بزرگنمايي:

بازار آریا - مصطفی نظاری* صنعت «خرید اعتباری» یا BNPL که مخفف عبارت «الان بخر، بعدا پرداخت کن» است، یکی از تحولات مهم در حوزه مالی و خرده‌‌‌فروشی در سال‌های اخیر بوده است. این مدل پرداخت به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد که کالاها و خدمات را بدون نیاز به پرداخت فوری خریداری کرده و مبلغ را در قسط‌‌‌های بدون بهره یا با بهره کم بازپرداخت کنند. با رشد سریع این صنعت، نیاز به اعتبارسنجی به‌عنوان یک ابزار کلیدی برای مدیریت ریسک و بهبود تجربه مشتریان بیش از پیش احساس شد. در این مقاله، به بررسی تاریخچه BNPL، دلایل نیاز این صنعت به اعتبارسنجی و تاثیر اعتبارسنجی بر بهبود عملکرد آن می‌‌‌پردازیم.
تاریخچه BNPL و ورود اعتبارسنجی به این حوزه
صنعت BNPL در روش‌های سنتی خرید قسطی ریشه دارد، اما با ظهور فناوری‌‌‌های دیجیتال و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، این مدل به شکل مدرن‌‌‌تری تکامل یافت. شرکت‌هایی مانند Klarna، Afterpay و Affirm از پیشگامان این صنعت بودند که با ارائه راه‌‌‌حل‌‌‌های ساده و کاربرپسند، خرید اقساطی را به تجربه‌‌‌ای جذاب برای مشتریان تبدیل کردند. با گسترش فناوری‌‌‌های مالی در ایران نیز استارت‌آپ‌‌‌هایی مانند زرین‌‌‌پال، پی‌‌‌پینگ، وی‌‌‌تک دیجی‌‌‌پی و اسنپ‌‌‌پی به عنوان پیشگامان حوزه BNPL در کشور شروع به کار کردند. فعالیت این استارت‌آپ‌‌‌ها در ایران، با توجه به محدودیت‌های سیستم بانکی سنتی، نقش مهمی در توسعه مالی دیجیتال ایفا کرده است.
در ابتدای ظهور BNPL، بسیاری از ارائه‌‌‌دهندگان این خدمات بدون بررسی دقیق سابقه اعتباری مشتریان، به آنها اعتبار می‌‌‌دادند. این رویکرد باعث افزایش محبوبیت BNPL شد، اما به مرور زمان، مشکلاتی مانند افزایش نرخ عدم‌بازپرداخت و بدهی‌‌‌های معوق ظهور کرد. این چالش‌‌‌ها باعث شد تا شرکت‌های فعال در این حوزه به فکر استفاده از سیستم‌های اعتبارسنجی برای ارزیابی دقیق‌‌‌تر مشتریان بیفتند.
دلایل نیاز BNPL به اعتبارسنجی
1.مدیریت ریسک اعتباری: با گسترش BNPL، شرکت‌ها با حجم بالایی از درخواست‌‌‌های اعتبار مواجه شدند. بدون سیستم‌های اعتبارسنجی، تشخیص مشتریان با ریسک بالا و پایین دشوار بود. اعتبارسنجی به این شرکت‌ها کمک می‌کند تا احتمال عدم‌بازپرداخت را کاهش دهند و ریسک اعتباری خود را مدیریت کنند.
2.افزایش رقابت: با ورود بازیگران جدید به بازار BNPL، رقابت برای جذب مشتریان افزایش یافت. شرکت‌هایی که از سیستم‌های اعتبارسنجی پیشرفته استفاده می‌‌‌کردند، توانستند با ارائه شرایط بهتر به مشتریان قابل اعتماد، مزیت رقابتی کسب کنند.
3.رعایت مقررات: در بسیاری از کشورها، مقرراتی برای حفاظت از مصرف‌کنندگان و جلوگیری از اعطای اعتبار بی‌‌‌ضابطه وضع شده است. اعتبارسنجی به شرکت‌های BNPL کمک می‌کند تا با رعایت این مقررات، از جریمه‌‌‌ها و مشکلات قانونی جلوگیری کنند.
4.بهبود تجربه مشتری: با استفاده از اعتبارسنجی، شرکت‌ها می‌‌‌توانند به مشتریان واجد شرایط، حد اعتباری مناسب و شرایط بازپرداخت بهتری ارائه دهند. این موضوع باعث افزایش رضایت مشتری و وفاداری آنها می‌شود.
5.مدیریت پرتفوی منابع مالی با توجه به ریسک افراد: شرکت‌های BNPL باید منابع مالی خود را بین مشتریان با ریسک‌‌‌های مختلف تخصیص دهند. اعتبارسنجی به آنها کمک می‌کند تا با شناسایی مشتریان کم‌‌‌ریسک، بخش بزرگ‌تری از سرمایه را به این گروه اختصاص دهند و سودآوری خود را افزایش دهند.
6.سبد متنوع پیشنهادهای اعتباری با توجه به میزان ریسک مشتریان : با طبقه‌‌‌بندی مشتریان براساس ریسک، شرکت‌ها می‌‌‌توانند محصولات متنوعی طراحی کنند. برای مثال به مشتریان با امتیاز اعتباری بالا، امکان خریدهای بزرگ‌تر با اقساط 12ماهه و به مشتریان پرریسک، اقساط سه‌ماهه با پیش‌‌‌پرداخت 20درصد ارائه شود. این تنوع، جذابیت سرویس BNPL را برای طیف وسیعی از کاربران افزایش می‌دهد.
7.کاهش نرخ بهره و افزایش فروش به مشتریان با ریسک کمتر : با کاهش ریسک اعتباری از طریق اعتبارسنجی، شرکت‌ها می‌‌‌توانند نرخ سود کمتری از مشتریان کم‌‌‌ریسک دریافت کنند. این موضوع قیمت نهایی کالاها را برای خریدار جذاب‌‌‌تر کرده و فروش فروشندگان را افزایش می‌دهد. همچنین، با جذب مشتریان قابل اعتماد، هزینه‌‌‌های عملیاتی مرتبط با پیگیری بدهی‌‌‌ها کاهش می‌‌‌یابد.
تاثیر اعتبارسنجی بر بهبود صنعت BNPL
استفاده از سیستم‌های اعتبارسنجی تاثیر قابل‌توجهی بر عملکرد صنعت BNPL داشته است. برخی از این تاثیرات عبارتند از:
1.کاهش نرخ عدم‌بازپرداخت: براساس آمارها، شرکت‌هایی که از سیستم‌های اعتبارسنجی استفاده می‌کنند، نرخ عدم‌بازپرداخت کمتری را تجربه می‌کنند. برای مثال، گزارش‌‌‌ها نشان می‌دهند که استفاده از اعتبارسنجی می‌‌‌تواند نرخ عدم‌بازپرداخت را تا 30‌درصد کاهش دهد.
2.افزایش حجم معاملات: با کاهش ریسک اعتباری، شرکت‌های BNPL می‌‌‌توانند به مشتریان بیشتری اعتبار دهند. این موضوع باعث افزایش حجم معاملات و درآمد آنها می‌شود. براساس تحقیقات، شرکت‌هایی که از اعتبارسنجی استفاده می‌کنند، رشد سالانه 20 تا 25درصدی در حجم معاملات خود را گزارش داده‌‌‌اند.
3.بهبود تصمیم‌گیری : سیستم‌های اعتبارسنجی با تحلیل داده‌‌‌های مختلف مانند سابقه پرداخت، درآمد و بدهی‌‌‌های مشتریان، به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا تصمیم‌گیری دقیق‌‌‌تری در مورد اعطای اعتبار داشته باشند.
4.جلوگیری از کلاهبرداری: اعتبارسنجی به شناسایی فعالیت‌‌‌های مشکوک و جلوگیری از کلاهبرداری کمک می‌کند. این موضوع باعث کاهش زیان‌‌‌های مالی می‌شود.
استفاده از داده‌‌‌های BNPL در اعتبارسنجی
صنعت BNPL نه‌تنها از سیستم‌های اعتبارسنجی بهره می‌‌‌برد، بلکه داده‌‌‌های تولیدشده توسط این صنعت نیز می‌‌‌تواند به بهبود سیستم‌های اعتبارسنجی کمک کند. برای مثال:
1 .داده‌‌‌های رفتاری : اطلاعات مربوط به رفتار خرید و بازپرداخت مشتریان در BNPL می‌‌‌تواند به عنوان یک شاخص جدید در ارزیابی اعتباری استفاده شود. این داده‌‌‌ها به‌ویژه برای افرادی که سابقه اعتباری محدودی دارند، مفید است.
2.به‌روزرسانی مدل‌‌‌های اعتبارسنجی: با تحلیل داده‌‌‌های BNPL، شرکت‌های اعتبارسنجی می‌‌‌توانند مدل‌‌‌های خود را به‌روز کنند و دقت پیش‌بینی‌‌‌های خود را افزایش دهند.
3.گسترش دسترسی به اعتبار: داده‌‌‌های BNPL می‌‌‌توانند به شناسایی مشتریانی که از نظر سنتی واجد شرایط اعتبار نیستند، اما توانایی بازپرداخت دارند، کمک کنند. این موضوع باعث گسترش دسترسی به اعتبار برای افراد بیشتری می‌شود.
نتیجه‌‌‌گیری
صنعت BNPL به عنوان یک تحول بزرگ در حوزه مالی، نقش مهمی در تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و خرده‌‌‌فروشان ایفا کرده است. با این حال، رشد سریع این صنعت و چالش‌‌‌های مرتبط با آن، نیاز به سیستم‌های اعتبارسنجی را بیش از پیش آشکار کرده است. اعتبارسنجی نه‌تنها به شرکت‌های BNPL در مدیریت ریسک و بهبود عملکرد کمک می‌کند، بلکه داده‌‌‌های تولیدشده توسط این صنعت نیز می‌‌‌تواند به ارتقای سیستم‌های اعتبارسنجی منجر شود. در نهایت، همکاری بین صنعت BNPL و اعتبارسنجی می‌‌‌تواند به ایجاد یک اکوسیستم مالی شفاف، ایمن و فراگیر کمک کند.
* کارشناس حوزه مدل‌‌‌سازی اعتبارسنجی