بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : ساتوشی ناکاموتو، بیت‌کوین را با هدف ارائه آزادی و استقلال مالی به کاربران توسعه داد و ماهیت مستقل و عدم‌وابستگی به دولت‏‌ها تا به امروز به عنوان پایه و اساس فعالیت بازار ارز‏‌های دیجیتال باقی مانده است. این ماهیت همچنین مزایای قابل‌توجهی برای کشور‏‌های تحریم شده از جمله ایران فراهم کرده است. اقتصاد ایران همواره تحت شدیدترین تحریم‏‌ها قرار دارد که تعاملات مالی بین‌المللی را برای مردم دشوار و پرهزینه کرده است.
رشد محبوبیت ارز‌‌های دیجیتال طی سالیان گذشته فرصتی را فراهم کرد تا انتقال پول از ایران به سراسر جهان به ‌‌سادگی و بدون وابستگی به سیستم‌های بانکی سنتی امکان‌‌پذیر شود.
همچنین فناوری بلاک‌چین با فراهم کردن امکان انجام تراکنش‌‌های مالی بدون افشای اطلاعات هویتی کاربران، مانع از ردگیری آسان انتقال پول توسط کشور‌‌هایی مانند آمریکا می‌شود. بنابراین طبیعی است که ماهیت ضدتحریمی ارز‌‌های دیجیتال مورد توجه مقامات آمریکا قرار گرفته است و طی سالیان گذشته و همراه با افزایش محبوبیت رمزارز‌‌ها، اقدامات مختلفی توسط این کشور برای جلوگیری از گسترش استفاده از این دارایی‌‌های برای دور زدن تحریم‌‌ها انجام شده است. 
اجباری شدن احراز هویت در صرافی‌‌های خارجی و قطع دسترسی کاربران به پلتفرم‌‌های جهانی تنها یکی از پیامد‌‌های این اقدامات به شمار می‌رود.
با این حال، گزارش اخیر چینالیسیس نشان می‌دهد که با وجود فشار‌‌های حداکثری، ارز‌‌های دیجیتال همچنان به‌‌راحتی در ایران مورد استفاده قرار می‌‌گیرند و محبوبیت آنها رو به افزایش است. گزارش منتشر شده این پلتفرم تحلیلی بلاک‌چینی شناخته شده پیرامون کاربرد ارز‌‌های دیجیتال در دور زدن تحریم‌‌های ایران، باری دیگر نگرانی‌ها نسبت به افزایش فشار‌‌ها بر بازار ارز‌‌های دیجیتال کشور را افزایش داده است.
افزایش معاملات
چینالیسیس، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تحلیلی بلاک‌چین در جهان، به‌‌صورت مداوم شرایط کلی این بازار را بررسی کرده و داده‌‌های مختلفی را ارائه می‌دهد. این شرکت اخیرا در گزارشی جامع به بررسی نقش ارز‌‌های دیجیتال در دور زدن تحریم‌‌ها و فعالیت‌‌های غیرقانونی در سال 2024 پرداخته و به‌‌طور ویژه نحوه استفاده از رمزارز‌‌ها در ایران، چین و روسیه را تحلیل کرده است. بر اساس گزارش چینالیسیس، در سال 2024، نهاد‌‌های تحت تحریم در مجموع 15.8 میلیارد دلار ارز دیجیتال دریافت کرده‌‌اند که 39‌درصد از کل تراکنش‌‌های غیرقانونی مرتبط با رمزارز‌‌ها را شامل می‌شود.
در این میان، سهم ایران به‌‌ویژه در حوزه‌‌هایی مانند استخراج ارز دیجیتال، معاملات فرامرزی و استفاده از صرافی‌‌های غیرمتمرکز به‌‌طور قابل‌‌توجهی افزایش یافته است.
این داده‌‌ها همچنین نشان می‌دهند که طی سال 2024، سهم تراکنش‌‌های ارز دیجیتال در مناطق تحت تحریم نسبت به افراد تحریم‌‌شده رشد داشته است که نشان‌‌دهنده افزایش استفاده عمومی از رمزارز‌‌ها در کشور‌‌هایی مانند ایران است. علاوه بر این، بررسی تراکنش‌‌های صرافی‌‌های ایرانی حاکی از آن است که صرافی‌‌های متمرکز داخلی در سال 2024 با افزایش چشمگیری در حجم تراکنش‌‌ها مواجه شده‌‌اند. این روند بیانگر رشد تقاضای کاربران ایرانی برای حفظ ارزش سرمایه، خروج دارایی از طریق ارز‌‌های دیجیتال و استفاده از این ابزار به‌‌عنوان روشی برای انجام مبادلات بین‌المللی است.
البته چینالیسیس در گزارش خود تاکید می‌کند که افزایش چشمگیر استفاده از رمزارز‌‌ها در ایران صرفا به دلیل تحریم‌‌ها نیست و عوامل متعددی از جمله پیشرفت فناوری، گسترش آگاهی عمومی درباره ارز‌‌های دیجیتال و شرایط اقتصادی و سیاسی نیز در این روند نقش داشته‌‌اند. یکی از مهم‌ترین عوامل گرایش مردم ایران به ارز‌‌های دیجیتال، نوسانات شدید ارزش ریال به شمار می‌رود و کاهش ارزش پول ملی و تورم بالا باعث شده است تا بسیاری از افراد به دنبال راه‌‌هایی برای حفظ قدرت خرید خود باشند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری در دارایی‌‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین و تتر به‌‌عنوان راهی برای جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌‌ها محبوب شده‌‌اند و برخی افراد این دارایی‌‌ها را به عنوان یک پس‌انداز مطمئن در نظر می‌‌گیرند زیرا برخلاف ریال، تحت‌تاثیر سیاست‌‌های داخلی نیستند و ارزش آنها بر اساس عرضه و تقاضای جهانی تعیین می‌شود.
از سوی دیگر، محدودیت‌های بین‌المللی در حوزه بانکی، باعث شده است تا شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ایرانی به دنبال روش‌های جایگزین برای جا به جایی پول باشند. بسیاری از بانک‌های بین‌المللی به دلیل تحریم‌‌ها از ارائه خدمات به ایران خودداری می‌کنند که این موضوع تجارت خارجی را با چالش‌‌های جدی مواجه کرده است.
در این شرایط، ارز‌‌های دیجیتال به ابزاری مهم برای انجام تراکنش‌‌های بین‌المللی و دور زدن تحریم‌‌های مالی تبدیل شده‌‌اند. بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی از رمزارز‌‌ها برای واردات کالا از کشور‌‌هایی مانند چین و روسیه استفاده می‌کنند تا هزینه‌‌های خود را کاهش داده و خارج از نظارت سیستم‌های بانکی بین‌المللی قرار بگیرند.
به ادعای چینالیسیس دولت ایران نیز در سال‌های اخیر به ارز‌‌های دیجیتال توجه ویژه‌‌ای نشان داده است و در برخی موارد از استخراج رمزارز‌‌ها به عنوان روشی برای کسب درآمد ارزی استفاده شده است. ایران همچنین از استفاده از ارز‌‌های دیجیتال برای واردات و صادرات حمایت می‌کند و در حال اجرای طرح‌‌هایی برای گسترش این روش در تجارت با کشور‌‌های مختلف از جمله روسیه است.
دور زدن تحریم‌‌ها
شرکت تتر، بزرگ‌ترین شرکت عرضه‌‌کننده استیبل کوین بازار ارز‌‌های دیجیتال در سال 2024 اعلام کرد که قصد دارد تا با همکاری پلتفرم چینالیسیس نظارت خود را بر تراکنش‌‌های مشکوک و رهگیری کیف پول‌‌های تحریم شده و دزدی افزایش دهد. بنابراین، جای تعجب نیست که چینالیسیس در گزارش خود نه تنها به ارائه آمار‌‌های مربوط به تراکنش‌‌ها پرداخته، بلکه تمرکز ویژه‌‌ای بر راهکار‌‌های ایران برای دور زدن تحریم‌‌ها و همچنین روش‌های مقابله با این فعالیت‌‌ها داشته است.
به گزارش این پلتفرم، کشور‌‌هایی مانند چین، روسیه و امارات متحده عربی از جمله مهم‌ترین مقاصد انتقال ارز‌‌های دیجیتال ایرانی به شمار ‌‌می‌‌روند و این کشور‌‌ها در سال‌های اخیر به دلیل روابط تجاری خود با ایران، بستری برای نقل و انتقالات مالی غیررسمی از طریق رمزارز ایجاد کرده‌‌اند. ایران همچنین سهم قابل‌توجهی در استخراج بیت‌کوین دارد و با توجه به هزینه نسبتا پایین برق در ایران، استخراج بیت‌کوین یکی از استراتژی‌‌های دولت و بخش خصوصی برای دستیابی به منابع مالی جایگزین محسوب می‌شود.
یکی دیگر از تاکتیک‌‌های مورد استفاده توسط نهاد‌‌های تحریم‌‌شده ایرانی، انتقال دارایی‌‌های دیجیتال از طریق صرافی‌‌های غیرمتمرکز و استفاده از خدمات میکسر‌‌های ارز دیجیتال است. میکسر‌‌ها ابزار‌‌هایی هستند که تراکنش‌‌های ارز دیجیتال را مخفی می‌کنند و شناسایی طرفین معامله را دشوار می‌‌سازند. بر اساس داده‌‌های چینالیسیس، حجم تراکنش‌‌های انجام‌‌شده از طریق میکسر‌‌ها در سال 2024 افزایش یافته است که رشد محبوبیت این ابزار‌‌ها را برای پنهان کردن مبدا و مقصد وجوه تحریم شدگان نشان می‌دهد.
چینالیسیس در گزارش خود همچنین به اقدامات اخیر برای مقابله با دور زدن تحریم‌‌ها از طریق ارز‌‌های دیجیتال اشاره کرده است. دفتر کنترل دارایی‌‌های خارجی وزارت خزانه‌‌داری ایالات متحده آمریکا در سال 2024 رویکرد سخت‌‌گیرانه‌‌تری نسبت به نهاد‌‌های مرتبط با ارز دیجیتال اتخاذ کرد و تمرکز خود را از تحریم افراد و گروه‌‌های کوچک به سمت زیرساخت‌‌های مالی حامی فعالیت‌‌های غیرقانونی تغییر داد.
علاوه بر این، کشور‌‌های غربی در سال 2024 همکاری‌‌های خود را برای ردیابی و مسدودسازی تراکنش‌‌های مشکوک افزایش داده‌‌اند و پلتفرم‌‌های تحلیلی بلاک‌چین مانند چینالیسیس، الیپتیک و سایفر تریس نقش کلیدی در شناسایی تراکنش‌‌های مرتبط با ایران ایفا کرده‌‌اند. این همکاری‌‌ها باعث شده است تا امروزه فعالیت‌‌های مربوط به ایران در شبکه‌‌های بلاک‌چین تحت نظارت بیشتری باشند و مسیر‌‌های انتقال سرمایه برای برخی نهاد‌‌های ایرانی پیچیده‌‌تر شود.
با این حال، ایران یکی از کشور‌‌هایی است که همواره تحت فشار تحریم‌‌ها قرار داشته و به همین دلیل در دور زدن این محدودیت‌ها مهارت پیدا کرده است. ایران از روش‌های مختلفی برای مقابله با تحریم‌‌ها استفاده می‌کند و به همین دلیل همواره زیر ذره‌‌بین نهاد‌‌های نظارتی قرار دارد تا جدیدترین روش‌های دور زدن تحریم‌‌ها شناسایی شوند. به نظر می‌رسد که طی چند سال گذشته این ذره بین پیرامون بازار بلاک‌چینی و رمزارز‌‌ها متمرکز شده است زیرا تحلیل اخیر چینالیسیس، تنها یک نمونه از گزارش‌‌هایی به شمار می‌رود که در این مدت پیرامون نقش رمزارز‌‌ها در دور زدن تحریم توسط کشور ایران منتشر شده است.
گزارش‌‌های پیشین نیز به‌‌طور مداوم فشار نهاد‌‌های نظارتی آمریکایی و اروپایی را بر ایران افزایش داده‌‌اند و به همین خاطر گزارش چینالیسیس نگرانی‌هایی را در مورد تشدید فشار‌‌ها و محدودیت‌ها به وجود آورده است؛ فشاری که می‌تواند از روش‌های مختلفی بر بازار رمزارز ایران اعمال شود.
هم اکنون بزرگ‌ترین نگرانی، افزایش فشار بر شرکت‌های استیبل کوین محبوب بازار به‌ویژه تتر است. برخلاف رمزارز‌‌های غیرمتمرکز، تتر ماهیتی کاملا متمرکز دارد و شرکت تتر می‌تواند به راحتی تتر‌‌های کیف پول‌‌ها را مسدود کند. با این حال، مسدود‌‌سازی تتر کاربران ایرانی به هیچ وجه آسان نیست زیرا راه قابل اطمینانی برای شناسایی هویت استفاده‌‌کنندگان ارز‌‌های دیجیتال وجود ندارد. اگرچه تاکنون تتر اقدامات جدی و گسترده‌‌ای برای محدود کردن کاربران ایرانی انجام نداده است، اما فشار‌‌های نهاد‌‌های آمریکایی می‌تواند این شرکت را مجبور به اتخاذ سیاست‌‌های سختگیرانه‌‌تری کند. 
در حالی که شناسایی هر کاربر ایرانی دشوار است، اما دنبال کردن جریان‌‌های بزرگ نقدینگی مانند صرافی‌‌ها برای تتر ساده‌‌تر است و در صورتی که عزم جدی برای آن دیده شود، همواره خطر فریز شدن بخش قابل‌توجهی از سرمایه تتر کشور وجود خواهد داشت.
به همین دلیل ضروری است که پلتفرم‌‌ها و صرافی‌‌های ایرانی هیچ زمان از خطرات تحریم‌‌ها غافل نشده و با به کارگیری آخرین و بهترین ابزار‌‌ها و روش‌ها، از سرمایه مردم در این بازار مالی محافظت کنند.