بازار آریا - محمود رسولی* پیوند اقتصاد و سیاست در عمان، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به شکل چشمگیری در قالب تحرکات سیاسی گسترده این کشور در سطح منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی متجلی شده است. عمان با سیاست خارجی مستقل و موازنه‌جویانه خود، موفق شده است به‌عنوان یک بازیگر موثر در تحولات سیاسی و اقتصادی منطقه‌‌ای و جهانی شناخته شود. این کشور با بهره‌‌گیری از روابط دیپلماتیک متعادل و میانجی‌‌گری در منازعات منطقه‌ای، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در عرصه بین‌‌المللی پیدا کند. برای مثال، عمان در منازعات یمن به‌عنوان یک میانجی عمل کرده و همزمان نقش موثری در مذاکرات هسته‌‌ای ایران و گروه 1+5 ایفا کرده است. این سیاست‌‌های خارجی فعال نه‌‌تنها موجب افزایش اعتبار عمان در سطح جهانی شده، بلکه موجب جذب سرمایه‌‌گذاری‌‌های خارجی نیز شده است.
در ابعاد اقتصادی، تحرکات سیاسی عمان به بهبود شاخص‌‌های اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری‌‌های خارجی کمک بسیاری کرده است. یکی از مهم‌‌‌ترین دستاوردهای این کشور در چند سال اخیر، بهبود رتبه اعتباری بین‌‌المللی آن است. طبق گزارش‌‌های موسسات اعتبارسنجی، مانند «مودی» و «فیچ»، رتبه اعتباری عمان در سال‌‌های اخیر بهبود یافته و در سال‌‌های پس از 2017، با توجه به اصلاحات ساختاری و اقتصادی، این رتبه‌‌ها شاهد ارتقا بوده‌‌اند. این بهبود رتبه اعتباری به عمان این امکان را داده تا شرایط مناسبی برای جذب سرمایه‌‌گذاری خارجی فراهم کند. در نتیجه، سرمایه‌‌گذاران خارجی به این کشور به‌ عنوان یک مقصد امن و پایدار برای سرمایه‌گذاری نگاه می‌کنند و عمان توانسته است در زمینه‌های مختلفی از جمله انرژی‌‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌ها، و صنعت گردشگری پروژه‌‌های بزرگی را به اجرا درآورد.
سلطنت عمان در راستای جذب سرمایه‌‌گذاری‌های خارجی، اقداماتی جدی برای تسهیل روند انجام کسب‌وکار انجام داده است. اصلاحات در قوانین تجارت، تسهیل شرایط ثبت شرکت‌ها و ارائه مشوق‌های مالی و مالیاتی برای سرمایه‌گذاران خارجی، موجب شده است که عمان تبدیل به یکی از مقاصد جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی در منطقه خاورمیانه شود. عمان همچنین تلاش کرده است از فرصت‌‌های منطقه‌‌ای و بین‌المللی استفاده کرده و در راستای گسترش تجارت و همکاری‌های اقتصادی با کشورهای مختلف، روابط خود را تقویت کند. سفرهای مقامات بلندپایه عمانی به کشورهای مختلف و همچنین میزبانی مقامات عالی‌‌رتبه از دیگر کشورها، نمونه‌های بارز این تحرکات سیاسی به شمار می‌‌روند. برای نمونه، سفرهای اخیر مقامات عمانی به چین، هند و کشورهای اروپایی، نشان‌‌دهنده تلاش‌های عمان برای ایجاد و تقویت روابط اقتصادی و تجاری با این کشورهاست. همچنین سفر مقامات کشورهای مختلف به عمان، ازجمله مقامات کشورهای عربی و آسیایی، باعث تقویت روابط دوجانبه و ایجاد فرصت‌‌های جدید اقتصادی شده است.
تاثیر تحرکات سیاسی بر منافع اقتصادی
تحرکات سیاسی و اقتصادی اخیر عمان نه‌‌تنها بر وضعیت اقتصادی و دیپلماتیک این کشور تاثیرگذار بوده، بلکه کشورهای همسایه عمان نیز از این تحرکات بهره‌برداری‌‌های بسیاری داشته‌‌اند. عمان با سیاست خارجی متوازن و مستقلی که به‌‌ویژه در زمینه حل‌ و فصل منازعات منطقه‌‌ای و میانجی‌‌گری در مسائل حساس ایفا می‌کند، توانسته است روابط خود را با کشورهای همسایه‌‌اش بهبود بخشد و آنها را در پروژه‌های اقتصادی و سیاسی خود مشارکت دهد.
یکی از مهم‌ترین ابعاد این بهره‌‌برداری‌‌ها، نقش عمان در تقویت روابط اقتصادی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است. به ‌عنوان مثال، عمان در سال‌‌های اخیر با تاکید بر سیاست‌‌های تنوع اقتصادی خود و تلاش برای کاهش وابستگی به نفت، با کشورهای همسایه مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی در زمینه‌های مختلف اقتصادی مانند صنعت، گردشگری و انرژی همکاری‌های گسترده‌‌ای را آغاز کرده است. عمان و عربستان سعودی در زمینه توسعه زیرساخت‌‌ها و پروژه‌های انرژی، در حال همکاری‌‌های فزاینده‌‌ای هستند. علاوه بر این، عمان با موقعیت استراتژیک خود در تنگه هرمز، یکی از مسیرهای حیاتی برای حمل‌و‌نقل نفت، توانسته است از این موقعیت برای تقویت روابط اقتصادی خود با کشورهای همسایه و نیز کشورهای آسیای جنوب شرقی بهره‌برداری کند. عمان و امارات نیز در زمینه تجارت و گردشگری همکاری‌‌های گسترده‌‌ای دارند که تاثیرات مثبتی بر رشد اقتصادی هر دو کشور داشته است.
همچنین، عمان با تلاش برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای آسیای جنوب شرقی و حتی کشورهای دورتر مانند چین و هند، فرصت‌‌های جدیدی برای همسایگان خود ایجاد کرده است. این روابط اقتصادی با تمرکز بر حوزه‌های انرژی، سرمایه‌‌گذاری و زیرساخت موجب شده کشورهای همسایه مانند عربستان و امارات بتوانند از مزایای این تحرکات بهره‌‌مند شوند و روابط تجاری خود را با کشورهای آسیایی توسعه دهند. به ‌طور کلی، تحرکات سیاسی و اقتصادی عمان، به‌‌ویژه در زمینه ایجاد فضای صلح و ثبات منطقه‌‌ای، به کشورهای همسایه این کشور کمک کرده است تا از فرصت‌های جدید اقتصادی و سیاسی بهره‌‌برداری کنند و به تقویت همکاری‌‌های چندجانبه در سطح منطقه‌‌ای و جهانی بپردازند.

منافع اقتصادی بیشتر، در نتیجه اقدامات سیاسی بهتر
در دنیای امروز، سیاست و منافع اقتصادی به‌طور عمیقی با یکدیگر مرتبط شده‌‌اند و هیچ‌‌کدام نمی‌‌توانند به ‌طور جداگانه عمل کنند. سیاست به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به منافع ملی در عرصه‌‌های مختلف، به‌ویژه در زمینه اقتصادی، کاربرد پیدا می‌کند. در این راستا، کشوری که در سیاست خارجی خود موفق است، اغلب قادر است با استفاده از این موفقیت‌‌ها، منافع اقتصادی بیشتری کسب کند. سیاست‌‌های اقتصادی به‌‌ویژه در سطح بین‌‌المللی، با ایجاد روابط تجاری، سرمایه‌‌گذاری‌‌های خارجی و مشارکت در پروژه‌‌های اقتصادی، بستری برای رشد اقتصادی و توسعه فراهم می‌آورند. به عبارت دیگر، در جهان امروز، موفقیت سیاسی یک کشور تا حد زیادی به میزان توانایی آن در بهره‌‌برداری از فرصت‌‌های اقتصادی بستگی دارد.
برای مثال، کشورهایی که روابط دیپلماتیک موفقی دارند، می‌توانند به بازارهای جدید دست یابند، سرمایه‌گذاری‌‌های خارجی را جذب کنند و شرایط مناسبی برای تجارت و همکاری‌‌های اقتصادی فراهم کنند. این سیاست‌ها باعث می‌‌شوند کشورها نه‌تنها در عرصه سیاسی اعتبار و نفوذ خود را افزایش دهند، بلکه از طریق روابط اقتصادی، منابع مالی و فنی مورد نیاز خود را تامین کنند. در واقع، کشورهای موفق در عرصه سیاست بین‌‌المللی به ‌طور هوشمندانه‌‌ای از ابزارهای سیاسی برای پیشبرد منافع اقتصادی خود استفاده می‌‌کنند.
نمونه بارز این روند را می‌توان در کشورهایی مانند چین و هند مشاهده کرد. این کشورها با استفاده از سیاست خارجی فعال و ایجاد روابط مستحکم با کشورهای مختلف، توانسته‌اند رشد اقتصادی چشمگیری داشته باشند. چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان، با استفاده از ابتکاراتی مانند «کمربند و جاده»، به گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مختلف پرداخته است. به همین ترتیب، کشورهای کوچک‌تر و کمترتوسعه‌‌یافته در منطقه نیز از طریق دیپلماسی اقتصادی و تجارت بین‌‌المللی به رشد اقتصادی خود افزوده‌‌اند. در این زمینه، سیاست‌های خارجی عمان به‌عنوان یک نمونه بارز از هماهنگی میان سیاست و اقتصاد، در ایجاد فرصت‌‌های جدید برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و گسترش روابط تجاری با کشورهای دیگر موثر بوده است.
در واقع، در دنیای امروز، موفقیت در سیاست خارجی بدون توجه به منافع اقتصادی و توانایی در جذب سرمایه‌گذاری و گسترش تجارت عملا غیرممکن است. سیاست‌های اقتصادی می‌توانند به‌‌عنوان ابزاری قدرتمند برای تحکیم جایگاه بین‌‌المللی کشورها و تامین رفاه و رشد اقتصادی مردم آنها عمل کنند. بنابراین، کشوری که به ‌طور موفقیت‌‌آمیز در سیاست خارجی خود عمل می‌‌کند، معمولا به ‌طور غیرمستقیم قادر است منافع اقتصادی زیادی نیز کسب کند.
بهره‌برداری ایران از ظرفیت‌های عمان
ایران به ‌عنوان یکی از کشورهای مهم در منطقه خاورمیانه، از موقعیت استراتژیک و منابع طبیعی فراوانی برخوردار است که می‌‌تواند در صورت بهره‌برداری صحیح از تحرکات سیاسی و اقتصادی عمان، فرصت‌‌های زیادی برای تقویت روابط اقتصادی و تجاری خود ایجاد کند. عمان روابط نزدیکی با ایران داشته و همواره در راستای تقویت همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌‌های مختلف اقتصادی از جمله انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و گردشگری گام برداشته است.
از سوی دیگر، عمان به‌‌عنوان یک میانجی بی‌‌طرف در مسائل سیاسی و اقتصادی منطقه‌‌ای می‌‌تواند نقش موثری در تقویت جایگاه ایران در سطح بین‌‌المللی ایفا کند. ایران می‌‌تواند از روابط دیپلماتیک و اقتصادی گسترده عمان با کشورهای عربی، آسیایی و اروپایی بهره‌‌برداری کند و به گسترش روابط تجاری و اقتصادی خود با این کشورها پرداخته و فرصت‌‌های جدیدی برای صادرات غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد کند. همچنین، عمان به‌عنوان یک مرکز تجاری و حمل‌ونقل در منطقه می‌‌تواند به ایران در جهت گسترش شبکه‌‌های ترانزیتی و توسعه زیرساخت‌ها کمک کند، که این امر می‌‌تواند به تسهیل تجارت و ارتقای اقتصادی دو کشور کمک کند.
در همین راستا، عمان به‌‌عنوان کشوری که همواره در تلاش برای حفظ روابط خوب با تمامی طرف‌‌ها بوده و در حل‌‌وفصل بحران‌‌های منطقه‌ای نقش فعالی ایفا کرده، می‌‌تواند به‌‌عنوان یک شریک استراتژیک برای ایران عمل کند تا از فشارهای خارجی بکاهد و درعین‌حال روابط تجاری و اقتصادی خود را تقویت کند.
* کارشناس مسائل اقتصادی