بزرگنمايي:

بازار آریا - دکتر کامران کرمی* برخلاف انتظارها که عمان، قطر یا سوئیس را مامور تحویل نامه ترامپ به ایران می‌دانست، قرعه فال به نام امارات زده شد. انور محمد قرقاش، دیپلمات بلندپایه اماراتی و مشاور دیپلماتیک شیخ محمد بن زاید رئیس دولت امارات عربی متحده، راهی تهران شد تا نامه رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به مقامات ارشد ایران را تحویل سیدعباس عراقچی دهد.
قرقاش پس از دریافت نامه از سوی استیون ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه به تهران سفر کرد؛ سفری که بازتاب تغییرات جدید در صحنه پرآشوب خاورمیانه ظرف ماه‌های آینده است که نشانه‌های خود را ابتدا به ساکن در تغییر کانال میانجی‌گری بروز داده است. در سرمقاله پنج‌شنبه دو هفته گذشته با عنوان «میانجی‌ها از راه می‌رسند»، اشاره شد که وضعیت مبهم پرونده هسته‌ای و پتانسیل آن برای از کنترل خارج کردن وضعیت شکننده موجود، باعث خواهد شد در هفته‌ها و ماه‌های آینده و به‌ویژه ناظر بر بازه زمانی اکتبر 2025، فرارسیدن موعد اسنپ‌بک، انگیزه‌های میانجی‌گران برای مدیریت روابط تهران و واشنگتن بیشتر شود. 
این انگیزه به‌ویژه از سوی شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به‌عنوان همسایگان و حلقه اول محیط پیرامونی ایران دوچندان است؛ چه از زاویه ادراک تهدید و قرار گرفتن در خط اول منازعه و تنش میان ایران و آمریکا به‌ویژه اسرائیل و چه از منظر سیاست همسایگی و ورق زدن صفحه جدید در روابط با ایران پس از یک دوره تنش فزاینده. در این چارچوب پاسخ به سه پرسش حائز اهمیت است؛ چرا امارات برای این ماموریت انتخاب شد؟ این ماموریت مرتبط با صرف انتقال پیام است یا میانجی‌گری ابوظبی میان ایران و آمریکا را به دنبال دارد؟ و انگیزه‌های امارات برای ایفای چنین نقشی چیست؟ در پاسخ به پرسش اول باید گفت که انتخاب امارات معطوف به جایگاه ابوظبی در راهبرد خاورمیانه‌ای دولت ترامپ است که همزمان نوعی تقسیم مسوولیت در مقوله میانجی‌گری و صلح‌سازی از سوی واشنگتن میان متحدان عرب خود را انعکاس می‌دهد. 
همزمانی این ماموریت با ماموریت عربستان سعودی در میزبانی مذاکرات صلح اوکراین، بیانگر تبدیل شدن جنوب خلیج فارس به کانون دیپلماسی منطقه‌ای با ابعاد بین‌المللی است. ابوظبی و ریاض با توجه به ارتباطات شخصی رهبران خود با ترامپ، جایگاه ویژه‌ای در سیاست کاخ سفید در خاورمیانه ایفا خواهند کرد.
اینکه این ماموریت جدید صرفا انتقال پیام است یا به مقوله میانجی‌گری مرتبط خواهد شد، هم باید تاکید کرد که با توجه به عدم قطعیت‌ها و ابهاماتی که متوجه فضای منطقه است، مساله فراتر از انتقال پیام است. انتخاب شیخ انور محمد قرقاش، دیپلمات کارکشته و مغز متفکر سیاست خارجی امارات، نشان می‌دهد که ابوظبی صرفا تحویل‌دهنده نامه نیست، بلکه فراتر از آن نقش انتقال پیام و میانجی‌گری را بر عهده دارد؛ نقشی که با توجه به وزن و جایگاه سیاسی و اقتصادی امارات، این شیخ‌نشین را برای ایران تبدیل به یک بازیگر موثر در حل‌وفصل اختلافات خواهد کرد؛ به‌ویژه که مناسبات تهران و ابوظبی ظرف چند ماه گذشته وارد فاز تعاملات نظامی نیز شده و طرفین را در وضعیت نوینی از همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای قرار داده است. از این زاویه است که پاسخ به پرسش سوم، یعنی انگیزه‌های امارات از ایفای این ماموریت جدید، ناظر بر سه مولفه اساسی است.
مولفه اول اولویت توسعه اقتصادی در منطقه است که مقوله ثبات و امنیت را به یک متغیر حیاتی تبدیل می‌کند. در فضای بی‌ثباتی و ناامنی کلان پروژه اقتصاد سیاسی شورای همکاری در خط مقدم تهدیدات قرار خواهد گرفت. مولفه دوم اضطرار همسایگی بین ایران و شورای همکاری است که با تجربه تصاعد تنش در یک دهه گذشته، ادراک و فهم جدیدی از ضرورت تعامل و همفکری میان ایران و به‌ویژه امارات و عربستان سعودی را نمایان ساخته است. و مولفه سوم هم گرایش به سمت تعادل و توازن در روابط ایران و آمریکا با انتخاب سیاست بی‌طرفی فعال است که بازتابی از بی‌اعتمادی به ایالات متحده به‌عنوان تنها متحد امنیتی را بازگو می‌کند.
کوتاه سخن آنکه، همسایگان جنوب خلیج فارس خوانش جدیدی از تحولات منطقه به‌ویژه در ارتباط با سیاست همسایگی و اولویت اول دیپلماسی دارند که می‌تواند چراغ سبز تهران به این مسیر جدید را به دنبال داشته باشد.
* کارشناس مسائل خلیج‌فارس