بزرگنمايي:

بازار آریا - هومن پشنگیان* در شرایطی که همه صنایع و تخصص‌‌‌ها به سمت عبور از مسیرهای سنتی و بهره‌‌‌مندی از هوش مصنوعی، فناوری و تجارت الکترونیک حرکت می‌کنند، صنعت لجستیک و حمل‌‌‌ونقل نیز ناگزیر از اتخاذ چنین رویکردهایی است.
مفهوم بازارگاه الکترونیکی چندسالی است که تحت عنوان «Logistics Marketplace »یا «Transportation Platform» در صنعت لجستیک توسعه‌یافته است؛ موضوعی که پس از ظهور تکنولوژی و اینترنت مفهومی، گسترش پیدا کرده و تلاش می‌کند صنعت لجستیک را از درگاه‌‌‌های سنتی خارج و بهره‌‌‌وری بیشتری را در این صنعت ایجاد کند.
بازارگاه الکترونیکی حمل‌‌‌ونقل در واقع یک پایانه آنلاین است که صاحبان بار را به رانندگان متصل می‌کند. تبادل بار و ارائه خدمات حمل‌‌‌ونقل، دو سر این معامله است و این فرآیند در یک بستر آنلاین اتفاق می‌‌‌افتد تا دو طرف معامله در یک فضای امن، بدون واسطه، با دقت و سرعت بیشتر و بهتر، بدون نیاز به حضور فیزیکی، نیاز یا خدمات خود را ارائه داده یا دریافت کنند.
جا‌‌‌به‌‌‌جایی هوشمند و سریع کالا و بار، صرفه‌‌‌جویی در زمان، سوخت و هزینه، افزایش درآمد رانندگان و شرکت‌ها به دلیل حذف واسطه‌‌‌ها، افزایش دسترسی به خدمات‌‌‌دهندگان و رانندگان، مشخص بودن هزینه حمل و شفافیت در خدمات و قیمت، امکان ردیابی آنلاین کالا، سهولت در پیدا کردن راننده و دریافت خدمت به‌‌‌صورت سریع و آنلاین، رفع محدودیت‌ها و بهره‌‌‌وری بیشتر در عین سود بیشتر برای رانندگان، از مزایای بازارگاه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل است. در مجموع آینده صنعت حمل‌‌‌ونقل با توسعه فرآیندهای مبتنی بر فناوری و به‌‌‌طور مشخص توسعه بازارگاه‌‌‌ها گره خورده است؛ همانگونه که دیگر کشورهای جهان به این سو حرکت کرده‌‌‌اند.
در موضوع ناترازی انرژی که این روزها کشور را در بخش‌‌‌های مختلف از مصرف خانگی تا صنعتی تحت‌تاثیر قرار داده است، صنعت حمل‌ونقل و لجستیک می‌تواند به مدد بازارگاه‌‌‌ها از مصرف سوخت و مصرف انرژی کاسته و کشور را در مدیریت بحران ناترازی‌‌‌ها یاری کند.
یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی صنعت لجستیک و حمل‌‌‌ونقل، همواره مدیریت مصرف سوخت بوده است. در این زمینه بازارگاه‌‌‌ها بستر و فضایی است که می‌تواند موضوع بحران ناترازی‌‌‌ها را تا حد زیادی مرتفع کند. همچنین این موضوع کاهش مصرف سوخت، کاهش تولید آلاینده‌‌‌ها و در نتیجه بهبود کیفیت هوای شهرهایی را به دنبال دارد که با موضوع آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند.
در حقیقت چنانچه بازارگاه‌‌‌ها بر اساس ماموریت و استاندارد اصلی خود شکل گرفته و فعالیت کنند، می‌توانند فاصله بین صاحبان بار و شرکت‌های حمل‌‌‌ونقل را رفع کرده و دوطرف را بدون واسطه به یکدیگر متصل کنند. در این فرآیند، راننده به راحتی به نزدیک‌‌‌ترین بار و صاحب بار متصل می‌شود، به اصطلاح خالی نمی‌‌‌ماند و خالی برنمی‌‌‌گردد، بنابراین سوخت بیهوده مصرف نمی‌شود، از ترددهای اضافه در سطح شهرها و جاده‌‌‌ها کاسته شده و شاهد صرفه‌‌‌جویی‌‌‌های کلانی در حوزه انرژی خواهیم بود.
درواقع بازارگاه‌‌‌ها شکل گرفته‌‌‌اند تا صحنه‌‌‌هایی مانند معطلی راننده‌‌‌ها در باربری‌‌‌ها، جاده‌‌‌ها، پایانه‌‌‌ها و بلاتکلیفی طولانی‌‌‌مدت آنها در شرایط سخت و بدون امکانات استراحت و ایمنی را شاهد نباشیم. در این زمینه نیاز است وزارت راه و شهرسازی و سازمان‌های مربوطه با دیدگاه بلندمدت به این موضوع نگاه کنند. همانگونه که در حوزه حمل‌‌‌ونقل سواری و سبک این اتفاق با ظهور تاکسی‌‌‌های اینترنتی رخ داد و از ترددهای اضافی و مصرف سوخت کاست، همین الگو را می‌توان با بهره‌‌‌گیری درست از بازارگاه‌‌‌ها در بخش ناوگان سنگین پیاده‌سازی کرد.
در واقع فلسفه وجودی ایجاد پلتفرم بازارگاه‌‌‌ همین است. البته متاسفانه به دلیل تعدد صدور مجوز بازارگاه‌‌‌ها و دریافت این مجوز از سوی شرکت‌هایی که صرفا فناوری‌‌‌محور هستند و تجربه و شناختی در صنعت حمل‌ونقل ندارند، آسیب‌‌‌هایی به فعالیت بازارگاه‌‌‌ها در ایران وارد شده است. بیم آن می‌رود در صورت عدم ساماندهی فعالیت بازارگاه‌‌‌ها از سوی وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری و حمل‌‌‌ونقل جاده‌‌‌ای، بازارگاه‌‌‌ها در آینده نزدیک با چالش بسیار بزرگی مواجه شده، واسطه‌‌‌گری بار از بخش سنتی به بخش فناوری سوق پیدا کرده و درواقع صنعت حمل‌‌‌ونقل و لجستیک به سمت «دلالیِ فناورانه» حرکت کند. از این رو ورود وزارت راه و متولیان امر به موضوع ساماندهی فعالیت بازارگاه‌‌‌ها ضروری است. در غیر این صورت، بازارگاه‌‌‌ها از کارکرد اصلی دور شده و نه‌‌‌تنها هدف و ماموریت اساسی خود را فراموش خواهند کرد، بلکه خود به نوعی از «ناترازی صنعتی» دچار خواهند شد.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که تعدد بازارگاه‌‌‌ها، باعث سردرگمی رانندگان و موازی‌‌‌کاری‌‌‌های بی‌‌‌نتیجه می‌شود. در بخش تاکسی‌‌‌های اینترنتی چند بازیگر اصلی وجود دارد و این چند بازیگر، به رقابت با یکدیگر می‌‌‌پردازند، اما در بخش بازارگاه‌‌‌های حمل‌ونقل، مجوزهای زیادی وجود دارد که باعث سردرگمی راننده و صاحب بار شده و از آنجا که برخی از این شرکت‌ها فعالیت جدی هم ندارند، به‌‌‌نوعی احساس بی‌‌‌اعتمادی نسبت به بازارگاه‌‌‌ها را در رانندگان ایجاد می‌کند؛ حال آنکه ما باید تمام تلاشمان را بکنیم تا رانندگان روش‌های سنتی دریافت بار را کنار گذاشته و به سمت روش‌های فناوری‌‌‌محور و استفاده از بازارگاه‌‌‌ها حرکت کنند. این در حالی است که تعدد بازارگاه‌‌‌ها و فعال نبودن برخی از آنها نه‌‌‌تنها تمایل رانندگان به استفاده از این پلتفرم‌‌‌ها را افزایش نمی‌‌‌دهد، بلکه گاه اثر عکس دارد.
* فعال صنعت لجستیک