 44 روز طول کشید و باعث شد پرسنل شهرداری‌های شهرهای گندمان، بلداجی و بروجن، اداره کل محیط‌زیست، اداره کل منابع طبیعی و هلال احمر چهار محال و بختیاری درگیر اطفای حریق شوند. او می‌افزاید: سال 1389 مدیرکل چهارمحال شدم‌‌‌، آن سال بر اساس بررسی‌های ابتدایی و پیشنهادهایی که محیط‌بانان تالاب گندمان و رئیس اداره شهرستان بروجن وقت داشتند‌‌‌، راهکار احیای تالاب مطرح شد. ایجاد یک بند خاکی در خروجی تالاب و صرفه‌جویی آب از محل کشاورزی بخشی از این پیشنهادها برای احیای تالاب بودند.
مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: در آن سال با پیگیری پرسنل محیط‌زیست شهرستان بروجن و محیط‌بانان تالاب و با همکاری یکی از پیمانکاران که در جاده بروجن و ایذه فعالیت می‌کرد، ‌‌‌ بند موقتی ایجاد شد. در ادامه با برگزاری جلسات متعدد بین فعالان محیط‌زیست و اداره کل محیط‌زیست در شهر و روستاهای حاشیه تالاب، ‌‌‌ کشاورزان راضی شدند بخشی از منابع آب را برای احیا اختصاص دهند. با انجام این اقدامات در سال 1390 بخش‌هایی از تالاب آبگیری شد.
یوسف‌پور با اشاره به اینکه ما مطالعات کار را انجام دادیم و سازمان حفاظت محیط‌زیست اعتباراتی را برای مطالعه و اجرا اختصاص داد‌‌‌، می‌گوید: از اواخر سال 90 و سال 91 در پنج فاز برنامه‌های احیای تالاب تدوین و در سال 92 بخش‌های زیادی از تالاب احیا شد. او اضافه می‌کند: به واسطه فعالیت‌های زیادی که در احیای تالاب داشتیم از سال ٩٢ تا الان 5نفر یعنی سعید یوسف‌‌‌پور، شهرام احمدی، روح الله عسگری، رسول زمانی و رسول خالدی قهرمان تالاب شدند. البته فازهای دیگر احیای تالاب مانند تکمیل بند احداثی، ‌‌‌ لایروبی و زهکشی منابع آب کشاورزی حاشیه تالاب برای جلوگیری از ورود زهاب کشاورزی، احداث و ایجاد تصفیه خانه فاضلاب گندمان و.. همچنان در احال اجراست.
یک تیر و چند نشان احیای گندمان
به گفته مدیرکل سابق چهارمحال و بختیاری احیای تالاب گندمان ماحصل یک کار جمعی و حمایت تشکل‌های مردم نهاد است. او می‌گوید: در گندمان خشکیدگی و آتش‌سوزی‌های چند دهه قبل به پایان رسیده و سفره‌های آب زیرزمینی تقویت شده است. کشاورزان هم می‌بینند که چاه‌های کشاورزی‌‌‌شان پرآب‌‌‌تر شده و کانون‌های مولد گرد و غبار از بین رفته است. در این تالاب بیش از 109 گونه گیاه تالابی وجو دارند ضمن اینکه گندمان محلی برای زمستان گذرانی پرندگان کوچ‌رو است. یوسف‌پور با بیان اینکه در تالاب گندمان 86‌هزار پرنده حضور دارند توضیح می‌دهد: بیش از 100 گونه پرنده کوچ‌رو را در گندمان در فصول تابستان و زمستان داریم، همچنین 25 گونه پرنده در این تالاب زادآوری می‌کنند. غاز پیشانی سفید کوچک‌‌‌، اردک مرمری، اردک سرحنایی که رده حفاظتی دارند و در مرکز توجه پرنده‌‌‌نگران خارجی و داخلی هستند به گندمان می‌آیند.
به گفته این مقام مسوول تالاب گندمان در سال 1352 در دفتر پرندگان آب زی لندن ثبت شده و جزو 10 نقطه مهم پرنده‌نگری کشور بود که خوشبختانه با انجام اقدامات درست، این نقطه احیا شده است. او می‌افزاید: احیای تالاب باعث بهبود شرایط اراضی کشاورزی و گردشگری شده و مردم راغب هستند که احیای تالاب ادامه یابد. به علاوه تالاب مامن گونه ماهی کپور دندان‌‌‌دار زاگرسی است که با احیای آن شاهد افزایش این گونه ماهی هستیم.
چطور بحث ثبت شهر گندمان مطرح شد؟ یوسف‌پور می‌گوید: موضوع شهرهای تالابی از اجلاس جهانی تالاب‌ها در اروگوئه در سال 1394 مطرح و قرار شد فرم‌های لازم برای چند شهر تهیه شود. درباره تالاب گندمان آن زمان پیگیری لازم انجام نشد تا اینکه سال گذشته اداره کل محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری‌‌‌، کارشناسان دفتر تالاب‌های سازمان و شهرداری گندمان در یک کار مشترک، فرم‌های شهر تالابی گندمان را پر کرده و به سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت خارجه و به کنوانسیون رامسر تحویل دادند. در نهایت چند روز قبل سه شهر ایران به عنوان شهرهای تالابی جدید ثبت شدند که یکی از آنها شهر گندمان بود.
این مقام مسوول اضافه می‌کند: تالاب گندمان هم در کنوانسیون رامسر پذیرفته شده و به عنوان دومین رامسرسایت استان چهارمحال و بختیاری در روز جهانی تالاب‌ها ثبت جهانی شد. خیلی خوشحالم که ثبت تالاب چغاخور و گندمان در دوره مدیریت من در چهارمحال اتفاق افتاد؛ اولی در سال 1389 و دومی در سال 1403 به عنوان رامسرسایت معرفی شدند.
به گفته یوسف‌پور عنوان شهر تالابی ظرفیت منحصر به فردی است که شهرداری و شورای شهر می‌توانند از آن برای توسعه گندمان استفاده کنند. او می‌گوید: در دوره مدیریتم به عنوان اداره کل محیط‌زیست برج پرنده‌نگری در حاشیه تالاب ساختیم و بحث ایجاد مخفیگاه پرنده‌نگری در دستور کار مدیران فعلی است. با احیای تالاب اکوتوریسم در این محدوده رونق گرفته و با انتخاب گندمان به عنوان شهر تالابی، ظرفیت‌های بیشتری برای توسعه گردشگری داریم.
مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری معتقد است برای توسعه اکوتوریسم باید به بحث اقامت در شهر گندمان و روستاهای حاشیه تالاب توجه بیشتری شود. او می‌افزاید: به علاوه صنایع‌دستی منطقه نیازمند توجه ویژه است تا منبع درآمد و معیشت پایدار برای ساکنان منطقه باشد. ما محصولات باغی و زراعی نیز در منطقه داریم که باید برای فرآوری و بسته‌بندی آنها‌‌‌، آموزش لازم به اهالی داده شود. بازارچه‌های محلی در شهرگندمان و جشنواره‌های فصلی هم می‌توانند به رونق بیشتر اکوتوریسم و گردشگری پایدار در شهر گندمان کمک کنند. از نظر یوسف‌پور برای رسیدن به گردشگری پایدار‌‌‌، ظرفیت برد منطقه یعنی تعداد متناسب گردشگران به اندازه‌ای که باعث تخریب نشوند، باید لحاظ شود. او اضافه می‌کند: مدیریت چرای دام سبک و گاومیش در عرصه تالاب به شکلی که به تخریب منجر نشود، جلوگیری از چرای غیرمجاز‌‌‌، مدیریت حضور سگ‌هایی که باعث از بین رفتن تخم پرنده، تلف شدن جوجه و تخریب لانه می‌شوند، جلوگیری از شکار پرندگان و... نیز باید در اولویت مدیران شهری باشد. البته در سال 1392 پاسگاه محیط‌بانی گندمان ساخته شده که شبانه‌روزی از آن حفاظت می‌شود.
مدیرکل سابق استان چهارمحال و بختیاری از عدم مدیریت پسماند به عنوان چالش جدی در همه تفرجگاه‌ها در سطح کشور نام می‌برد و می‌گوید: بخشداری و شورای شهر گندمان باید در موضوع مدیریت پسماند برنامه‌ریزی منسجمی داشته و طبیعت گردی پایدار در گندمان متولی داشته باشد. متاسفانه برخی تصور می‌کنند ایجاد آلاچیق و سکو... در حاشیه تالاب توسعه گردشگری است در حالی که این سازه‌ها تنها به منظر تالاب آسیب می‌زنند.
به گفته یوسف‌پور یکی از برنامه‌ها برای ارتقای شرایط این تالاب‌‌‌، ارتقای درجه حفاظتی آن به پناهگاه حیات‌وحش بود. او می‌افزاید: گرچه گندمان از جمله مناطق تحت مدیریت سازمان است ولی به دنبال این بودیم که با ارتقا به پناهگاه حیات وحش حفاظت بیشتری از آن صورت گیرد. تالاب گندمان جزو هشت تالاب کوهستانی استان چهارمحال و بختیاری است که در قلب ذخیره‌گاه زیست‌کره تنگ صیاد و سبزکوه قرار دارد و می‌تواند ظرفیت‌های بی‌شمار علمی، پژهشی، طبیعت‌گردی پایدار و پرنده‌نگری را در کنار رونق اقتصادی و معیشت پایدار به همراه داشته باشد.
مراقب آلودگی و امنیت پرندگان تالاب باشید
ابراهیم اکبری گندمانی که در حاشیه تالاب اقامتگاه گردشگری دارد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اهمیت تالاب گندمان در سال‌های قبل چندان برای مردم زیاد نبود اما در سال‌های اخیر که شاهد احیای آن بودیم، ‌‌‌ مردم به اهمیت آن پی برده و احساس تعلق به تالاب دارند.
به گفته او پس از احیای تالاب گردشگران داخلی و خارجی به منطقه آمدند. اکبری می‌افزاید: پرنده نگری و اکوتوریسم با احیای گندمان شکل گرفته و در وب‌سایت‌های معتبر گردشگری جهانی مانند «Lonely Planet» و «Tripadvisor» نظرات خوبی ‌‌‌درخصوص این تالاب درج شده است، با درج این نظرها در سال‌های آتی، حضور بیشتر توریست‌ها را شاهد خواهیم بود.
اکبرگندمانی صرف ثبت جهانی را دلیل افزایش گردشگران نمی‌داند و می‌گوید: ما نیاز به محتواسازی درباره اکوسیستم تالاب، ‌‌‌ پرندگان آن و... داریم تا بتوانیم توریست‌ها را جذب کنیم. زمانی که تالاب احیا نشده و خشک بود، مدام در منطقه آتش‌سوزی داشتیم. آن سال‌ها کمتر کسی می‌خواست به منطقه بیاید اما بعد از احیا، در تعطیلات آخر هفته مردم شهرهای گندمان‌‌‌‌‌‌، بروجن و اصفهان و روستاهای اطراف با خانواده اطراف تالاب می‌آیند. پیشنهاد من این است که برای حفظ محیط زیست از همین الان تمهیداتی اندیشیده شود تا در صورت بیشتر شدن گردشگران در موضوع امنیت پرندگان و آلودگی مشکلی نداشته باشیم.