بازار آریا - صفحه اقتصاد - بازارهای مالی جهان در سال 2024، با وجود بحران‌‌های سیاسی و اقتصادی، عملکردی فراتر از انتظارات داشتند، به طوری که از بین 8 شاخص اصلی، 7 عدد از آنها بازدهی مثبت را نصیب سرمایه‌گذاران کردند.
درحالی‌که سرمایه‌گذاران انتظار داشتند رکود اقتصادی و کاهش نرخ‌های بهره به نفع بازار اوراق قرضه و تضعیف دلار عمل کند، بازارهای سهام با رشدی چشمگیر مواجه شدند.
در این میان، عملکرد وال استریت در کنار برخی از شاخص‌‌های آسیایی، محور اصلی رشد بازارهای مالی بود. رشد شاخص کل بورس تهران در سال 2024 به لحاظ درصدی برابر با رشد شاخص S&P500 بوده است. اما آیا مقایسه بازدهی شاخص کل بورس تهران می‌تواند نشان از رونق این بازار باشد؟
عملکرد شاخص‌های مهم جهانی بررسی بازدهی مهم‌ترین شاخص‌‌های جهانی نشان می‌دهد که وال استریت نسبت به اکثر بازارها پیشتاز بوده است. این شاخص در سال 2024 با بازدهی سالانه 23.8درصدی، بهترین عملکرد خود را در دو دهه اخیر تجربه کرده است. در آسیا، شاخص Hang Seng با رشد 37.59درصدی در اوج خود و بازدهی 17.91درصدی در پایان سال، یکی از برترین‌ بازارهای نوظهور بوده است. همچنین، شاخص Nikkei 225 ژاپن با بازدهی مشابه عملکرد خوبی را از خود به جای گذاشت.

در اروپا، شاخص DAXK آلمان با بازدهی 17.6درصدی، برترین عملکرد را در بین شاخص‌های منطقه یورو ثبت کرد، در‌حالی‌که شاخص CAC 40 فرانسه با بازدهی منفی 2.31درصدی، تحت‌تاثیر وضعیت اقتصادی ناپایدار این کشور قرار گرفت. علاوه بر این، شاخص FTSE 100 بریتانیا نیز با رشد محدود 7درصدی همچنان از تورم و رکود اقتصادی رنج می‌برد.
در چین، شاخص Shanghai Composite با رشد 17.81درصدی در اوج خود و بازدهی 14.32درصدی در انتهای سال ثابت کرد که سیاست‌های محرک اقتصادی پکن تاحدودی تاثیرگذار بوده‌اند. همچنین، شاخص BSE SENSEX هند با بازدهی سالانه 13.71درصد، عملکردی مثبت را در میان اقتصادهای در‌حال‌توسعه به ثبت رساند.
هدایت بازارها توسط وال استریت رشد بازارهای سهام جهانی در سال 2024 به شدت تحت‌تاثیر عملکرد وال استریت و به‌ویژه شرکت‌‌های فعال در حوزه فناوری بود. شاخص S&P 500 نه‌تنها 23.8درصد رشد کرد، بلکه در دو سال متوالی نیز درخشان‌ترین عملکرد را پس از سال 1998 داشت. سهام شرکت‌‌های مرتبط با هوش مصنوعی، به‌ویژه Nvidia که رشد 172درصدی را تجربه کرد، و تسلا با افزایش 69درصدی، از عوامل اصلی این رشد به حساب می‌آیند. به سبب این واقعه، در طول 2024 تحلیلگران همواره هشدار دادند که وابستگی بیش از حد بازارهای جهانی به چند شرکت بزرگ فناوری آمریکایی، موسوم به «Magnificent Seven»، خطراتی جدی برای پایداری این روند ایجاد می‌کند، چرا که این شرکت‌‌ها حدود یک‌پنجم ارزش شاخص جهانی MSCI را تشکیل داده و هرگونه افت در عملکرد آنها می‌تواند بازارهای جهانی را به‌شدت متزلزل کند.
چالش‌های سیاسی-اقتصادی اروپا در اروپا، شاخص‌های سهام نسبت به آمریکا عملکرد ضعیف‌تری داشتند. شاخص DAXK آلمان با بازدهی سالانه 17.6درصد، بهترین عملکرد را در منطقه یورو ثبت کرد، با این وجود همچنان از رکود اقتصادی و بحران‌های شرکتی رنج می‌برد. فرانسه، به دلیل مشکلات بودجه‌ و بی‌ثباتی سیاسی، یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را در میان شاخص‌های اروپایی داشت. شاخص CAC40 نه‌تنها رشد قابل‌توجهی نداشت، بلکه با بازدهی سالانه منفی 2.31درصد، نشان‌دهنده بحران‌های داخلی این کشور بود. علاوه بر این، افت 5.5درصدی ارزش یورو در مقابل دلار یکی دیگر از اصلی‌ترین چالش‌‌های اروپا بود. درحال‌حاضر با وجود چهار مرحله کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی اروپا (ECB)، رشد اقتصادی این منطقه همچنان کند است. با‌این‌حال، برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند در سال 2025 اقتصاد اروپا به طور نسبی بهبود یابد. بازار چین نیز یکی از پرنوسان‌ترین‌ بازارها در سال 2024 بود. شاخص Shanghai Composite با رشد 17.81درصدی در اوج خود و بازدهی سالانه 14.32درصد، سرمایه‌گذاران خود را به‌ویژه در ماه‌‌های پایانی سال خرسند کرد. این در حالی است که اقتصاد چین همچنان با چالش‌هایی همچون کاهش تقاضا و مشکلات ساختاری روبه‌روست.
فشار دلار بر اقتصادهای نوظهور دلار آمریکا در سال 2024 به طور میانگین به میزان 7درصد در برابر سایر ارزها تقویت شد. قدرت دلار به همراه نگرانی‌های پیرامون سیاست‌های تجاری دولت ترامپ، فشار زیادی بر پول ملی بازارهای نوظهور وارد کرد. در نیجریه و مصر، ارزش پول ملی بیش از 40درصد کاهش یافت و برزیل نیز با افت 20درصدی رئال مواجه شد که نشان‌دهنده نگرانی‌های فزاینده در مورد بدهی‌‌های دولت و سیاست‌های مالی این کشورهاست. در این میان، عملکرد مثبت برخی ارزها مانند رینگیت مالزی با رشد محدود 2درصدی، کورسوی امیدی را ایجاد کرد. با‌این‌حال ارزهایی همچون رند آفریقای جنوبی و شکل اسرائیل بدون تغییر باقی ماندند که نشان‌‌دهنده مقاومت نسبی این ارزها در برابر فشارهای بین‌المللی است.
فرصت‌ها و تهدیدهای سال پیش رو تحلیلگران بر این باورند که بازارهای جهانی در سال 2025 به‌شدت تحت‌تاثیر سیاست‌های اقتصادی دولت ترامپ و واکنش بانک مرکزی آمریکا قرار خواهند داشت. سرمایه‌گذاران آمریکایی امیدوارند سیاست‌های ترامپ مبنی بر کاهش مالیات و مقررات‌زدایی به رشد بیشتر بازارها کمک کند. با‌این‌حال، نگرانی‌ها در مورد تعرفه‌های تجاری و افزایش هزینه‌های دولتی می‌تواند بازار اوراق قرضه را با چالش‌های جدی مواجه کند. در اروپا نیز بازگشت به مسیر رشد اقتصادی و هموار شدن آن همچنان با موانع سیاسی و اقتصادی همراه خواهد بود. کاهش نرخ رشد جمعیت کاری و بحران‌های مربوط به مهاجران، چشم‌انداز بلندمدت اقتصاد منطقه را مبهم کرده است.
در آسیا، به‌ویژه چین و هند، عملکرد بازارها همچنان به سیاست‌های داخلی و روند اصلاحات بستگی دارد. در همین حال، پول ملی بازارهای نوظهور با فشارهای خارجی بیشتری روبه‌رو خواهد بود. در نهایت سال 2024 نشان داد که بازارهای مالی می‌توانند حتی در شرایط ناپایدار اقتصادی و سیاسی به رشد ادامه دهند. اما این رشد، به‌ویژه در بازارهای وابسته به فناوری و هوش مصنوعی، با خطرات جدی همراه است.
رشد شاخص کل بورس تهران در سال 2024 به لحاظ درصدی تقریبا برابر با رشد شاخص S&P500 بوده است. پرسشی که مطرح می شود این است که آیا این شباهت آماری بیانگر عملکرد مشابه این دو بازار بوده است؟ خیر. با بررسی عمیق تر این تشابه می توان دریافت که تنها با یک توهم آماری مواجه هستیم.
رشد شاخص کل بورس در ایران بیش از هرچیز ناشی از تورم بالای اقتصادی است. به عبارتی رشد بورس تهران عمدتا ناشی از تورم و کاهش ارزش پول ملی است. این در حالی است که رشد S&P500 بازتابی از بهبود واقعی ارزش شرکت‌ها در اقتصادی با تورم پایین و ثبات ساختاری است. شاخص کل بورس در ایران عمدتا تحت‌تاثیر نمادهای بزرگ صادرات‌محور و دلاری است. همچنین سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و تورم‌محور در ایران با سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدتی که تحلیل‌محورند قابل‌قیاس نیست.
در نتیجه می‌توان به‌وضوح مشاهده کرد که رشد بورس در ایران ماهیتی اسمی داشته و تاثیری در افزایش قدرت خرید سرمایه‌گذاران نداشته است و چه بسا ارزش حقیقی دارایی‌های بازیگران بازار کاهش یافته است.
مطالعه بیشتر: شاخص بورس به بالاترین سطح خود رسید