بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : در سال‌های اخیر ارز‌‌‌های دیجیتال به یکی از موضوعات پربحث اقتصادی و فناوری در ایران تبدیل شده‌‌‌اند و با افزایش محبوبیت این دارایی‌‌‌های دیجیتال، فرصت‌‌‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری، تجارت و پرداخت‌‌‌های بین‌المللی فراهم شده است. اما در کنار این مزایا، چالش‌‌‌های امنیتی و قانونی متعددی نیز پدیدار شده که زمینه‌‌‌ساز رشد جرائم مرتبط با ارز‌‌‌های دیجیتال در کشور شده است.
ماهیت غیرمتمرکز و ناشناس بسیاری از رمزارز‌‌‌ها، آنها را به ابزاری مناسب برای فعالیت‌‌‌های مجرمانه تبدیل کرده است. از کلاهبرداری‌‌‌های پانزی و فیشینگ گرفته تا پول‌‌‌شویی و فرار مالیاتی، مجرمان سایبری در حال سوءاستفاده از این فناوری برای پیشبرد اهداف خود هستند. عدم‌نظارت کافی و خلأ‌‌‌های قانونی نیز کمکی به شرایط نکرده و باعث شده تا این جرائم به‌‌‌راحتی انجام شوند و پیگیری آنها دشوار باشد.
با رشد محبوبیت ارز‌‌‌های دیجیتال در ایران، چالش‌‌‌های امنیتی پیرامون آنها بیش از پیش خود را نشان می‌دهند و جرائم مرتبط با رمزارز‌‌‌ها در چند سال اخیر جهش فوق‌‌‌العاده‌‌‌ای داشته است. به گفته معاون دادستان کل کشور، ضعف شدید اطلاعات عمومی شهروندان درباره جرائم و مخاطرات شدید حوزه رمزارز و فقدان مجازات‌‌‌های قانونی از جمله مهم‌ترین دلایلی است که سبب شده تا حوزه رمزارز‌‌‌ها جزو جرائم کثیرالشاکی در کشور باشد. بنابراین امروزه و با افزایش تعداد قربانیان و پیچیدگی روش‌های کلاهبرداری، ضرورت تدوین قوانین جامع و تقویت نظارت بر بازار ارز‌‌‌های دیجیتال بیش از پیش احساس می‌شود.
رشد جرائم مرتبط با ارز‌‌‌های دیجیتال
هفته گذشته، جواد بابایی، معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور نسبت به افزایش جرائم سایبری در سال‌های اخیر هشدار داد و عنوان کرد که بخش‌‌‌های زیادی از زندگی حقیقی مردم به فضای مجازی وابسته شده و در همین راستا بسیاری از مجرمان در تلاش هستند تا اقدامات مجرمانه خود را با استفاده از فناوری‌‌‌های نوین گسترش دهند. این شرایط به افزایش جرائم فضای مجازی در طول سالیان گذشته منجر شده است و در این میان، جرائم مرتبط با رمزارز‌‌‌ها از جمله مواردی بوده است که بیشترین جهش را ثبت کرده است. 
به گفته بابایی، تاکنون صد‌‌‌ها پرونده مرتبط با ارز‌‌‌های دیجیتال با حضور چندصد‌هزار شاکی در مراجع قضایی سراسر کشور تشکیل شده است. او تاکید می‌کند که رمزارز‌‌‌ها نه‌‌‌تنها خسارات قابل‌‌‌توجهی در حوزه ارزی، پولی و اقتصادی به کشور وارد کرده‌‌‌اند، بلکه در افزایش جرائم مالی و پول‌‌‌شویی نیز نقش نگران‌‌‌کننده و رو به رشدی دارند. با توجه به اینکه ارز‌‌‌های دیجیتال فرصتی برای سرمایه‌گذاری دلاری و بهره بردن از نوسانات قیمتی ارائه می‌دهند، وعده کسب سود به کمک این دارایی‌‌‌ها جذابیت زیادی دارد.
کلاهبرداران و سارقان نیز به خوبی از این موضوع آگاه هستند و طی سالیان گذشته به کمک روش‌های مختلفی تلاش کرده‌‌‌اند تا سرمایه‌گذاران را فریب داده و سرمایه آنها را به سرقت ببرند. یکی از محبوب‌‌‌ترین روش‌ها، کلاهبرداری‌‌‌های پانزی است که از گذشته وجود داشته‌‌‌اند و هم‌اکنون صرفا ظاهری جدید به خود گرفته‌‌‌اند. در کلاهبرداری‌‌‌های پانزی جدید، کلاهبرداران پروژه‌‌‌های به ظاهر معتبر و آینده‌‌‌دار در حوزه بلاک‌چین راه‌‌‌اندازی می‌کنند و از کاربران می‌‌‌خواهند تا با واریز سرمایه رمزارزی و دعوت از دوستان خود، سود‌‌‌های هنگفتی دریافت کنند. 
منبع این سود‌‌‌ها معمولا راه‌‌‌اندازی پروژه‌‌‌های جدید رمزارزی یا کسب درآمد از معاملات در صرافی‌‌‌های بزرگ جهانی عنوان می‌شود و از آنجا که اکثر کاربران آشنایی کاملی با فناوری بلاک‌چین و سازوکار واقعی بازار ارز‌‌‌های دیجیتال ندارند، سود‌‌‌های کلان ادعایی برخی شرکت‌های فعال در این حوزه برای آنها منطقی و قابل‌‌‌باور به نظر می‌‌‌رسد. همچنین استفاده از ارز‌‌‌های دیجیتال این فرصت را در اختیار کلاهبرداران پانزی قرار می‌دهد تا بدون اینکه ردی از خود باقی بگذارند، ناپدید شوند و مال‌باختگان راهی برای بازگشت سرمایه خود نداشته باشند. در این بین ساخت و عرضه توکن‌‌‌های جعلی و کلاهبرداری نیز افزایش پیدا کرده است و هر ساله قربانیان جدیدی در کشور می‌گیرد. در این پروژه‌‌‌ها که به آنها کلاهبرداری پامپ و دامپ گفته می‌شود، سازندگان با تبلیغات گسترده و جلب توجه سرمایه‌گذاران، قیمت توکن را به‌‌‌طور مصنوعی افزایش می‌دهند.
سپس در زمان مناسب، مقدار زیادی از دارایی‌‌‌های خود را می‌‌‌فروشند و باعث سقوط شدید قیمت شده و سرمایه کاربران را از بین می‌‌‌برند. محبوبیت شبکه‌‌‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام نیز کمک بزرگی برای این پروژه‌‌‌ها بوده است زیرا بسیاری از سرمایه‌گذاران و معامله‌‌‌گران مبتدی با عضویت در کانال‌‌‌های سیگنال‌‌‌دهی، به دنبال شناسایی سریع و آسان فرصت‌‌‌های سودآوری در بازار هستند.
اهمیت اطلاع‌‌‌رسانی
افزایش آگاهی و اطلاع‌‌‌رسانی به کاربران یکی از مهم‌ترین راهکار‌‌‌های مقابله با کلاهبرداری‌‌‌های رایج در بازار ارز‌‌‌های دیجیتال است و این موضوع باید در اولویت فعالان این حوزه و قانون‌گذاران قرار گیرد تا از سوءاستفاده افراد سودجو و زیان‌‌‌های مالی کاربران جلوگیری شود. جواد بابایی نیز در ادامه صحبت‌‌‌های خود پیرامون افزایش جرائم سایبری و رمزارزی به این موضوع اشاره و عنوان کرد که موضوع اطلاع‌‌‌رسانی و آموزش عمومی نسبت به فعالیت‌‌‌های سوداگرانه حوزه رمزارز‌‌‌ها و پرهیز از سرمایه‌گذاری در این محیط پرمخاطره بسیار اهمیت دارد و رسانه‌‌‌ها باید مردم را نسبت به خطر از دست دادن اموال و دارایی‌‌‌هایشان در معاملات رمزارز‌‌‌های غیرقانونی و بدون پشتوانه آگاه کنند. با این حال متاسفانه تاکنون اقدامات گسترده و موثری در این زمینه مشاهده نشده است و خلأ‌‌‌های آموزشی و نظارتی همچنان به کلاهبرداران فرصت سوءاستفاده می‌دهد.
ایجاد برنامه‌‌‌های آموزشی، انتشار راهنما‌‌‌های امنیتی و افزایش نظارت بر فعالیت‌‌‌های مشکوک از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش این نوع جرائم کمک کند. بااین‌‌‌حال، نشانه‌‌‌های مثبتی نیز دیده می‌شود؛ برخی فعالان حوزه ارز‌‌‌های دیجیتال کانال‌‌‌های ویژه‌‌‌ای را برای شناسایی و افشای کلاهبرداری‌‌‌های مرتبط با رمزارز‌‌‌ها ایجاد کرده‌‌‌اند و به‌‌‌صورت اختصاصی به آگاه‌‌‌سازی کاربران در این زمینه می‌‌‌پردازند.
در این بین صرافی‌‌‌های ارز دیجیتال کشور نیز در صورت مواجهه با مواردی مانند سایت‌‌‌های کلاهبرداری در شبکه‌‌‌های اجتماعی به کاربران خود هشدار داده‌‌‌اند که روندی مثبت است و امید است به میزان بیشتری دیده شود. همچنین در برخی موارد، صرافی‌‌‌ها با شناسایی آدرس کیف پول‌‌‌های کلاهبرداران در زمان ثبت درخواست واریز رمزارز به این کیف پول‌‌‌ها به کاربران هشدار داده‌‌‌اند. با این حال، نبود قوانین شفاف و نظارت سخت‌‌‌گیرانه باعث شده است که برخی پروژه‌‌‌های مشکوک و کلاهبرداری از طریق رپورتاژ آگهی در رسانه‌‌‌های معتبر کشور تبلیغ شوند یا حتی از طریق پیامک به کاربران معرفی شوند. این وضعیت نشان می‌دهد که بسیاری از رسانه‌‌‌ها و سامانه‌‌‌ها فرآیند بررسی و ارزیابی دقیقی ندارند و در صورت انتشار این تبلیغات نیز هیچ‌گونه مسوولیتی بر عهده نمی‌‌‌گیرند. در مجموع و در شرایط افزایش روزافزون محبوبیت ارز‌‌‌های دیجیتال، رشد چشمگیر کلاهبرداری‌‌‌های مرتبط با این دارایی‌‌‌ها به یک نگرانی جدی تبدیل شده است.
اگرچه رمزارز‌‌‌ها فرصت‌‌‌های متنوعی برای سرمایه‌گذاری و حتی دور زدن تحریم‌‌‌ها فراهم کرده‌‌‌اند، اما همزمان بستری مناسب برای فعالیت مجرمان سایبری نیز بوده‌‌‌اند. نبود قوانین نظارتی شفاف و آگاهی پایین برخی از کاربران، موجب شده تا شیوه‌‌‌های مختلف کلاهبرداری از جمله طرح‌‌‌های پانزی، فیشینگ، پامپ و دامپ و پروژه‌‌‌های جعلی در بازار ارز‌‌‌های دیجیتال افزایش یابد و قربانیان بیشتری بگیرد؛ روندی که ضرورت وضع قوانین شفاف‌‌‌تر و نظارت جدی‌‌‌تر را بیش از پیش نمایان می‌کند تا از گسترش این کلاهبرداری‌‌‌ها و از وقوع بحران در آینده جلوگیری شود.