بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد -حمید ملازاده : در عصر دیجیتال، با کاهش قیمت نفت و نگرانی‌های مرتبط با تحریم‌ها و تعرفه‌های بین‌المللی، صنعت نفت و گاز به‌دنبال راهکارهایی برای افزایش بهره‏‏‏‏‏‏‌وری و کاهش هزینه‏‏‏‏‏‏‌هاست. هوش‌مصنوعی(AI) به‌عنوان یک فناوری نوین در این عرصه، نقش تحول‏‏‏‏‏‏‌آفرینی در بهبود فرآیند حفاری و بهره‏‏‏‏‏‏‌برداری از منابع نفت و گاز ایفا می‌کند. کارشناسان در کنفرانس اخیر CERAWeek در هیوستون آمریکا تاکید کردند؛ هوش‌مصنوعی در حال تغییر چهره حفاری نفت و گاز است؛ به‌طوری که شرکت‌ها توانسته‏‏‏‏‏‏‌اند مناطقی را که پیشتر به دلیل دشواری‏‏‏‏‏‏‌های فنی یا هزینه‌های بالا از توسعه آنها صرف‌نظر کرده‌بودند، دوباره مورد بررسی قرار دهند.
در جلسات کنفرانس CERAWeek، مدیران اجرایی از مزایای هوش‌مصنوعی سخن گفتند. به‌عنوان مثال، آن دویس، معاون ارشد شرکت بی‌‌‌‌‌‌‌پی(BP)، اظهار کرد: «ما اکنون قادر هستیم سالانه تعداد بیشتری چاه حفاری کنیم و تخصیص سرمایه بهبود یافته‌‌‌‌‌‌‌ای داریم.» این بیان نشان می‌دهد؛ استفاده از هوش‌مصنوعی نه‌تنها فرآیند حفاری را تسریع می‌کند، بلکه منجر به بهینه‌سازی منابع مالی و افزایش سودآوری نیز می‌شود. در ماه گذشته، شرکت بی‌‌‌‌‌‌‌پی اعلام کرد؛ هزینه‌های سالانه خود را در حوزه تولید نفت و گاز تا 10‌میلیارد دلار افزایش خواهد داد تا اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند؛ اقدامی که بخشی از تغییر استراتژیک بزرگ این شرکت به‌سوی بهره‌‌‌‌‌‌‌وری بیشتر محسوب می‌شود.
حفاری در مناطق دشوار
شرکت‌های نفتی در ایالات‌متحده نیز با استفاده از هوش‌مصنوعی در حال بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری از میدان‌هایی هستند که پیش از این به دلیل دشواری‌‌‌‌‌‌‌های فنی و مقرون‌به‌صرفه‌نبودن، توسعه داده نمی‌شدند. مدیر ارشد فناوری شرکت (DVN(Devon Energy‌توضیح داد: «با هوش‌مصنوعی می‌توانیم اطلاعات دقیقی درباره‌‌‌‌‌‌ نقص‌‌‌‌‌‌‌های ساختاری در سنگ‌‌‌‌‌‌‌ها به‌دست آوریم و از سمت مقابل حفاری کنیم تا از وقوع خطا جلوگیری شود.» این فناوری به شرکت‌ها اجازه می‌دهد که در مناطقی با شرایط پیچیده جغرافیایی و فنی، چاه‌‌‌‌‌‌‌هایی را حفاری کنند که در غیر‌این‌صورت از نظر اقتصادی غیرممکن به‌نظر می‌رسید، به‌عبارتی، هوش‌مصنوعی باعث‌شده تا منابع نفتی و گازی که در گذشته ناپدید یا نادیده گرفته می‌شدند، دوباره وارد بازی شوند.
استفاده از پهپادها
شرکت Chevron نیز نمونه‌‌‌‌‌‌ بارزی از بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از هوش‌مصنوعی در صنعت نفت است. این شرکت از پهپادهای مجهز به هوش‌مصنوعی استفاده می‌کند تا بر عملیات استخراج در مناطق شیل تگزاس و کلرادو نظارت کند. راس المال روبرتسون، معاون برنامه‌های تاسیس و عملیات شرکت Chevron، در مصاحبه‌‌‌‌‌‌‌ای اعلام کرد: «در سه ماه آزمایشی، پهپادها به کاهش زمان توقف تولید برای تعمیر و نگهداری کمک کردند؛ به این‌ترتیب، کارکنان به‌جای حرکت‌‌‌‌‌‌‌های مکرر در میدان شیل، زمان کمتری صرف بازرسی‌‌‌‌‌‌‌های روزانه می‌کنند.»
این پهپادها علاوه‌بر کنترل نشت‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی گاز و کاهش زمان خاموشی، به شرکت اجازه می‌دهند که بهره‌‌‌‌‌‌‌وری دارایی‌های خود را افزایش دهد، همچنین شرکت Chevron در حال بررسی گسترش استفاده از پهپادها برای نظارت بر پالایشگاه‌های خود است. در همین راستا، شرکت Devon Energy از مدل‌های یادگیری ماشین برای نظارت بر عملکرد چاه‌‌‌‌‌‌‌های نفتی در سراسر ایالات‌متحده استفاده می‌کند. مدیر فناوری این شرکت اعلام کرده‌است؛ به واسطه‌‌‌‌‌‌ این مدل‌‌‌‌‌‌‌ها، عمر مفید چاه‌‌‌‌‌‌‌ها تا 25‌درصد بهبود یافته‌است.
تسریع حفاری در دریا
یکی از چالش‌های مهم صنعت نفت، حفاری فراساحلی است. شرکت بی‌‌‌‌‌‌‌پی به کمک هوش مصنوعی، توانسته حجم عظیمی از داده‌های لرزه‌‌‌‌‌‌‌نگاری را در خلیج‌مکزیک در مدت 6 هفته تحلیل کند؛ درحالی‌که قبلا این فرآیند حداقل 12 ماه زمان می‌برد. این پیشرفت به دانشمندان ژئوفیزیک امکان می‌دهد تا نقاط بهینه برای حفاری را شناسایی‌کرده و مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کنند.
تاثیرات اقتصادی و رقابتی
کاهش زمان و هزینه حفاری به‌معنای کسب مزیت رقابتی برای شرکت‌های نفتی است. همان‌طور که مدیر فناوری شرکت Devon Energy بیان کرد: «شرکت‌هایی که از هوش‌مصنوعی استفاده نکنند، در این مرحله از رقابت عقب خواهند ماند.» این رقابت نه‌تنها به سودآوری بیشتر منجر می‌شود، بلکه باعث افزایش بهره‌‌‌‌‌‌‌وری و کاهش هزینه‌های تولید نفت و گاز در سطح جهانی می‌شود، درحالی‌که قیمت نفت در حال سقوط است و نگرانی‌هایی از کاهش تقاضای جهانی وجود دارد، هوش‌مصنوعی به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا با بهبود کارآیی، همچنان سودآوری خود را حفظ کنند. از دیدگاه بین‌المللی، استفاده از هوش‌مصنوعی در صنعت نفت سال‌ها مورد‌توجه بوده‌است؛ اما پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های نوین، انقلابی در این بخش ایجاد‌کرده‌است. چیشنگ ژو، بنیان‌گذار OpenPetro AI و کارشناس پیشین پتروافیزیک در شرکت آرامکو، اظهار کرد: «هوش مصنوعی قادر است از میان حجم عظیمی از داده‌ها، ویژگی‌های موردنظر شما را استخراج کند و آنها را به‌صورت تصویری سه‌‌‌‌‌‌‌بعدی ارائه دهد؛ این تفاوت واقعی است.» این گفته نشان می‌دهد؛ هوش‌مصنوعی توانایی ایجاد تغییرات بنیادین در نحوه‌‌‌‌‌‌‌ تجزیه و تحلیل داده‌های ژئوفیزیک و تصمیم‌گیری‌های فنی را دارد. تسریع فرآیند حفاری و کاهش هزینه‌ها به شرکت‌های نفتی اجازه می‌دهد تا با استفاده از منابع مالی آزاد‌شده، در بخش‌های دیگری نیز سرمایه‌گذاری کنند. 
به‌عنوان مثال، شرکت بی‌‌‌‌‌‌‌پی پس از اعلام افزایش هزینه‌های سالانه خود در حوزه تولید نفت و گاز، اعلام‌کرده؛ این تغییر استراتژیک برای بهبود اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش بهره‌‌‌‌‌‌‌وری است. در همین راستا، استفاده از هوش‌مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای پیش‌بینی مشکلات قبل از وقوع، نقش کلیدی در بهبود عملکرد عملیاتی دارد. این فناوری، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با کاهش زمان خاموشی چاه‌‌‌‌‌‌‌ها و افزایش عمر مفید آنها، از منابع خود بهره‌‌‌‌‌‌‌وری بیشتری داشته باشند، همچنین فناوری‌های هوش‌مصنوعی باعث شده‌اند تا شرکت‌ها نگاهی دوباره به مناطقی بیندازند که پیشتر به دلیل دشواری‌‌‌‌‌‌‌های فنی یا هزینه‌های بالا، از توسعه آنها صرف‌نظر کرده‌بودند. این تغییرنگرش می‌تواند منجر به کشف و بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری از ذخایر نفت و گاز جدید شود که در غیر‌این‌صورت ازدست رفته می‌‌‌‌‌‌‌بود.
چالش‌ها و راهکارها
استفاده از هوش‌مصنوعی در صنعت نفت و گاز، باوجود مزایای قابل‌‌‌‌‌‌‌توجه، با چالش‌هایی نیز همراه است. پیچیدگی‌های فنی، نیاز به زیرساخت‌های پیشرفته و تیم‌های متخصص را ضروری می‌سازد. امنیت داده‌ها نیز از دیگر دغدغه‌‌‌‌‌‌‌های اساسی است، زیرا انتقال و ذخیره‌سازی حجم عظیمی از اطلاعات حساس، مستلزم سیستم‌های ایمن و مقاوم در‌برابر نفوذهای غیرمجاز است. علاوه‌بر این، هزینه‌های اولیه بالای توسعه و پیاده‌‌‌‌‌‌‌سازی چنین فناوری‌هایی می‌تواند برای برخی شرکت‌های کوچک چالش‌‌‌‌‌‌‌برانگیز باشد. برای غلبه بر این موانع، شرکت‌های نفتی باید همکاری‌های بین‌المللی را گسترش دهند، سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه را افزایش دهند و از فناوری‌های نوین بهره ببرند، همچنین تدوین مقررات و چارچوب‌های قانونی جهت حفاظت از داده‌های حساس و تضمین عملکرد صحیح سیستم‌های هوش مصنوعی، امری ضروری است، همچنین ایجاد مقررات و چارچوب‌های قانونی جهت حفاظت از داده‌های حساس و تضمین صحت عملکرد سیستم‌های هوش‌مصنوعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. 
هوش‌مصنوعی در حال تغییر بازی صنعت نفت و گاز است؛ از حفاری فراساحلی گرفته تا کنترل و نظارت بر عملیات استخراج در میادین شیل. شرکت‌های بزرگی مانند BP، Devon Energy و Chevron همگی از فناوری‌های هوش‌مصنوعی برای افزایش بهره‌‌‌‌‌‌‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد استفاده می‌کنند، درحالی‌که این فناوری مزایای فراوانی از نظر اقتصادی به‌همراه دارد، چالش‌هایی نیز در زمینه پیچیدگی‌های فنی، امنیت داده‌ها و هزینه‌های اولیه وجود دارد. با توجه به این تحولات، آینده صنعت نفت و گاز به‌شدت وابسته به میزان بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از هوش‌مصنوعی خواهد بود و شرکت‌هایی که از این فناوری استفاده نکنند، احتمالا از رقابت عقب خواهند ماند.