بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - مرضیه احقاقی : توماس فریدمن؛ روزنامه‌‌‌‌‌‌نگار آمریکایی زمانی نه‌چندان دور در کتاب «جهان مسطح است» از جادوی تجارت آزاد و برون‌‌‌‌‌‌سپاری کالا و خدمات از کشورهای ثروتمند به جوامع فقیر گفته بود. روندی که دست‌‌‌‌‌‌کم از 1990 جریان غالب اقتصاد بین‌الملل بود و به شکل‌گیری زنجیره‌های ارزش جهانی منجر شد. حالا اما به‌نظر سوت پایان این بازی به صدا درآمده یا حداقل رهبر این جریان از ادامه مسیر انصراف داده‌است.
ترامپ در میان آشفتگی تعرفه‌ها به باشگاه گلف می‌رود./ عکس: وال‌استریت ژورنال
ترامپ با امضای فرمانی اجرایی تعرفه‌های گمرکی سنگینی را علیه بسیاری از کشورها در راستای آنچه ایالات‌متحده از آن به‌عنوان «سیاست تعرفه‌‌‌‌‌‌ای متقابل» یاد می‌کند، اعمال کرد. هرچند ترامپ این اقدام را کاری در راستای احیای قدرت آمریکا تعریف می‌کند، اما بسیاری از اقتصاددانان معتقدند اجرای این تعرفه‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند افق اقتصاد جهانی را کوتاه کند؛ در کوتاه‌مدت برای کشورهای درحال‌توسعه و در بلندمدت برای همه. البته طرفداران جنگ تعرفه‌‌‌‌‌‌ای ترامپ هم به تراز تجاری منفی این کشور در تعامل با برخی کشورها استناد و آن را راهکاری برای بهبود شرایط تولید در ایالات‌متحده توصیف می‌کنند. گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با یک اقتصاددان و یک پژوهشگر اقتصادی نشان می‌دهد تجارت بین‌الملل از وضعیت بازی برد-برد به شرایط بازی صفر میل می‌کند. موضوعی که قطعا به زیان مصرف‌کنندگان و کاهش توان فقرزدایی اقتصاد بین‌الملل تمام خواهدشد.
عدم‌ثبات در انتظار اقتصاد
محمدمهدی بهکیش استاد اقتصاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: درخصوص تعرفه‌های آمریکا، وضعیت روشن است و فرمولی برای محاسبه ‌‌‌‌‌‌درصد تعرفه‌‌‌‌‌‌ها ارائه شده‌است، اما در محاسبه تعرفه ادعایی اعمال‌شده بر کالاهای آمریکایی، تعرفه کمی، مقداری و همچنین موانع غیرتعرفه‌‌‌‌‌‌ای لحاظ شده‌است. در همین حال عاملی جدید به روند محاسبه افزوده شده که تعریف روشنی ندارد؛ این مفهوم عبارت است از: Currency Manlpulation یا دستکاری ارزی. به‌عنوان نمونه همواره از کاهش ارزش یوآن توسط چین برای ارتقای سهم صادرات این کشور یاد می‌شود. حال در محاسبه تعرفه‌های اعمال‌شده بر کالاهای آمریکایی چنین شاخصی نیز لحاظ شده که جای سوال و اما و اگر بسیاری دارد.
این استاد باسابقه تجارت بین‌الملل گفت: بسیاری از اقتصاددانان مطرح دنیا، عملکرد ترامپ در وضع تعرفه‌های تجاری را نادرست ارزیابی‌کرده و نسبت به بروز رکود در اقتصاد آمریکا هشدار داده‌اند. وضع تعرفه بر کالای خارجی، به منزله گران‌شدن محصولات وارداتی است. به‌‌‌‌‌‌علاوه‌‌‌‌‌‌آنکه از میزان واردات محصولات خارجی به ایالات‌متحده کاسته خواهدشد، بنابراین باید منتظر افزایش نرخ تورم در اقتصاد آمریکا باشیم. وی افزود: رئیس‌‌‌‌‌‌جمهوری آمریکا وعده داده که سیاست‌های تعرفه‌‌‌‌‌‌ای جدیدش دوباره آمریکا را ثروتمند کند و به ارتقای سطح تولید در این کشور منجر شود، اما تحقق این هدف، اگر دست‌‌‌‌‌‌یافتنی باشد، بسیار زمانبر خواهد بود. درهمین‌‌‌‌‌‌حال رشد جذب سرمایه به اقتصاد ایالات‌متحده و ارتقا سطح اشتغال‌زایی در این کشور، اگر شدنی باشد به 5 تا 10 سال‌زمان نیاز دارد. بهکیش گفت: در عصر دیجیتال و هوش مصنوعی، ایجاد مانع در مسیر واردات و صادرات، نتیجه‌‌‌‌‌‌بخش نیست. کمااینکه چین می‌تواند تولید خود را به کشوری دیگر منتقل و کالای نهایی را به آمریکا صادر کند. به‌علاوه آنکه در دنیای کنونی سرمایه بین‌المللی شده‌است. این روزها با توسعه ارزهای دیجیتال، بیت‌کوین و...، سرمایه بیش از قبل جهانی شده‌است. هوش‌مصنوعی نیز به توسعه روند جهانی‌شدن‌ کمک کرده‌است. طبعا در چنین شرایطی اعمال تعرفه بر واردات کالا به آمریکا به‌‌‌‌‌‌منزله ایجاد چالش برای مصرف‌کنندگان آمریکایی خواهد بود.
این استاد اقتصاد در پاسخ به سوالی مبنی‌بر تاثیر سیاست‌های تعرفه‌‌‌‌‌‌ای ترامپ بر سایر اقتصادهای دنیا گفت: بدون‌تردید شرایط تجاری و اقتصادی کشورهایی که صادرکننده بزرگ کالا به آمریکا هستند، تحت‌تاثیر وضع تعرفه‌های تجاری جدید ایالات‌متحده قرار خواهد گرفت. کمااینکه انتظار می‌رود صادرات کشورهای اروپایی، کانادا، چین و... به آمریکا، محدود شود. طبعا کشورهای طرف تعرفه ناچارند به‌دنبال طرف‌های تجاری جدید باشند. درهمین‌‌‌‌‌‌حال انتظار می‌رود اتحادیه‌‌‌‌‌‌های تجاری جدید میان کشورها شکل بگیرد؛ توافق‌ها‌ و تعاملات تجاری جدید شکل بگیرد. کمااینکه اکنون هم به‌سرعت تعاملات در سطح جهانی آغاز شده و کشورهای اروپایی به‌دنبال شناسایی ظرفیت در بازارهای آسیایی هستند.
بهکیش گفت: با توجه به شرایط توصیف‌شده، به اعتقاد من سیاست موردبحث درنهایت به نفع آمریکا نخواهد بود. به‌علاوه آنکه حضور کالاهای آمریکایی را در بازارهای دیگر کمرنگ می‌کند. این استاد اقتصاد با اشاره به سهم بالای صادرات چین به ایالات‌متحده افزود: ارزش صادرات چین به آمریکا سالانه بیش از 500‌میلیارد دلار برآورد می‌شود. درهمین‌‌‌‌‌‌حال بسیاری از سرمایه‌داران آمریکایی در چین سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ بنابراین سیاست‌های تعرفه‌‌‌‌‌‌ای ترامپ تاثیر بسزایی بر اقتصاد ایالات‌متحده خواهدداشت. کمااینکه انتظار می‌رود صاحبان سرمایه آمریکایی که در چین فعال هستند برای مدتی بلاتکلیف و سرگردان شوند. این دست اقدامات ناکارآمد تجاری نتیجه روشنی نخواهند داشت. بهکیش افزود: پس از اتمام جنگ‌جهانی دوم، آمریکایی‌‌‌‌‌‌ها پیشران گات(GAT) یا موافقت‌نامه‌‌‌‌‌‌ عمومی تعرفه و تجارت با هدف ارتقای سطح تجارت بین‌الملل بودند. در ادامه نیز سازمان تجارت‌جهانی(WTO) شکل‌گرفت. این دست اقدامات به رقابتی‌شدن اقتصاد منتهی و همه طرفین این تجارت از فضای جدید منتفع شدند. کمااینکه مردم آمریکا برای سالیان طولانی از کالای ارزان استفاده کردند و نرخ تورم در این کشور در سطوح بسیار پایینی حفظ شد. اقتصادهای آسیایی که در این دوره تولید را بر عهده داشتند نیز منتفع شدند و در مسیر رشد اقتصادی گام برداشتند.
وی افزود: در موقعیت کنونی تغییر مواضع ایالات‌متحده و تاکید بر ملی‌‌‌‌‌‌گرایی، اقتصاد جهانی را به سمت رکود سوق می‌دهد. بدون‌تردید مردم تحت‌تاثیر منفی شرایط موردبحث قرار خواهند گرفت و همین موضوع آینده سیاسی ایالات‌متحده را هم متاثر خواهد کرد. کمااینکه در حال‌حاضر نیز اعتراضاتی از سوی سناتورهای آمریکایی نسبت به‌عملکرد ترامپ آغاز شده‌است. درهمین‌‌‌‌‌‌حال شاهد ریزش شدید سهام وال‌‌‌‌‌‌استریت تحت‌تاثیر سیاست‌های تجاری ترامپ بودیم. درواقع باید اقرار کرد؛ حرکت در خلاف جهت آب، سود و نتیجه‌‌‌‌‌‌ای ندارد.
این استاد اقتصاد گفت: در مواردی از کسب امتیازات سیاسی به‌عنوان هدف اصلی و پشت‌پرده ترامپ در وضع تعرفه‌های تجاری یاد می‌شود، به این‌معنی که اقتصاد هزینه فعالیت‌های سیاسی دونالد ترامپ را به دوش می‌کشد. درواقع این گمان هم می‌رود که آمریکا از تعرفه به‌عنوان اهرم فشار استفاده‌کرده تا با کشورهای مختلف وارد مذاکره شود و امتیازاتی را دریافت کند. بدون‌تردید چنین اقداماتی به اقتصاد و همچنین روند جذب سرمایه به ایالات‌متحده، ضربه وارد می‌کند. بهکیش افزود: با توجه به اعمال تعرفه بر واردات کالا به آمریکا، بسیاری از تولیدکنندگانی که بازار مصرف گسترده‌ای در ایالات‌متحده دارند، ناچارند برنامه تولید و بازاریابی خود را تغییر دهند. بدون‌تردید تغییر در تولید به‌سرعت ممکن نیست و لطمات جدی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد، بنابراین حتی اگر قرار باشد ترامپ از وضع تعرفه به‌عنوان اهرم فشار بر سایر کشورها استفاده کند نیز اقتصاد این کشور و سایر کشورها، متحمل خسارات جدی خواهدشد.
افت تجارت در راه است
سعید ایرانمنش؛ اقتصاددان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: وضع تعرفه‌های تجاری از سوی ایالات‌متحده و همچنین اعمال تعرفه‌های متقابل‌از سوی سایر کشورها در کوتاه‌مدت می‌تواند منافعی برای کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌یافته داشته‌باشد. هرچند این منافع برای مدت زمان طولانی دوام نخواهد آورد و ظرف حدود یک تا 2‌سال، چالش‌های جدی را به اقتصاد این کشورها تحمیل خواهد کرد، اما عملکرد کشورهای درحال‌توسعه با توجه به نقش آنها در تولید و صادرات محصولات به کشورهای جهان اول از همان ابتدای اجرای فرمان ترامپ مبنی‌بر وضع تعرفه بر واردات کالا به آمریکا، تحت‌تاثیر منفی قرار خواهد گرفت.
ایرانمنش گفت: سازمان تجارت‌جهانی نیز در گزارش اخیر خود پیش‌بینی‌کرده با توجه به وضع تعرفه‌های تجاری از سوی ایالات‌متحده، حجم تجارت در سطح جهانی طی سال‌جاری میلادی بین یک تا 2‌درصد کاهش خواهد یافت. وی افزود: پیش‌بینی می‌شود بخشی از سیاست وضع تعرفه تجاری توسط رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور آمریکا با هدف تامین خواسته‌‌‌‌‌‌های سیاسی ایالات‌متحده اجرایی شده باشد، بااین‌‌‌‌‌‌وجود لطمات جدی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد. این اقتصاددان در پاسخ به سوالی مبنی‌بر تاثیر سیاست‌های تعرفه‌‌‌‌‌‌ای ترامپ بر زنجیره تامین دنیا و احتمال بروز تغییر در این زنجیره گفت: کشورهای پیشرفته قوانین کار سفت و سختی دارند، بنابراین همچنان اولویت بر تولید در کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌نیافته یا درحال‌توسعه با نیروی کار ارزان است. کمااینکه در سال‌های اخیر کشورهای شرق آسیا ازجمله ژاپن و کره‌جنوبی نیز به انتقال خطوط تولید به کشورهای پرجمعیت تمایل پیدا کرده‌اند، بنابراین به اعتقاد من این سیاست جدید ترامپ تاثیر آنچنانی بر زنجیره تامین و انتقال واحدهای تولیدی نخواهد داشت.