بازار آریا - دنیای اقتصاد : در شرایطی بیش از دو سال از ورود اولین محموله خودروهای خارجی به کشور -پس از لغو ممنوعیت چهار‌ساله- می‌گذرد که واردات با مدل‌های چینی آغاز شد و حالا این خودروها از سکه افتاده‌اند، به‌طوری که نه واردکنندگان، نه مصرف‌کنندگان تمایل چندانی به آنها ندارند. از همین رو گفته می‌شود واردکنندگان نیز به نوعی از مدل‌های چینی رویگردان شده‌اند و قصد دارند خودروهای اروپایی یا شرکت‌های آسیایی معتبر را جایگزین کنند.
به عبارت بهتر، «نه» بازار به خودروهای چینی وارداتی، عرضه‌کنندگان را نیز قانع کرده که در ادامه واردات، به سمت مدل‌های غیر‌چینی بروند. این ماجرا به‌ویژه در مورد شرکت‌های خودروسازی بزرگ کشور شامل ایران‌خودرو و سایپا صدق می‌کند، چه آنکه شروع واردات آنها در دور جدید، با مدل‌های چینی بود، اما حالا سراغ برندهایی رفته‌اند که بیشتر با سلیقه مشتریان می‌خواند. پس از آنکه ممنوعیت واردات خودرو، در اردیبهشت 1401 توسط شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا لغو شد، وزارت صنعت، معدن و تجارت آیین‌نامه مربوطه را تدوین و ابلاغ کرد تا نخستین محموله خودروهای خارجی پس از ممنوعیت چهار ساله، در دی ماه همان سال وارد کشور شود.
تا قبل از آغاز ممنوعیت چهار ساله، اکثر قریب به اتفاق خودروهای وارداتی به کشور، متعلق به برندهای اروپایی و شرکت‌های معتبر آسیایی بودند و چینی‌ها تقریبا جایی در سبد واردات نداشتند. نگاه منفی مصرف‌کنندگان به کیفیت خودروهای چینی، اجازه نمی‌داد واردکنندگان به سمت واردات این خودروها بروند. در واقع واردکنندگان بیم آن را داشتند که در صورت واردات خودروهای چینی، این محصولات خریداری در بازار نداشته باشند و به اصطلاح روی دست‌شان بمانند. از طرفی، وجود چند شرکت مونتاژکار در بخش خصوصی کشور که همه آنها محصولات چینی عرضه می‌کردند -و می‌کنند-، دیگر جایی برای واردات این مدل خودروها باقی نمی‌گذاشت. در واقع تا قبل از ممنوعیت واردات در اردیبهشت 97، سهم اصلی و اعظم بازار خودروهای چینی در اختیار مونتاژکاران بود و خودروسازان وابسته به دولت نیز در حد محدودی خودروی چینی تولید می‌‌‌کردند. از همین رو، مدل‌های چینی تقریبا جایی در سبد واردات نداشتند و این سبد مخصوص مدل‌های اروپایی و آسیایی‌های غیر‌چینی بود. پس از لغو ممنوعیت واردات خودرو اما شرایط فرق کرد، به نحوی که ازسرگیری واردات با مدل‌های چینی بود. در مورد این ماجرا، دو سناریو وجود دارد. یا اینکه سیاستگذار به عمد چینی‌ها را وارد سبد واردات کرد تا ورود خودروهای غیر‌چینی حتی‌الامکان محدود شود یا اینکه از سر ناچاری سراغ چینی‌ها رفت.
در مورد سناریوی نخست، شواهدی وجود دارد، از جمله اینکه سیاستگذار در آیین‌نامه واردات خودرو، شرایطی سخت‌گیرانه به‌خصوص لزوم انتقال فناوری را در نظر گرفت. این شرط که البته ظاهرا از چندی پیش حذف شده، عملا واردات خودرو را به سمت خودروسازان و مونتاژکاران که امکانات سخت‌افزاری دارند، برد. سبد محصول تمام چینی مونتاژکاران و سابقه تولید خودروهای چینی در ایران‌خودرو و سایپا از یکسو و چالش‌های واردات خودرو از شرکت‌های غیر‌چینی از سوی دیگر، سبب شد ازسرگیری واردات به نوعی با خودروهای چینی باشد، هرچند به اصطلاح برای خالی نبودن عریضه، تعداد محدودی خودروی غیر‌چینی نیز در همان ابتدا به کشور آمد.
تا به امروز که بیش دو سال از ورود نخستین محموله خودروهای خارجی به کشور -پس از لغو ممنوعیت چهارساله- می‌گذرد، حجم اعظم خودروهای وارد‌شده را مدل‌های چینی به خود اختصاص داده‌اند. به گفته فعالان عرصه واردات، هرچند در سبد خودروهای وارد‌شده به کشور طی دو سال و اندی گذشته، محصولاتی از شرکت‌های اروپایی و آسیایی‌های غیر‌چینی نیز به چشم می‌آید، با این حال از نظر تعداد، بیشترین خودروهای وارد‌شده، چینی هستند.
این در حالی است که بازار چندان روی خوش به خودروهای چینی وارداتی نشان نداد. نشانه بارز بی‌میلی مصرف‌کنندگان به خودروهای وارداتی چینی، استقبال ضعیف از این خودروها در مراحل فروش است. فروش خودروهای وارداتی -پس از ممنوعیت چهار‌ساله- با چینی‌ها استارت خورد، اما مصرف‌کنندگان تمایل چندانی به خرید آنها نشان ندادند. کار تا جایی پیش رفت که خودروهای چینی عملا برچسب «مازاد» خوردند و سیاستگذار مجبور شد برای فروش آنها طرح فروشی اختصاصی اجرا کند. این در حالی بود که بازار از همان ابتدای ازسرگیری واردات خودرو تمایل خود به خودروهای غیر‌چینی را بروز داد و این پیام را به سیاستگذار رساند که خودروهای وارداتی چینی مشتری چندانی نخواهند داشت.
در ادامه با توجه به واردات خودروهای غیر‌چینی، بی‌میلی به چینی‌ها خود را بیشتر نشان داد تا مشخص شود بیشتر متقاضیان خودروهای وارداتی مایل نیستند برای خرید خودروی چینی وارداتی هزینه کنند. حالا به نظر می‌رسد سیاستگذار نیز این پیام را به طور کامل دریافت کرده، چه آنکه آخرین فروش خودروهای وارداتی تا به امروز، خودروهای چینی -حداقل از جنبه تنوع- در اقلیت قرار داشتند. در این مرحله از فروش که دی ماه امسال برگزار شد، 18 مدل خودرو قابلیت ثبت‌نام داشت که در این بین تنها چهار مدل خودروی چینی شامل جک (در دو مدل)، دانگ فنگ و چانگان به چشم می‌آمد.
این در حالی است که در مراحل قبل، خودروهای چینی سهم بیشتری (حداقل از نظر تنوع) در لیست خودروهای عرضه‌شده داشتند. نکته دیگر اینجاست که طبق اعلام مدیر طرح واردات خودروی وزارت صمت، ابتدا قرار بود در این مرحله فقط هشت‌هزار دستگاه خودروی چینی چانگان عرضه شود، اما در نهایت لیستی شامل 18 مدل خودرو در دسترس متقاضیان قرار گرفت. این پرسش مطرح است که آیا هشت‌هزار خودروی چینی موردنظر، به اصطلاح روی دست واردکنندگان مانده و خریداری ندارد؟ پرسش دیگر اینکه با فرض بدون مشتری ماندن چانگان‌های وارداتی، آیا سرنوشت آنها انتظار دیگر خودروهای چینی را می‌‌‌کشد؟

ازسرگیری واردات با خودروهای چینی
از آغاز دور جدید واردات خودرو به کشور تا به امروز، تعداد زیادی خودروی چینی وارد کشور شده که بخشی از آنها به خودروسازان و مونتاژکاران اختصاص دارد و بخشی دیگر را نیز شرکت‌های واردکننده بخش خصوصی آورده‌اند.
از همین رو، در ادامه گزارش نگاهی می‌اندازیم به خودروهای چینی واردشده به کشور توسط این شرکت‌ها.
در بین واردکنندگان خودروهای چینی، نام ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو نیز به چشم می‌آید.
در این بین، سایپا چراغ اول را با واردات چانگان روشن کرد. چانگان پیش‌تر در دوران قبل از تحریم‌های سال 97، در سایپا مونتاژ می‌شد، از همین رو ارتباط بین دو شرکت نقش مهمی در ورود مدل وارداتی این خودرو به کشور داشت. چانگان‌های جدید در سه مدل CS35 تیپ 1 و تیپ 2 و CS55 وارد شده‌اند. سایپا البته خودروی برقی چینی نیز وارد کرده که سینوگلد نام دارد، اما فعلا خبری از حضور آن در ناوگان تاکسیرانی نیست. گفته می‌شود این خودرو نتوانسته تاییدیه‌های فنی را از سازمان تاکسیرانی دریافت کند.
ایران خودرو نیز با توجه به ارتباطی که با دانگ فنگ داشت، نخستین خودروی وارداتی خود را از این شرکت تامین کرد. محصول وارداتی ایران خودرو از دانگ فنگ، شاین مکس نام دارد که در دو مدل بنزینی و هیبریدی وارد شده است. ایران‌خودرویی‌ها البته دو محصول چینی دیگر به نام بستیون و لونا (خودروی برقی) را وارد کرده‌اند.
دیگر خودروساز کشور به نام پارس‌خودرو نیز نخستین محصول وارداتی خود را به مدلی چینی به نام زوتی اختصاص داد. زوتی تا به امروز ارزان‌ترین خودروی وارد‌شده به کشور در دور جدید واردات به شمار می‌رود.
وارداتی‌های مونتاژکاران
در کنار خودروسازان بزرگ و وابسته به دولت، مونتاژکاران نیز بخشی از سبد محصولات وارداتی‌شان را به مدل‌های چینی اختصاص داده‌اند. در واقع مونتاژکاران هم با توجه به روابط خود با چینی‌ها، مدل‌های چینی را در سبد محصولات‌شان جای داده‌اند.
در این بین، مدیران خودرو به عنوان بزرگ‌ترین شرکت مونتاژکننده خودرو در کشور، محصولی به نام اکسید را در مدل‌های مختلف وارد کرده است. دیگر مونتاژکار خودروی کشور -کرمان موتور- نیز در کنار محصولات کره‌ای، خودروهای چینی هم وارد کرده است. محصولات وارداتی چینی کرمان موتور شامل برند KMC در مدل‌های مختلف برقی می‌شود. از کرمانی‌ها که بگذریم، گروه بهمن به عنوان دیگر مونتاژکار خودروی کشور مدل‌های مختلف چینی را در سبد وارداتی خود گنجانده است. گروه بهمن امور مربوط به واردات خودرو را از طریق شرکتی به نام بی‌ام کارز انجام می‌دهد. در لیست مربوط به این شرکت، نام خودروهایی چینی مانند بستیون، هاوال و هونگچی به چشم می‌آید.
بهمنی‌ها البته اخیرا محصولی از بی‌وای‌دی -غول خودروسازی چین- نیز وارد کرده‌اند. این خودرو برقی است. در بین محصولات وارداتی بهمن، مدل هونگچی بیشترین قیمت را دارد، خودرویی که از آن با نام رولزرویس چین یاد می‌شود. دیگر شرکت مونتاژکار خودروی کشور به نام آرین پارس موتور نیز محصولی به نام لاماری را در مدل هیبرید وارد می‌کند. این شرکت البته لاماری را در مدلی دیگر مونتاژ نیز می‌کند.
از جیلی تا جتا
علاوه بر خودروسازان و مونتاژکاران، شرکت‌های واردکننده بخش خصوصی نیز اقدام به واردات انواع مدل‌های چینی کرده‌اند.
در این بین، برخی نام‌ها مانند جیلی، جک، بی‌وای‌دی و... آشنا هستند، چون قبلا نیز در بازار خودروی ایران حضور داشته‌اند، منتها در قالب مونتاژ. برخی دیگر از خودروهای چینی وارد‌شده توسط واردکنندگان بخش خصوصی نیز جدید به شمار می‌روند که از جمله آنها، ونوسیا و جتاست. این دو خودرو در کنار چانگان، نخستین مدل‌های وارداتی چینی به کشور محسوب می‌شوند که به نظر می‌رسد استقبال چندانی از آنها نشده است.