بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - نیوشا شایان‌مهر : بورس مشتقات شیکاگو به‌عنوان الگویی جهانی در مدیریت ابزارهای مشتقه، مجموعه‌ای از محدودیت‌ها و معافیت‌ها را برای کنترل ریسک و تضمین پایداری بازار اعمال می‌کند. این قوانین شامل محدودیت سقف موقعیت‌های معاملاتی برای جلوگیری از نوسانات شدید و سفته‌بازی است. معافیت‌هایی نیز برای پوشش ریسک از طریق استراتژی‌های خاص مانند کانورژن و معاملات دلتای خنثی ارائه می‌شود. همچنین، بازارگردانان و نهادهای تسهیل‌گر با شرایط مشخص از معافیت سقف موقعیت‌ها بهره‌مند می‌شوند تا نقدشوندگی بازار تضمین شود.
بورس شیکاگو با بازبینی مداوم این سیاست‌ها، تعادل بازار را حفظ کرده و مانع از نوسانات غیرمنطقی می‌شود. مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی شرکت بورس و اوراق بهادار تهران گزارشی با عنوان «بررسی محدودیت‌های معاملاتی در بورس مشتقات شیکاگو» منتشر کرده که ابعاد بازار مشتقات در بورس شیکاگو را بررسی کرده است.
بازارهای مالی در سراسر دنیا همواره به دنبال تضمین پایداری و کنترل ریسک‌های مرتبط با معاملات ابزارهای مشتقه هستند. بورس اختیار معامله شیکاگو به عنوان یکی از پیشگامان جهانی در این زمینه، الگویی موفق برای سایر بورس‌ها به شمار می‌آید. این گزارش با بررسی دقیق محدودیت‌ها و معافیت‌هایی که برای دسته‌ای خاص در بورس شیکاگو اعمال شده‌اند، به تحلیل جامع تاثیرات این سیاست‌ها بر پایداری بازار و کاهش ریسک‌های معاملاتی پرداخته است.
تدوین قوانین منع سفته‌بازی
محدودیت‌های اعمال‌شده در بورس مشتقات شیکاگو، با هدف جلوگیری از نوسانات شدید و سفته‌بازی طراحی شده‌اند. این تدابیر باعث می‌شود که بازار با حفظ نظم و شفافیت بیشتری مدیریت شده و از بروز موقعیت‌های غیرقابل پیش‌بینی که می‌تواند به ضرر سرمایه‌گذاران تمام شود، جلوگیری کند.
بر اساس این مقررات، سفارشات یک مشتری نمی‌تواند از سقف تعیین‌شده برای تعداد موقعیت‌‌ها، شامل خرید و فروش، فراتر رود. این قانون نه‌تنها برای مشتریان خرد بلکه برای حساب‌های تجمیعی نیز اعمال شده و تضمین می‌کند که شرایط رقابتی و شفافیت در بازار حفظ شود. مهم‌ترین کاربرد این دسته از محدودیت‌ها، سفارشات هم‌جهت است. سفارشات هم‌جهت به آن دسته از سفارشاتی اطلاق می‌شود که شامل یک خرید اختیار فروش (long put) به علاوه فروش اختیار خرید (short call) بوده یا به صورت یک موقعیت فروش اختیار فروش(short put) به علاوه خرید اختیار خرید (long call) باشد. معامله‌گرانی که به دنبال سفته‌بازی هستند، با ایجاد موقعیت‌های هم‌جهت نوسانات غیرطبیعی در بازار ایجاد می‌کنند. همچنین در صورتی که بر سفارشات هم‌جهت محدودیتی اعمال نشود، یکی از دو سمت عرضه و تقاضا با فشار سنگینی مواجه شده و تعادل طبیعی بازار را مختل می‌کند.
از سوی دیگر، بورس مشتقات شیکاگو به منظور تطبیق سقف محدودیت موقعیت‌ها با شرایط حاکم در بازار، هر 6 ماه یک بار محدودیت سقف هر دارایی را مورد بازبینی قرار می‌دهد. اگر شرایط دارایی پایه نشان دهد که به دلیل عواملی همچون افزایش حجم معاملات یا تعداد سهم‌های منتشر‌شده، این سقف به عنوان دست‌اندازی برای رسیدن بازار به تعادل عمل می‌کند، بورس شیکاگو اقدام به تعدیل آن می‌کند.
تسهیل مقررات جهت کاهش ریسک
معامله در بازار مشتقات با بیش از 4هزار استراتژی همراه است که به منظور پوشش ریسک بازیگران بازار طراحی شده‌اند. در این راستا، بورس مشتقات شیکاگو با در نظر گرفتن پنج استراتژی کلیدی که به تسهیل معاملات کمک می‌کنند، از اعمال محدودیت سقف موقعیت‌های معاملاتی خودداری می‌کند (به شرطی که اثبات شود معامله‌گر از این رویکردها صرفا جهت پوشش ریسک معاملاتی خود بهره می‌برد). این استراتژی‌ها شامل کانورژن، کانورژن معکوس، کولار، کولار معکوس و باکس اسپرد است. علاوه بر این، معاملاتی که به شکل دلتای خنثی صروت می‌گیرند نیز شامل معافیت محدودیت سقف می‌شوند. دلتا معیاری است که نشان می‌دهد یک قرارداد اختیار تا چه میزان به تغییرات قیمت دارایی پایه حساسیت دارد. اگر موقعیت‌های معاملاتی به گونه‌ای باشند که تغییرات قیمت دارایی پایه تاثیر خنثی داشته باشد و مجموع دلتا برابر صفر شود، بورس این معاملات را از سقف موقعیت‌ها معاف می‌کند.
رفع موانع بازارگردانی
بازارگردانان در تمامی بازارها نقشی کلیدی در تامین نقدینگی و عمق بازار ایفا می‌کنند. با این حال محدودیت‌هایی همچون سقف معاملات مانعی در مسیر فعالیت آنها به شمار می‌آیند. با هدف رفع این چالش و حفظ نظم بازار، شرایط ویژه‌ای برای معافیت سقف موقعیت‌ها تعیین شده است. این معافیت‌ تنها به بازارگردانانی اعطا می‌شود که ثابت کنند فعالیت آنها برای حفظ تعادل و نقدشوندگی بازار ضروری است.
بر اساس مقررات بورس مشتقات شیکاگو، بازارگردانانی واجد شرایط معافیت هستند که موقعیت‌های آنها نزدیک به سقف استاندارد موقعیت‌ها بوده و با حجم قابل‌توجهی در معاملات روزانه مشارکت کنند. از سوی دیگر، بورس شیکاگو این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که معافیت‌های اعطاشده را در هر زمان بازبینی کرده و در صورت لزوم، آنها را لغو یا اصلاح کند.
علاوه بر این در شرایط بحرانی، مانند افزایش ناگهانی تقاضا یا نوسانات شدید قیمتی، بورس می‌تواند معافیت‌های فوری برای بازارگردانان صادر کند. این معافیت‌ها به طور موقت و با بررسی شرایط بازار ارائه می‌شوند و ممکن است پس از ثبات شرایط، بازبینی یا لغو شوند. همچنین بورس مشتقات شیکاگو برای حفظ اعتماد عمومی و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده، فهرستی از معافیت‌های اعطاشده را منتشر می‌کند. این فهرست شامل نام بازارگردان، گروه‌های معاملاتی مرتبط، حجم و مدت‌زمان معافیت‌ است.
قوانین شیکاگو برای نهادهای تسهیلگر
یکی از رویکردهایی که بورس مشتقات شیکاگو جهت کارایی بیشتر بازار اعمال می‌کند، معافیت تسهیلگری است که به نهادهایی مانند کارگزاری‌ها و نهادهای مالی اعطا می‌شود. این معافیت برای ساده‌‌سازی معاملات مشتریان طراحی شده و تحت نظارت دقیق بورس شیکاگو انجام می‌شود. این نهادها با ارائه مستندات لازم و دریافت تاییدیه از بورس، می‌توانند از سقف استاندارد موقعیت‌های اختیار معامله فراتر روند. هدف اصلی این معافیت، کاهش موانع عملیاتی و افزایش سرعت انجام معاملات است. براساس مقررات وضع‌شده در بورس مشتقات شیکاگو، سقف معافیت تسهیلگری با توجه به نوع اختیار معامله، می‌تواند تا دو برابر سقف استاندارد نیز افزایش یابد. در همین راستا، نهادهای تسهیلگر ملزم به ارائه تمامی مدارک و مستندات مربوطه به بورس هستند.
از سوی دیگر آنها حق ثبت سفارش با روش‌هایی همچون همه یا هیچ و انجام و حذف را ندارند. علاوه بر این، یکی از اصلی‌ترین وظایف تسهیلگران، جلوگیری از ایجاد نوسانات غیرعادی و غیرمنطقی در بازار است. شرکت تسهیلگر باید اطمینان حاصل کند که هیچ‌یک از معاملات آن، چه در بستن و چه در ایجاد موقعیت‌ها، باعث تغییرات غیر‌قابل‌‌توجیه در قیمت دارایی‌ها یا اختیار معاملات نشود.
محدودیت‌های اعمال بورس مشتقات شیکاگو
بورس مشتقات شیکاگو برای حفظ تعادل و جلوگیری از ریسک‌های غیرضروری، قوانین سخت‌گیرانه‌ای را نیز در خصوص اعمال موقعیت‌های اختیار وضع کرده‌ است. این مقررات چارچوبی مشخص برای اعمال موقعیت‌ها وضع می‌کنند. مطابق این دستورالعمل‌ها، هیچ دارنده مجوزی نمی‌تواند بدون اجازه کتبی از مدیرعامل بورس مشتقات شیکاگو، موقعیت اختیار خرید را به نام خود یا مشتری اعمال کند. علاوه بر این، تعداد موقعیت‌های خریدی که می‌توانند در بازه پنج روز کاری متوالی اعمال شوند، نمی‌تواند از سقف تعیین‌شده توسط بورس مشتقات شیکاگو تجاوز کند. این اقدام با هدف حفظ نظم و کنترل نوسانات بازار انجام می‌شود. همچنین برای برخی از موقعیت‌های خاص، قوانین ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال در موقعیت‌هایی که با هدف کاهش ریسک انجام می‌شوند، محدودیت‌های متفاوتی اعمال می‌شود. از سوی دیگر بازارگردان‌‌ها نیز به واسطه نقش کلیدی که در نقدشوندگی بازار دارند، می‌توانند از معافیت‌های بخصوصی بهره‌مند شوند.