بزرگنمايي:

بازار آریا - حسین کریمی* در سال‌های اخیر، بورس ایران شاهد نوسانات قابل‌توجهی بوده است که بخشی از آن به رفتارهای هیجانی و توده‌وار سرمایه‌گذاران نسبت داده می‌شود. این رفتارها که اغلب بدون تحلیل‌‌‌‌های بنیادی و صرفا براساس جو عمومی بازار صورت می‌گیرد، می‌‌‌تواند به تشکیل حباب‌‌‌های قیمتی و در نهایت سقوط ناگهانی بازار منجر شود.
یکی از نمونه‌‌‌‌های بارز این پدیده، اتفاقات سال 1399 بود که بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد با خوش‌بینی بیش از حد وارد بازار و پس از مدتی با زیان‌‌‌های سنگین مواجه شدند. این الگو که در سال‌های اخیر چند‌‌‌ بار تکرار شده است، نشان‌دهنده عدم‌پایداری رشدهای ناگهانی و نبود پشتوانه‌‌‌های بنیادی قوی در بسیاری از موارد است. سرمایه‌گذارانی که بدون تحلیل و صرفا براساس جو روانی بازار وارد معاملات می‌‌‌شوند، در مواجهه با اصلاحات شدید قیمتی دچار زیان‌‌‌های سنگین خواهند شد. تجربه سال 1399 که پس از یک دوره صعود سریع و هیجانی، بازار با ریزش شدیدی مواجه شد، بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد را متضرر کرد. این تجربه نشان می‌دهد که صعودهای هیجانی بدون پشتوانه‌‌‌‌های قوی می‌تواند به سقوط‌‌‌‌های ناگهانی و عمیق منجر شود.
خوش‌‌‌‌بینی مفرط سهامداران، به‌‌‌‌ویژه در دوره‌‌‌های صعودی بازار، می‌‌‌تواند به تصمیم‌گیری‌‌‌های نادرست و سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌های غیرمنطقی منجر شود. این خوش‌بینی که گاه با اطلاعات ناقص و شایعات تقویت می‌شود، سرمایه‌گذاران را به خرید سهام با قیمت‌های بالاتر از ارزش ذاتی سوق می‌دهد. در چنین شرایطی، بی‌‌توجهی به اصول تحلیل بنیادی و تکنیکال می‌‌‌‌تواند به زیان‌‌‌های جبران‌‌‌ناپذیری منجر شود. برای جلوگیری از رفتارهای هیجانی در بازار سرمایه، ارتقای سواد مالی و آموزش سرمایه‌گذاران از اهمیت زیادی برخوردار است.
سرمایه‌گذاران باید با مفاهیم اساسی تحلیل بازار آشنا شوند و تصمیمات خود را براساس داده‌‌‌ها و اطلاعات معتبر اتخاذ کنند. همچنین، ایجاد شفافیت در اطلاعات مالی شرکت‌ها و نظارت موثر بر عملکرد آنها می‌تواند به کاهش رفتارهای هیجانی کمک کند.
یکی از چالش‌‌‌های موجود در بورس ایران، تمرکز سرمایه‌گذاری‌‌‌ها بر روی سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص‌‌‌‌ساز است. این امر باعث می‌شود سهام شرکت‌های کوچک و ارزنده کمتر مورد توجه قرار گیرند و از پتانسیل رشد آنها بهره‌برداری نشود. حمایت از این شرکت‌ها و تشویق سرمایه‌‌‌‌گذاران به تنوع‌بخشی در سبد سرمایه‌‌‌‌گذاری می‌‌‌تواند به تعادل و پایداری بیشتر بازار منجر شود. جذب سرمایه تنها در سهام شاخص‌‌‌‌ساز می‌‌‌تواند به نوسانات شدید در بازار منجر شود. این تمرکز سرمایه‌گذاری، ریسک سیستماتیک بازار را افزایش می‌دهد و در صورت بروز مشکلات در این شرکت‌ها، کل بازار تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. بنابراین، توزیع متوازن سرمایه در بین صنایع و شرکت‌های مختلف می‌تواند به کاهش ریسک و افزایش پایداری بازار کمک کند.
اصلاحات مقطعی در بازار سرمایه، هرچند ممکن است در کوتاه‌‌‌‌مدت به کاهش نوسانات کمک کند، اما دستیابی به رشد پایدار و صعود پیوسته، نیازمند اصلاحات ساختاری و بلندمدت است. این اصلاحات باید شامل بهبود زیرساخت‌‌‌های بازار، افزایش شفافیت، تقویت نظارت و ارتقای فرهنگ سرمایه‌گذاری باشد. تجربه سال 1399 نشان داد که بی‌اعتمادی سرمایه‌‌‌گذاران به بازار می‌‌‌تواند به خروج سرمایه و کاهش عمق بازار منجر شود. برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی، لازم است اقدامات موثری در جهت افزایش اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران انجام شود. این اقدامات می‌‌‌تواند شامل تضمین حقوق سرمایه‌گذاران، بهبود شفافیت اطلاعاتی و ایجاد ثبات در سیاست‌‌‌های اقتصادی باشد. در نهایت، برای دستیابی به بازاری پایدار و کارآمد، لازم است تمامی ذی‌نفعان، از جمله نهادهای نظارتی، شرکت‌های بورسی و سرمایه‌گذاران، با همکاری و تعامل مستمر، در جهت بهبود ساختارها و فرآیندهای بازار سرمایه گام بردارند. این همکاری می‌‌‌تواند به کاهش رفتارهای هیجانی، افزایش اعتماد عمومی و توسعه پایدار بازار سرمایه منجر شود.
*تحلیلگر بازارهای مالی