بزرگنمايي:

بازار آریا - بابک زنده‏‏‌دل‌نوبری* - zendehdel@ut.ac.ir در سال‌های گذشته در فرآیندهای جذبی که در نقش مصاحبه‌‌‌کننده حضور داشته‌‌‌ام، همواره افراد مستعدی را دیده‌‌‌ام که به دلایل مختلف، خود را کمتر از آنچه واقعا بوده‌‌‌اند، نشان داده‌‌‌اند. با توجه به آنکه به پایان سال نزدیک می‌‌‌شویم و بسیاری از کارجویان در حال برنامه‌‌‌ریزی برای جابه‌‌‌جایی شغلی در سال جدید و همچنین بسیاری از کارفرمایان در حال سازماندهی مجدد تیم‌‌‌های کاری خود هستند، در این نوشتار برخی از مهم‌ترین پرسش‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌های مناسب پاسخگویی در مصاحبه‌‌‌های شغلی، مورد بررسی قرار گرفته‌‌‌ است که امیدوارم هم برای مصاحبه‌‌‌کنندگان و هم مصاحبه‌‌‌شوندگان مفید باشد.
توضیح آنکه این پرسش‌‌‌ها از برخی از مهم‌ترین منابع استخراج شده‌‌‌اند و پاسخ‌‌‌های پیشنهادی شاید بهترین پاسخ نباشند، ولی بنا به تجارب بنده، می‌تواند برای مصاحبه‌‌‌کننده و مصاحبه‌‌‌شونده مفید واقع شوند. به هر روی، استراتژی‌‌‌های مطرح شده، تنها یک راهنمای کلی هستند و بدیهی است که هر مصاحبه استخدامی شرایط خاص خود را دارد.
پرسش اول: کمی درباره خود و تجاربتان صحبت کنید
اینجا بهتر است، داستان مسیر شغلی‌‌‌تان را شرح دهید و بر تجربیاتی تاکید کنید که برای این موقعیت شغلی مفید هستند.
درباره علاقه‌‌‌مندی‌‌‌ها و مهارت‌‌‌هایی که در خودتان توسعه داده‌‌‌اید، صحبت کنید.
تلاش کنید این بخش کوتاه باشد و بیش از چند دقیقه نشود. از بیان صحبت‌‌‌های غیرمرتبط و اضافه‌‌‌گویی بپرهیزید.
پرسش دوم: چرا می‌‌‌خواهید در شرکت ما کار کنید؟
نشان دهید که درباره شرکت تحقیق کرده‌‌‌اید و مواردی را که برایتان جالب بوده بیان کنید.
ارتباط این موارد را با موقعیت شغلی توضیح دهید و همسویی خود را با شرکت نشان دهید.
تلاش کنید با مراجعه به صفحات فضای مجازی شرکت، نسبت به فرهنگ سازمانی غالب آن شرکت اطلاعات کافی را به‌‌‌دست آورید و بر نقاط مشترکی از فرهنگ سازمانی که در ساختار ارزشی و فرهنگی شما نیز واقعا دیده می‌شود، تمرکز کنید. دقت داشته باشید که منظور از این نکته آن نیست که به دروغ به چیزی که اعتقادی ندارید اشاره کنید، بلکه بر ارزش‌‌‌های مشترکی که پیش‌تر دیگران نیز به وجود آن در شما اشاره کرده‌‌‌اند و به نظر خودتان در شما ملموس است، تمرکز کنید – البته چنانچه در زمره اصول و ارزش‌‌‌های شرکت است.
مشتاق، با انرژی و پرشور باشید، حس و حالی که در اولین برخورد شکل می‌‌‌دهید، می‌تواند در ذهن مصاحبه‌‌‌کننده بسیار اثرگذار باشد.
پرسش سوم: چگونه با فشار و شرایط استرس‌‌‌زا کنار می‌‌‌آیید؟
نمونه‌‌‌ای از زمانی که در شرایط سخت آرام ماندید را بیان کنید.
توضیح دهید که چگونه این تجربیات موجب رشد شخصی شما شده‌‌‌اند و چه درس‌‌‌هایی گرفته‌‌‌اید.
باید نشان دهید توسعه‌‌‌پذیر، یادگیرنده و پویا هستید. برای مصاحبه‌‌‌کننده حرفه‌‌‌ای میزان یادگیرندگی، چابکی و انعطاف شما به‌ویژه در مشاغل سخت و پیچیده و قدرت سازگاری شما در برخورد با شرایط پیچیده مهم است.
پرسش چهارم: سخت‌‌‌ترین مشکلی که تاکنون حل کرده‌‌‌اید، چه بوده‌‌‌ است؟
درباره پیچیدگی مشکل و اهمیت آن توضیح دهید.
درباره نحوه رویارویی‌‌‌تان با وجود سختی‌‌‌ها توضیح دهید.
نحوه برخورد با آن را شرح دهید و توضیح دهید چگونه آن را حل کردید و تاثیر آن چه بوده است.
پرسش پنجم: کدام ویژگی شما را از کاندیداهای دیگر متمایز می‌‌‌سازد؟
درباره نقاط قوت خود صحبت کنید و ارتباط آنها را با این شغل نشان دهید.
به مهارت‌‌‌های منحصربه‌‌‌فرد خود اشاره کنید و نحوه ایجاد آنها را توضیح دهید.
حتی تحقیقات گسترده خود درباره شرکت را نیز اینجا استفاده کنید.
پرسش ششم: نقاط قوت اصلی که برای ما به ارمغان می‌‌‌آورید، چیستند؟
از مهم‌ترین نقاط قوتتان که به شغل مدنظر مرتبط است صحبت کنید.
از تجربه‌‌‌های مرتبط و چگونگی توسعه آنها در خودتان در طول زمان بگویید.
تلاش کنید بگویید چگونه این نقاط قوت شما می‌تواند به سود شرکت در شغل مدنظر باشد.
پرسش هفتم: نقاط ضعف شما چیست و چگونه آنها را بهبود می‌‌‌دهید؟
صادق باشید و نقاط ضعف واقعی خود را بیان کنید. از بیان نقاط ضعف نمایشی مثل اینکه من فردی بسیار دقیق / کمال‌‌‌گرا / غرق کار و... هستم، پرهیز کنید. مصاحبه‌‌‌کننده حرفه‌‌‌ای به سادگی تناقض‌‌‌های گفتاری و رفتاری را تشخیص خواهد داد.
نکته کلیدی آن است که مطمئن شوید این ضعف‌‌‌ها به مهارت‌‌‌های کلیدی شغل مرتبط نمی‌‌‌شوند.
مهم‌ترین نکته در پاسخ به این پرسش آن است که اقداماتی که برای بهبود نقاط ضعف خود انجام داده‌‌‌اید را گام به گام شرح دهید. باید با شواهد دقیق نشان دهید که با نقاط ضعف خود کنار نمی‌‌‌آیید و پیوسته برای بهبود آنها برنامه دارید.
پرسش هشتم: شرایطی را توصیف کنید که در آن ناچار بودید همزمان چند مسوولیت را برعهده بگیرید. چگونه زمان خود را مدیریت کرده‌‌‌اید؟
توضیح دهید که چگونه شرایط را سازماندهی کردید.
بگویید از چه تکنیک‌‌‌هایی برای اجرای همزمان چند وظیفه (Multitasking) استفاده کردید.
یک نمونه مشخص را به همراه نتایج بیان کنید.
پرسش نهم: یکی از مواردی که نتوانستید به یک مهلت از پیش تعیین‌‌‌شده برسید را توضیح بدهید و بگویید چگونه ماجرا را مدیریت کردید؟
صادقانه توضیح دهید چگونه شرایط آن‌طور که توقع داشتید، پیش نرفت.
بگویید که چگونه با موضوع روبه‌‌‌رو شدید و درسی که آموختید چه بود؟
اکنون با دانش جدیدتان چگونه با آن برخورد می‌‌‌کنید؟
پرسش دهم: موقعیتی را توضیح دهید که با فرد سختی کار کردید. چگونه این مساله را مدیریت کردید؟
توضیح دهید که چگونه...
ارتباط موثری با او برقرار کردید تا از بروز سوءتفاهم جلوگیری شود.
با همدلی وارد مساله شدید و درک کردید که ممکن است چه مشکلاتی داشته باشند.
در آخر به راه‌‌‌حل مشترکی رسیدید و از آن درس گرفتید.
پرسش یازدهم: چرا می‌‌‌خواهید شغل فعلی خود را ترک کنید؟
سوال را به سمت نکات مثبت شغل فعلی‌‌‌تان هدایت کنید.
به چالش‌‌‌ها و بهبود مهارت‌‌‌های جدیدی که به دنبال آن هستید نیز اشاره کنید.
درباره اهمیت رشد و پیشرفت صحبت کنید.
پرسش دوازدهم: آیا شما سوالی از ما دارید؟
از این فرصت هوشمندانه استفاده کنید تا نشان دهید که بررسی و تحقیق کرده‌‌‌اید.
بین سه تا پنج سوال دقیق و مهم بپرسید.
سوالات خود را با احترام بیان کنید.
دقت داشته باشید که کیفیت پرسش‌‌‌های شما نشان‌‌‌دهنده هوشمندی و سطح دغدغه‌‌‌های شماست. پس پرسش‌‌‌هایی را مطرح کنید که از خودتان تصویر فردی صرفا منفعت‌‌‌طلب نسازید. باید هنر برقراری تعادل میان منافع فردی، سازمانی و اجتماعی را در بیان و رفتار خود نشان دهید.
نتیجه‌‌‌گیری
به عنوان یک توصیه کلی، متقاضی حرفه‌‌‌ای همواره به دنبال یافتن مصادیقی از شایستگی‌‌‌های مدنظر سازمان - که ممکن است در مدل شایستگی سازمان آمده باشد - برای شغل مورد نظر است. اما در هر مصاحبه‌‌‌ استخدامی مهم است که بتوانید ادراکی درست و منطبق با واقعیت از خودتان در ذهن مصاحبه‌‌‌‌‌‌کننده بسازید.
درواقع باید بتوانید مصاحبه‌‌‌کننده را قانع کنید که از پس شغلی که برای آن کاندیدا شده‌‌‌اید به خوبی برمی‌‌‌آیید. در جلسه مصاحبه نیازی نیست تلاش کنید از خود فردی شکست‌‌‌ناپذیر و همواره موفق بسازید، اما لازم است که نشان دهید، توانایی بازگشت‌‌‌پذیری و تاب‌‌‌آوری در شرایط سخت را دارید.
همچنین حتی اگر از شایستگی‌‌‌های مدنظر مصاحبه‌‌‌کننده اطلاع ندارید، تلاش کنید «صداقت هوشمندانه» پیشه کنید. بهترین توصیف برای صداقت هوشمندانه این بیت است: جز راست نباید گفت هر راست نشاید گفت. در پایان، هرچند اهداف یک «مصاحبه فنی» با یک «مصاحبه رفتاری» متفاوت است، در این نوشتار تلاش شد نکات کلی کاربردی برای جلسات مصاحبه استخدامی بیان شود.
* دکترای مدیریت دانشگاه تهران و مشاور پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریتی