بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : با وجود افزایش سقف کارت هدیه و برداشت وجه نقد توسط بانک مرکزی در روزهای پایانی سال جاری، تورم و کاهش ارزش ریال سبب شده‌اند که اسکناس‌های رایج در کشور کاربرد چندانی در تراکنش‌های روزمره نداشته باشند. در چنین شرایطی، عرضه اسکناس‌های درشت می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد.
همزمان با روزهای پایانی سال جاری بانک مرکزی اعلام کرده است که سقف برداشت پول نقد از 200هزار تومان به 300هزار تومان و سقف میزان کارت‌های هدیه از 2میلیون تومان به 5میلیون تومان افزایش یافته است. در سال‌های گذشته تورم‌های بالا و مزمن موجب شده ارزش ریال و قدرت خرید ایرانیان به صورت چشمگیری کاهش یابد. بنابراین اگر در روزهای پایانی سال گشت‌وگذاری در بازارهای بزرگ شهرها داشته باشید، متوجه خواهید شد که بازارها به دلیل کاهش تقاضای مردم، رونق سال‌های گذشته را نداشته و افرادی هم که مشغول خرید هستند از پول نقد استفاده نمی‌کنند. 
کاهش سالانه ارزش ریال، به‌همراه عدم وجود اسکناس‌های درشت متناسب با واقعیت‌های قیمت‌ها در ایران موجب شده پول نقد دیگر کاربرد زیادی در تراکنش‌های مربوط به اقلام مصرفی و حتی رسومات رایج مانند اعطای هدیه نداشته باشد. در چنین شرایطی اگر افرادی به دلایلی قصد استفاده از پول نقد را نیز داشته باشند، امکان این کار را به دلایلی مانند چالش‌های مربوط به دریافت وجه نقد (سقف دریافت وجه) و همچنین چالش‌های مربوط به پرداخت با پول نقد (هزینه‌های زمانی مربوط به محاسبه پول نقد با اسکناس‌های خرد به دلیل حجم بالای آن) ندارند. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که افزایش سقف دریافت وجه نقد و همچنین سقف دریافت کارت هدیه راهگشا نبوده و بانک مرکزی باید در زمینه تولید عرضه اسکناس‌های درشت که با واقعیت قیمت‌ها در اقتصاد کشور تناسب داشته باشد اقدام کند.
سقف 5 میلیونی کارت هدیه
روز گذشته بانک مرکزی اعلام کرد که در پاسخ به درخواست بانک‌‌های کشور، سقف صدور کارت هدیه بانکی را از 2میلیون تومان به 5میلیون تومان افزایش داده است. همچنین این نهاد اعلام کرده است که هدف اصلی این تصمیم، ساده‌تر کردن استفاده از کارت‌های هدیه برای مردم است. علاوه بر این، بانک مرکزی در روزهای گذشته اعلام کرد که به منظور پوشش نیازهای شهروندان در جهت دریافت وجه نقد، سقف برداشت از پایانه‌های خودپرداز از 25 اسفند سال جاری تا 20 فروردین‌ماه سال آینده از 200هزار تومان به 300هزار تومان افزایش خواهد یافت. همزمان با روزهای پایانی سال تقاضا برای کارت هدیه افزایش می‌یابد. بااین‌حال با توجه به کاهش ارزش پول ملی در اثر تورم‌های بالا، ارزش حقیقی سقف پیشین کارت هدیه کاهش و تقاضا برای کارت‌هدیه‌هایی با ارزش ریالی بالاتر افزایش یافته است. این مساله در مورد ارزش حقیقی اسکناس‌های موجود در بازار نیز صادق است. به عبارت دیگر یک اسکناس 100هزار تومانی در اسفند ماه سال جاری، قدرت خرید اسفندماه گذشته را ندارد.
تغییر الگوی خرید ایرانیان
در روزهای پایانی سال معمولا خرید کالا و خدمات به مناسبت آغاز تعطیلات نوروزی افزایش می‌یابد. شلوغی بازارهای بزرگ در چنین روزهایی از سال خود نشان‌دهنده نزدیکی بهار و سال نو است. با‌این‌حال گشت‌وگذاری در روزهای پایانی سال جاری در بازارهای بزرگ در شهرها، به‌خوبی نشان‌دهنده کاهش قدرت خرید ایرانیان در اثر تورم‌های بالا و مزمن در سال‌‌های گذشته است. این مساله موجب شده بازارها دیگر رونق سال‌های گذشته را نداشته باشند.
علاوه بر این تورم‌های بالا و کاهش چشمگیر ارزش ریال در هر سال خود را به گونه‌ دیگری نشان می‌دهد. برای مثال در سال‌های گذشته الگوهای خرید ایرانیان به سمت استفاده بیشتر از کارت‌های بانکی و روش‌های پرداخت الکترونیکی تغییر کرده است. به عبارت دیگر در حال حاضر استفاده از پول نقد جز برای مواردی مانند پرداخت کرایه تاکسی‌های غیراینترنتی کاربردهای خود را از دست داده است. نگاهی به تحولات روش‌های پرداخت نشان می‌دهد که در برخی از کشورهای توسعه‌یافته مانند نروژ و سوئد، میزان استفاده از پول نقد به دلایلی مانند سیستم‌های بانکی پیشرفته، اعتماد بالا به موسسات مالی، استفاده گسترده از تلفن‌های هوشمند و سیاست‌های تشویقی برای پرداخت‌های دیجیتال کاهش یافته است.
با‌این‌حال عوامل مختلفی می‌تواند موجب شود که مردم یک کشور ترجیح بدهند بیشتر از پول نقد استفاده کنند. زیرساخت بانکی محدود و ترجیح فرهنگی برای استفاده پول نقد از جمله این عوامل است. با توجه به این نکات یکی از پرسش‌هایی که می‌توان مطرح کرد آن است که دلیل تغییر الگوی خرید ایرانیان در زمینه استفاده گسترده از کارت‌های بانکی برای خرید حتی ساده‌ترین اقلام مصرفی چیست؟
نیاز به عرضه پول درشت
درحال‌حاضر قیمت یک کیلوگرم پسته برای آجیل شب عید می‌تواند از یک‌میلیون تومان نیز فراتر رود. حال تصور کنید که قرار باشد بهای یک کیلوگرم از این کالا با اسکناس‌های هزارتومانی پرداخت شود. طبیعتا این صحنه می‌تواند تعجب افراد را برانگیزد و یادآور خرید کالاهای اساسی توسط مردم در کشورهایی مانند ونزوئلا در ابرتورم‌ها باشد. این مساله به‌خوبی نشان‌دهنده عدم تعادل میان واقعیت‌های شاخص‌های مربوط به اقتصاد کلان و عرضه اسکناس توسط بانک مرکزی کشور است.
در چنین شرایطی است که نیاز به عرضه اسکناس‌های درشت در کشور احساس می‌شود. پول‌های درشت (High-Denomination Banknotes) به اسکناس‌هایی با ارزش اسمی بالا گفته می‌شود که در مقایسه با دیگر اسکناس‌های رایج در یک کشور، ارزش بیشتری دارند. این اسکناس‌ها معمولا برای انجام معاملات بزرگ‌تر، ذخیره ارزش و مقابله با تورم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کشورهایی که نرخ تورم بالاست، ارزش واقعی پول کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی، مردم برای خریدهای روزمره نیاز به حجم بیشتری از اسکناس‌های کم‌ارزش دارند. اسکناس‌های درشت باعث می‌شوند که مردم بتوانند با تعداد کمتری اسکناس، مبادلات خود را انجام دهند. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه آن است که هرچه تعداد اسکناس‌های مورد نیاز در گردش بیشتر باشد، هزینه چاپ، توزیع و نگهداری آنها نیز افزایش می‌یابد. با معرفی اسکناس‌های درشت، بانک‌های مرکزی می‌توانند هزینه‌های مربوط به تولید و جابه‌جایی پول نقد را کاهش دهند.
با توجه به این توضیحات، پرسشی مبنی بر چرایی انتشار پول‌های درشت در شرایطی که مردم کشور از کارت‌های بانکی برای پرداخت‌های خود استفاده می‌کنند، به وجود می‌آید. می‌توان گفت در کشورهای درحال‌توسعه، انتشار اسکناس‌های درشت می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از ثبات پولی و اعتماد به واحد پولی تلقی شود. با توجه به این شرایط می‌توان گفت افزایش سقف برداشت وجه نقد از خودپرداز‌ها هرچند اقدام مثبتی تلقی می‌شود، اما کافی نیست و بانک مرکزی باید در زمینه تولید عرضه اسکناس‌های درشت که با واقعیت قیمت‌ها در اقتصاد کشور تناسب داشته باشد، اقدام کند.