بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - حمید ملازاده : ایران، به‌عنوان یکی از اعضای کلیدی اوپک، همچنان در بازار جهانی نفت نقش مهمی ایفا می‌کند. بر اساس جدیدترین گزارش دبیرخانه اوپک، قیمت نفت‌خام سنگین ایران در ماه دسامبر 2024 به 73دلار در هر بشکه رسید‌ که نسبت به ماه نوامبر، 19‌سنت افزایش داشت. این افزایش قیمت که معادل 0.3‌درصد است، بیانگر تقاضای پایدار برای نفت‌خام ایران در بازارهای بین‌المللی است.
میانگین قیمت نفت سنگین ایران در سال‌2024‌ برابر با 79دلار و 71‌سنت بوده‌است؛ این در حالی است که اگرچه قیمت‌ها نسبت به اوج خود در اوایل دهه‌2020 کاهش‌یافته‌‌‌‌‌‌اند، اما همچنان در سطح قابل‌‌‌‌‌‌قبولی باقی‌مانده‌‌‌‌‌‌اند. افزایش یک‌درصدی قیمت سبد نفتی اوپک نیز که در دسامبر به 73 دلار و 7‌سنت رسید، نشان‌دهنده تاثیر مثبت تقاضای فصلی و همچنین محدودیت‌های عرضه ناشی از تحریم‌های روسیه است.
سومین تولیدکننده در اوپک
در حوزه تولید، ایران موفق شده جایگاه خود را به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک حفظ کند. تولید روزانه نفت ایران در ماه دسامبر 2024‌ برابر با 3‌میلیون و 314‌هزار بشکه بوده‌است. این رقم نشان‌دهنده پایداری تولید ایران در‌برابر چالش‌های بین‌المللی، از جمله تحریم‌ها و نوسانات بازار، است. در مقایسه، عربستان‌سعودی با تولید روزانه 8‌میلیون و 938‌هزار بشکه و عراق با 4‌میلیون و 19‌هزار بشکه به‌‌‌‌‌‌ترتیب در جایگاه‌های اول و دوم قرار دارند. مجموع تولید نفت اوپک در ماه دسامبر به 26‌میلیون و 741‌هزار بشکه رسید‌ که نسبت به ماه نوامبر 26‌هزار بشکه افزایش داشته‌است. اعضای اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس نیز در ماه دسامبر 13‌میلیون و 913‌هزار بشکه نفت تولید کردند که نسبت به ماه قبل 40‌هزار بشکه کاهش ‌یافته‌است. کاهش تولید اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس، به‌ویژه در شرایطی که تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه اعمال‌شده، به نگرانی‌ها درباره تامین پایدار نفت دامن زده است.
پایداری قیمت و تولید نفت ایران در کنار افزایش جزئی قیمت‌ها، نشان‌دهنده انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری این کشور در مواجهه با فشارهای بازار جهانی است، درحالی‌که پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی نفت در سال‌2025 روزانه 1.45‌میلیون بشکه افزایش یابد و به 105.2‌میلیون بشکه برسد، ایران با حفظ جایگاه خود در اوپک و تداوم تولید، نقشی مهم و قابل‌‌‌‌‌‌توجه در تامین نیازهای جهانی بازار نفت ایفا خواهد کرد. افزایش تقاضا برای نفت، به‌ویژه در فصل زمستان و در نتیجه افزایش مصرف سوخت گرمایشی، در کنار محدودیت‌های عرضه از سوی روسیه و دیگر تولیدکنندگان، فرصت‌های بیشتری برای ایران در بازار جهانی ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، تحریم‌های آمریکا علیه روسیه و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل نفت، فشارهای رقابتی بیشتری میان تامین‌‌‌‌‌‌کنندگان ایجاد‌کرده که می‌تواند به نفع تولیدکنندگانی مانند ایران باشد که همچنان از مسیرهای تجاری سنتی بهره‌مند هستند.
بحران جهانی دیزل
تحریم‌های جدید ایالات‌متحده علیه روسیه که از ژانویه2025 اعمال شدند، پیامدهای جدی بر بازار جهانی دیزل داشته‌‌‌‌‌‌اند. این تحریم‌ها که به‌عنوان سخت‌‌‌‌‌‌ترین اقدامات واشنگتن علیه مسکو شناخته می‌شوند، ناوگان سایه‌‌‌‌‌‌ای نفتکش‌های روسیه را هدف قرارداده‌اند. این کشتی‌‌‌‌‌‌ها که اغلب برای انتقال نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی روسیه به هند و چین استفاده می‌شوند، نقش کلیدی در دورزدن تحریم‌های غرب ایفا کرده‌اند. بر اساس تحلیل‌ها، حدود 150‌هزار بشکه در روز از صادرات دیزل روسیه، عمدتا از پالایشگاه‌های شرکت‌های گازپروم نفت و سورگوت ‌‌‌‌‌‌نفت‌‌‌‌‌‌گاز، به‌دلیل محدودیت‌های تحریمی در معرض خطر قرار دارند. این کاهش عرضه، به افزایش حاشیه سود پالایش دیزل در بازارهای مختلف منجر شده‌است. در اروپا، حاشیه سود پالایش دیزل به بالاترین سطح پنج‌‌‌‌‌‌ماهه، یعنی 20دلار در هر بشکه رسید. در آسیا نیز حاشیه سود پالایش دیزل پس از افزایش 8‌درصدی به بیش از 17دلار در هر بشکه رسید. هرچند این رقم در پایان هفته کاهش‌یافت، اما همچنان بالاتر از میانگین فصلی باقی‌ماند. سرمای شدید زمستان در نیمکره‌شمالی که به افزایش تقاضای سوخت گرمایشی انجامیده، فشار بیشتری بر عرضه دیزل وارد کرده‌است.
جایگزینی واردات دیزل اروپا
اتحادیه اروپا که پیش از اعمال تحریم‌ها یکی از بزرگ‌‌‌‌‌‌ترین واردکنندگان دیزل روسیه بود، به منابع جدیدی از جمله هند، خاورمیانه و ایالات‌متحده روی‌آورده است، با این‌حال مشکلات لجستیکی و محدودیت‌های حمل‌ونقل، این فرآیند را پیچیده کرده‌است. در همین حال، رقابت بین خریداران برای تامین دیزل از منابع جایگزین رو به افزایش است. این رقابت شدید، نه‌‌‌‌‌‌تنها بر قیمت دیزل تاثیر گذاشته، بلکه فشار بیشتری بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل و پالایشی در بازارهای جهانی وارد کرده‌است، اگرچه برخی تحلیلگران معتقدند؛ بازار جهانی در نهایت با این تغییرات تطبیق خواهد یافت و جریان صادرات روسیه از طریق ناوگان غیرتحریمی ادامه پیدا می‌کند، اما در کوتاه‌مدت، محدودیت‌های عرضه و افزایش تقاضای فصلی، بازار دیزل را در حالت پرتنش نگه خواهدداشت. این وضعیت می‌تواند چالش‌های بیشتری را برای کشورهای وابسته به واردات دیزل و پالایشگاه‌های فعال در بازارهای بین‌المللی ایجاد کند.
بازار جهانی نفت
بازار جهانی نفت در سال‌2025 با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه است. قیمت نفت‌برنت در روز جمعه 17 ژانویه با 0.7‌درصد افزایش به 81.60 دلار در هر بشکه رسید. این افزایش قیمت تحت‌‌‌‌‌‌تاثیر عواملی مانند تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه، کاهش ذخایر نفتی آمریکا و تقاضای فصلی برای سوخت زمستانی بوده‌است. یکی دیگر از عوامل کلیدی، احتمال کاهش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو آمریکا است. کاهش تورم در ایالات‌متحده و پیش‌بینی کاهش نرخ بهره، امیدها برای تحریک رشد اقتصادی و افزایش تقاضای انرژی را تقویت کرده‌است. تحلیلگران انتظار دارند که ادامه تحریم‌های روسیه و محدودیت‌های ناشی از کاهش صادرات نفت این کشور، فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد کند. این تحریم‌ها علاوه‌بر محدودیت‌های عرضه، هزینه‌های حمل‌ونقل نفت را نیز افزایش داده و رقابت میان خریداران جهانی را تشدید کرده‌است. همچنین پیش‌بینی‌های اوپک نشان می‌دهد؛ تقاضای جهانی نفت در سال‌2025 با افزایش 1.45‌میلیون بشکه در روز به 105.2‌میلیون بشکه خواهد رسید. این رشد تقاضا ناشی از بازگشت فعالیت‌های اقتصادی پس از دوران کرونا، تقاضای فصلی و سیاست‌های انبساطی در برخی اقتصادهای بزرگ است.
چشم‌‌‌‌‌‌انداز کلی
ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت اوپک، جایگاه خود را به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ در این سازمان حفظ کرده‌است. تولید روزانه ایران در دسامبر 2024 به 3‌میلیون و 314‌هزار بشکه رسید، درحالی‌که عربستان و عراق به‌‌‌‌‌‌ترتیب با 8‌میلیون و 938‌هزار بشکه و 4‌میلیون و 19‌هزار بشکه در جایگاه اول و دوم قرار دارند. این ثبات در تولید نفت سنگین ایران نشان‌دهنده توانایی این کشور در مقابله با چالش‌ها و تحریم‌های بین‌المللی است، با این‌حال در سطح جهانی، بازار نفت و دیزل با نوسانات شدید روبه‌رو است. تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه و محدودیت‌های صادراتی این کشور، تاثیرات قابل‌توجهی بر عرضه دیزل داشته‌است. کاهش صادرات دیزل روسیه و رقابت فزاینده میان کشورهای مصرف‌کننده نظیر هند و چین باعث افزایش قیمت‌ها و حاشیه‌‌‌‌‌‌های سود پالایش در بازارهای جهانی شده‌است. این تحولات نشان‌دهنده چالش‌ها و فرصت‌های موجود در بازار انرژی در سال‌2025 است که ایران می‌تواند از آن بهره ببرد.