بازار آریا - دنیای اقتصاد : تصمیمات شرایط اضطراری «آلودگی‌هوا» در سه شهر جهان از یک الگوی تقریبا هماهنگ تبعیت می‌کند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از آنچه مدیریت شهری در دهلی‌نو، لاهور و بانکوک طی «روزهای اضطرار آلودگی‌هوا» اعمال می‌کنند، حاکی است: «تعطیلی مدارس» یکی از حداقل سه تصمیم ‌فوری برای محافظت جان شهروندان است. خدمات دولتی در این روزها، «آنلاین» و همچنین دورکاری 50درصدی اعمال می‌شود. شهرداری‌ها در چنین مواقعی، «متعهد به واکنش‌سریع» هستند.
صدیقه نژادقربان: روزهای اوج آلودگی‌‌هوا» در شهرهای آلوده جهان از جمله تهران که همواره در ردیف 10 شهر اول پرآلوده در شاخص IQAir قرار دارند، معمولا به «روزهای اضطرار» شهرت دارد. دولت‌‌های محلی سه شهر «بسیار آلوده» جهان در روزهای اوج آلودگی هوا تصمیماتی اضطراری در جهت کاهش آلودگی هوا و سلامت شهروندان خود اتخاذ می‌کنند. اگرچه این سه شهر در گروه آلوده‌‌ترین شهرهای جهان به‌‌شمار می‌‌روند و در مجموع عملکرد بسیار ضعیفی در کاهش میزان آلودگی هوا داشته‌‌اند، اما اقدامات اضطراری آنها در روزهای اوج آلودگی هوا می‌تواند سرمشقی برای «کمیته اضطرار» ایران باشد و تصمیمات ثابت و کاربردی در روزهای اضطرار اتخاذ شود.
آلودگی هوا به یک مساله «مهم جهانی» تبدیل شده و کیفیت هوا در بسیاری از نقاط جهان بدتر شده است. در سال 2024، بنگلادش جایگاه خود را به‌‌عنوان آلوده‌‌ترین کشور جهان حفظ کرد و پس از آن پاکستان، هند، تاجیکستان و بورکینافاسو قرار گرفتند. آسیا آلوده‌‌ترین شهرهای جهان را در خود جای داده به طوری که در بین 10 شهر آلوده جهان، 9 شهر در آسیا قرار دارند که این امر منجر به اقدامات اضطراری و موقت در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان همچون بانکوک، داکا، کرچی، هانوی و شهرهایی از چین شد. آلودگی هوا، مدارس را در سایر نقاط آسیا به ‌ویژه پاکستان و هند نیز تعطیل کرده است و به حدود2میلیون دانش‌آموز در دهلی‌‌نو و اطراف آن گفته شد که در ماه نوامبر در خانه بمانند. «پنجاب»، پرجمعیت‌‌ترین استان پاکستان نیز در ماه نوامبر، مدارس شهرهای بزرگ آلوده به مه دود را به مدت 2 هفته تعطیل کرد و هزاران نفر در بیمارستان بستری شدند؛ زیرا آلودگی هوا 30 برابر سطح قابل قبول سازمان بهداشت جهانی تشخیص داده شده است. تعطیلی مدارس بانکوک نیز در حالی صورت گرفت که یونیسف در گزارشی اعلام کرد که تحصیل 242 میلیون کودک تحت‌تاثیر شوک‌‌های آب و هوایی در سال 2024 قرار گرفته است. در واقع، تغییرات آب و هوایی می‌تواند مشکل آلودگی هوا را بدتر کند و به عنوان «تاثیر ثانویه خطرات ناشی از آب و هوا» در نظر گرفته می‌شود.

سیاست هفت‌گانه هند در روزهای اضطرار
تمام جمعیت 1.3 میلیارد نفری هند در مناطقی زندگی می‌کنند که میانگین سالانه آلودگی ذرات معلق بیشتر از دستورالعمل WHO است. 67.4‌درصد از جمعیت در مناطقی زندگی می‌کنند که بالاتر از استاندارد ملی کیفیت هوای کشور 40 میکروگرم بر مترمکعب است. از نظر امید به زندگی اندازه‌‌گیری شده، آلودگی ذرات معلق بزرگ‌ترین تهدید برای سلامت انسان در هند است و 5.3 سال از زندگی متوسط هندی‌‌ها می‌‌کاهد. بر اساس گزارش سافار، آژانس اصلی محیط‌زیست هند، شاخص کیفیت هوای دهلی نو (پایتخت هند) در نوامبر 2024 به دسته «شدید» سقوط کرد. در 18 نوامبر، شاخص کیفیت هوای IQAir، دهلی نو را به‌‌عنوان آلوده‌‌ترین شهر جهان با کیفیت هوا در رده «خطرناک» با سطح 1081 رتبه‌‌بندی کرد. این موضوع باعث شد تا دولت به تعطیلی مدارس و توقف ساخت‌وساز برای رسیدگی به این موضوع دستور دهد.
دهلی و ایالت‌‌های شمالی سالانه در طول زمستان به دلیل تلاقی کاهش دما، دود، گرد و غبار، سرعت کم باد، انتشار گازهای گلخانه‌‌ای وسایل نقلیه و سوزاندن اضافات محصولات کشاورزی با مه دود مواجه می‌‌شوند. دهلی و شهرهای اطراف آن در بازه زمانی فصول سرد تقریبا از نوامبر تا فوریه، آلوده‌‌ترین روزهای خود را می‌‌گذرانند و در برخی روزها شدت آلودگی هوا بیش از 60 برابر مقداری است که سازمان بهداشت جهانی آن را ایمن اعلام کرده است. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد، 7.2‌درصد از مرگ و میرهای روزانه در دهلی را می‌توان به آلودگی ذرات ریز نسبت داد.
مقامات دهلی که جمعیت آن بیش از 33 میلیون نفر تخمین زده می‌شود، تا پیش از به حداکثر رسیدن میزان آلودگی هوا، اقداماتی از جمله پاشیدن آب به جاده‌‌ها با آب حاوی ضد گرد و غبار را با هدف مقابله با آلودگی انجام داده‌‌اند. ساخت‌وسازهای غیر‌ضروری نیز ممنوع شده و به شهروندان گفته شده از سوزاندن زغال‌سنگ خودداری کنند. اما با توجه به اینکه این اقدامات ناکافی بوده، دهلی و بسیاری دیگر از شهرهای هند، همچنان با شدیدترین میزان آلودگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
بر اساس گزارش IQ Air، شاخص کیفیت هوای دهلی که سطح آلودگی هوا را اندازه‌‌گیری می‌کند، در روزهایی از نوامبر و دسامبر 2024، از عدد 1700 عبور کرد که بیش از پنج برابر بالاتر از معیار «خطرناک» است که حتی افراد سالم نیز احتمالا اثرات نامطلوبی را تجربه می‌کنند. مقام ملی کنترل آلودگی هند، شرایط دهلی را به عنوان «شدید مثبت» ارزیابی کرد و دستور اجرای مرحله 4 یک برنامه اقدام درجه‌‌بندی شده را صادر کرد که بالاترین سطح واکنش اضطراری است و سخت‌‌ترین محدودیت‌ها را برای وسایل نقلیه و کارهای ساختمانی امکان‌‌پذیر می‌کند. دولت دهلی به همه مدارس دستور داد تا کلاس‌‌های خود را آنلاین برگزار کنند و منابع اصلی آلودگی از جمله ورود کامیون‌‌های حامل کالاهای غیر‌ضروری به شهر، استفاده از خودروهای دیزلی قدیمی در جاده‌‌ها و تمامی فعالیت‌‌های ساختمانی را ممنوع کرد. مقامات ایالتی دهلی حتی طرح آزمایشی ابرهای مصنوعی برای بارش باران را نیز در پیش گرفتند. آلودگی شدید هوا در دهلی نو، پایتخت هند، مقامات دولتی را مجبور به محدود کردن حرکت و احیای طرح‌‌های تحریک باران مصنوعی برای پاکسازی مه‌‌دود سمی کرده است.
علاوه بر تعطیلی مدارس به مشاغل و ادارات دستور داده شد تا ظرفیت کارکنان خود در محل کار را به نصف برسانند. علاوه بر این، مقامات کارهای ساختمانی غیرضروری را ممنوع و تردد کامیون‌های غیرضروری را محدود کردند. انتظار می‌رود دستورات ماندن در خانه، ترافیک وسایل نقلیه و انتشار گازهای گلخانه‌‌ای را که به میزان قابل‌توجهی به آلودگی کمک می‌کند، به حداقل برساند. تانکرهای آب در حال گشت زنی در بخش‌‌هایی از شهر برای پاشیدن آب در تلاش برای کاهش مه دود بوده‌‌اند. مقامات همچنین برای جلوگیری از انتشار گرد و غبار از جارو مکانیزه استفاده کرده‌‌اند. همچنین دولت محلی دهلی از سال 2017 قانون تردد زوج و فرد خودروها را اجرایی کرده است و جریمه‌‌هایی سنگین برای تردد وسایل نقلیه با انتشار کربن بالا و سوزاندن زباله در نظر گرفت. علاوه بر این اقدامات اضطراری برای روزهای اوج آلودگی دولت هند به‌‌منظور کاهش آلودگی اقدامات بلندمدتی را نیز دنبال کرده که بخش زیادی از آنها تا به امروز تاثیر چندانی در کاهش آلودگی شهرها نداشته است.
چهار اقدام کلیدی لاهور
چند بخش از جنوب آسیا هر زمستان در مه سمی فرو می‌‌روند؛ زیرا هوای سرد، گرد و غبار، انتشار گازهای گلخانه‌‌ای و دود ناشی از آتش‌‌سوزی مزارع را به دام می‌‌اندازد. لاهور تقریبا در بیشتر روزهای زمستان رتبه اول آلوده‌‌ترین شهر جهان را به خود اختصاص داد و شاخص جهانی کیفیت هوا IQAir، هوای لاهور را به عنوان «خطرناک» طبقه‌‌بندی کرد و غلظت 2.5 میکروگرم بیش از 100 برابر از حد توصیه‌‌شده سازمان جهانی بهداشت فراتر رفت و در روزهایی از زمستان از 1000 که بسیار بالاتر از سطح 300 که «خطرناک» در نظر گرفته می‌شود، فراتر رفته است. به گفته موسسه سیاست انرژی دانشگاه شیکاگو، آلودگی بیش از سطوحی که سازمان بهداشت جهانی آن را ایمن می‌‌داند، امید به زندگی ساکنان لاهور را به طور متوسط 7.5 سال کاهش می‌دهد. لاهور، محل زندگی 14 میلیون نفر و پایتخت پاکستان، اکنون برچسب «آلوده‌‌ترین شهر جهان» را یدک می‌‌کشد و در روزهایی با میزان آلودگی بی‌‌سابقه همراه بوده که در برخی از نقاط به 1900 نیز رسید. به منظور مبارزه با چنین سطوح هشدار‌‌دهنده آلودگی، مقامات پنجاب، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌‌ترین استان پاکستان، نزدیک به 200 کلینیک سیار راه‌اندازی کرده‌‌اند و تخت‌‌های بیشتری را در بیمارستان‌ها اضافه کرده‌اند. پیش از این، آنها مدارس را تا یک هفته تعطیل کردند، دستور تعطیلی زودهنگام بازار را صادر کردند و محدودیت‌های دیگری از جمله تعطیلی کوره‌‌های آجرپزی و ممنوعیت برگزاری رویدادهای بیرون از خانه را اعمال کردند.
با توجه به اینکه هر سال میزان آلودگی از اوایل نوامبر تا فوریه به بالاترین سطح خود می‌‌رسد، دولت مرکزی و دولت محلی در آلوده‌‌ترین روزهای لاهور و پنجاب اقدامات اضطراری را مانند دیگر کشورها در نظر می‌‌گیرند که تعطیلی مدارس حداقل تا یک هفته اولین اقدام سیاستگذاران خواهد بود. در واقع، پیش‌بینی تداوم آلودگی باعث می‌شود تا دولت‌ها در اقدامات اضطراری خود مدارس را تا روز پیش‌بینی شده مثلا به مدت یک هفته تعطیل کنند. علاوه بر تعطیلی مدارس، دولت محلی زدن ماسک در اماکن عمومی را اجباری می‌کند و از ادارات می‌‌خواهد تا برای نیمی از نیروی کار خود سیاست کار از خانه را اتخاذ کنند؛ در حالی که تمام جلسات دولت تا اطلاع ثانوی به صورت آنلاین انجام می‌شود. پاکستان همچنین، فعالیت‌‌های خارج از منزل و ساعات بازار را برای جلوگیری از بیماری‌‌های مرتبط با آلودگی هوا محدود می‌کند. استان پنجاب پاکستان اکثر فعالیت‌‌های خارج از منزل را ممنوع کرد و به مغازه‌‌ها، بازارها و مراکز خرید در برخی مناطق دستور داد تا زودتر تعطیل شوند. در شهرهای آلوده همچون لاهور و استان پنجاب موسسات آموزشی و فضاهای عمومی مانند پارک‌‌ها و باغ وحش نیز به مدت یک هفته تعطیل می‌‌شوند.
حمل‌ونقل رایگان در «روزهای اضطرار»
آلودگی هوای فصلی تایلند نیز مانند بسیاری از کشورهای منطقه مدت‌‌هاست که تحت‌تاثیر قرار گرفته است، اما شرایط مه‌‌آلود جدید باعث تعطیلی بیش از 350 مدرسه در هفته گذشته شد؛ زیرا بانکوک در رتبه هفتم آلوده‌‌ترین شهر بزرگ جهان از نظر نظارت بر کیفیت هوا IQAir قرار گرفته است. این موضوع باعث شد تا مقامات از مردم خواستند از خانه کار کنند و تردد وسایل نقلیه سنگین را در شهر محدود کردند. سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند میانگین قرار گرفتن در معرض ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در طول 24 ساعت نباید از 15 میکروگرم بر متر مکعب بیشتر باشد. اما این رقم در بانکوک، بالاترین رقم از سال 2020 بود، زمانی که تمام مدارس زیر نظر شهرداری به دلیل آلودگی هوا تعطیل شدند. حتی اقدامات سختگیرانه‌‌تر دیگری برای مقابله با آلودگی از جمله محدود کردن ساخت‌‌وساز در پایتخت و تلاش برای همکاری با کشورهای مجاور نیز در دستور کار قرار گرفت.
اداره کلان‌شهر بانکوک در اطلاعیه‌ای از مردم این شهر آسیای جنوب شرقی خواست تا از ماسک استفاده کنند، از فعالیت در فضای باز خودداری کنند و از خانه کار کنند؛ درحالی‌که مدارس در مناطقی که سطح آلودگی هوا بیش از سه روز از آستانه ایمن فراتر رفته است، توصیه شده است که به طور موقت تعطیل شوند. دولت شهر بانکوک گفته است که انتشار گازهای گلخانه‌‌ای که توسط خودروها، اتوبوس‌‌ها و کامیون‌‌ها تولید می‌شود تا حدودی عامل اصلی مه‌‌دود و کیفیت پایین هواست. ذرات ریز 2.5 میکرون در بانکوک به 20 برابر دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی است. از این رو دولت با تعطیلی بیش از 350 مدرسه و در تلاش برای کاهش ترافیک شهری، حمل‌ونقل عمومی را به مدت یک هفته رایگان اعلام کرد.