بزرگنمايي:

بازار آریا - کارشناس برجسته اقتصاد انرژی می‌گوید: افزایش قیمت بنزین تا سطح 40 هزار تومان هم مشکل قاچاق و مصرف بالا را حل نمی‌کند اما دولت هم اراده و توان حل اساسی مساله بنزین را ندارد و به نظر می‌رسد باز هم شوک درمانی را دستور کار قرار داده است.

سیدغلامحسین حسنتاش درباره راه حل اساسی مساله بنزین گفت: به طور کلی مسائل حوزه انرژی و به طور خاص مساله بنزین، پیچیده و چندوجهی است و با یک اقدام و تصمیم نمی‌توان مشکل را حل کرد.
او ادامه داد: برای حل اساسی مساله بنزین از یک‌سو باید اقداماتی صورت بگیرد که تقاضای سفر در کشور کاهش پیدا کند، از طرف دیگر باید حمل‌ونقل عمومی گسترش پیدا کند و از سوی دیگر باید بهره‌وری خودروهای داخلی، که بسیار بالاتر از متوسط جهانی مصرف سوخت دارند، به طرز چشم‌گیری افزایش یابد اما این‌ها اقدامات سختی است که برخی‌شان نیازمند منابع ناموجود است و برخی با سنگ‌اندازی مافیاها امکان تحقق ندارد.
حسنتاش در توضیح مافیا به صنعت خودرو اشاره کرد و به خبرنگار انصاف نیوز گفت: به باور من مافیای خودرو نه اجازه می‌دهد خودروی کم‌مصرف و یا فناوری جدید وارد کشور شود و نه خودش انگیزه‌ای برای تغییر تکنولوژی و کاهش مصرف سوخت در خودروها دارد.
این کارشناس اقتصاد انرژی به تجربه سه دهه اخیر اقتصاد ایران اشاره کرد و گفت: معمولا اقدامات سخت بایگانی می‌شود و دولت به سمت راه حل قیمتی می‌رود که به نظر می‌رسد آسان‌تر است اما تبعات سنگین اجتماعی و اقتصادی دارد.
او افزود: زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین آغاز شده و به آهستگی در حال فراگیرشدن است و من فکر می‌کنم دولت چهاردهم هم نه اراده و نه توان حل اساسی مساله بنزین را ندارد و به سمت راه‌حل قیمتی یعنی گران‌سازی می‌رود.
خبرنگار انصاف نیوز پرسید آیا می‌توان به اقداماتی دست زد که تبعات راه‌حل قیمتی را کم کند یا سرنوشت محتوم این است که پس از برطرف‌شدن شوک افزایش قیمت بنزین ، دوباره مصرف به حجم قبلی بازمی‌گردد فقط با قیمت‌های بیشتر؟ آقای حسنتاش پاسخ داد: تجارب سال‌های 80 تا 90 هم نشان داده است که وقتی اقدامات اساسی صورت نمی‌گیرد، افزایش قیمت بنزین فقط اثر کوتاه‌مدت دارد و مصرف پس از مدتی کوتاه دوباره به سطح قبلی بازمی‌گردد فقط موجی از افزایش قیمت در حمل‌ونقل و بهای تمام شده کالاها و خدمات و سپس نرخ ارز را شاهد خواهیم بود.
او ادامه داد: البته راهکار‌های دیگری مانند جایگزین‌کردن گاز مایع یا ال‌پی‌جی به‌جای بنزین وجود دارد که مصرف را کم نمی‌کند اما می‌تواند در حد 5 تا 6 میلیون لیتر در روز مصرف بنزین را جایگزین کند.
حسنتاش گفت: برای جایگزین کردن ال‌پی‌جی بجای بنزین در سوخت خودرو از مدت‌ها قبل مقاومتی در کشور وجود داشت که هیچ‌وقت هم دلیل روشنی برای آن ذکر نشده است.
این کارشناس انرژی افزود: ما به دلیل تحریم ال‌پی‌جی را زیر قیمت‌های جهانی صادر می‌کنیم و پول آن را هم به سختی برمی‌گردانیم و در مقابل بنزین را باز هم به دلیل تحریم، بالاتر از قیمت‌های جهانی وارد می‌کنیم و هزینه‌های دیگری هم برای آن می‌پردازیم اما معلوم نیست چرا حاضر نیستیم به جایگزینی سوخت فکر کنیم و از ال‌پی‌جی به عنوان سوخت خودرو استفاده کنیم.
او در پاسخ به این پرسش که سهم قاچاق از مصرف روزانه بنزین چقدر است، گفت: همواره گفته می‌شود به دلیل مابه‌التفاوت نرخ بنزین در ایران و کشورهای همسایه، انگیزه برای قاچاق بالاست اما اگر راه‌حل قیمتی هم در دستور کار باشد، مگر این اقتصاد چقدر ظرفیت افزایش قیمت بنزین دارد و دولت چقدر می‌تواند قیمت را بالا ببرد؟
او ادامه داد: اگر دلار 90 هزار تومانی را مبنا قرار دهیم، بنزین داخل کشور باید لیتری 40 هزار تومان بشود تا انگیزه قاچاق از بین برود. آیا دولت می‌تواند بنزین را بیش از 10 برابر گران کند بدون این‌که هزینه‌های سنگین اجتماعی بپردازد؟
حسنتاش افزود: این نکته را هم مد نظر داشته باشید که حتی اگر بنزین 40 هزار تومان هم بشود، قاچاق برای 6 ماه متوقف خواهد بود و بعد با تورمی که شوک بنزین ایجاد کرده و نرخ ارز جدیدی که خواهیم داشت، دوباره قاچاق به صرفه می‌شود. ضمن این‌که قیمت‌های مقاصد قاچاق به نوعی تابع قیمت‌های داخلی ایران است.
او درباره حجم قاچاق بنزین از کشور هم گفت: احتمالا بسیاری از مردم نمی‌دانند که حجم قاچاق گازوئیل بسیار وحشتناک‌تر از حجم قاچاق بنزین است و این ندانستن هم به محیط اقتصاد سیاسی ایران بازمی‌گردد که در آن برخی امور از فرط تکرار به سنت تبدیل می‌شود و دیگر کسی حرف متفاوتی نمی‌زند.
سردبیر اسبق ماهنامه اقتصاد انرژی ادامه داد: دلیل این‌که دائم از قاچاق بنزین صحبت می‌شود اما قاچاق سنگین‌تر گازوئیل مسکوت می‌ماند این است که فروش روزانه بنزین یک پول هنگفت به اصطلاح جیرینگی را نصیب شرکت پالایش و پخش و در واقع شرکت نفت می‌کند اما گازوئیل به نیروهای … و نیروگاه‌ها داده می‌شود که به راحتی پول نمی‌دهند. بنابراین از دیرباز حساسیت روی بنزین بوده است در حالی‌که وضع قاچاق گازوئیل بسیار بدتر از بنزین است.
حسنتاش با اشاره به قیمت‌های جهانی بنزین و گازوئیل گفت: این دو محصول دو برش پالایشگاهی بسیار نزدیک به هم هستند و در همه‌جای دنیا قیمت‌های نزدیک به هم دارند در حالی‌که در کشور ما گازوئیل یک‌دهم قیمت بنزین است و همین انگیزه قاچاق آن را به شدت بیشتر کرده است اما کسی از آن حرفی نمی‌زند!
این کارشناس درباره راه حل مقابله با قاچاق گازوئیل گفت: این‌جا هم یکی از مهم‌ترین راهکارها اصلاح ناوگان حمل‌ونقل باری است که وضعیت به مراتب اسفناک‌تری از ناوگان خودروهای سواری کشور دارد اما اراده لازم و منابع کافی برای آن وجود ندارد.
او به این پرسش خبرنگار ما که اگر دولت اقتدار خود را افزایش دهد و مانع قاچاق شود، می‌تواند حجم چشم‌گیر مصرف سوخت را کاهش دهد پاسخ داد: اطلاعات موجود از حجم قاچاق نشان می‌دهد این کار سازمان‌یافته است. قاچاق در این حجم از مردم عادی برنمی‌آید و حتما دست سازمان‌های قدرتمند در کار است که مورد اشاره رئیس قوه قضائیه هم قرار گرفته است. نمی‌دانم دولت می‌تواند مانع جدی در برابر قاچاق سوخت ایجاد کند یا نه، اما چنین کاری قطعا مصرف را کم می‌کند.
حسنتاش در پایان گفت: یکی از مهم‌ترین و لازم‌ترین اقدامات برای کاهش مصرف، افزایش بهره‌وری است که در ادبیات موضوع با عنوان انرژی سیوینگ از آن یاد می‌شود. برای نمونه ما مطالعه‌ای کرده بودیم که نشان می‌داد انتقال بار از جاده به ریل، 30 درصد مصرف گازوئیل را کاهش می‌دهد و نرخ بازگشت سرمایه‌اش هم یک‌ساله خواهد بود. غیر از این‌که تصادف و آلودگی و مصرف لاستیک و… هم به شدت کاهش می‌یافت.
چنین طرح‌هایی در مورد بنزین هم حتما قابل برنامه‌ریزی و اجراست و این یعنی اگر اراده‌ای وجود داشته باشد، می‌توان بجای افزایش قیمت بنزین که تبعات منفی غیرقابل انکاری دارد، راه‌‌حل‌های دیگری یافت که کشور را دچار مشکل و ناامنی نمی‌کند، مساله را به شکل اساسی و ریشه‌ای حل می‌کند و با به کار گیری ذخیره دانش کشور، به نیروهای متخصص انگیزه می‌دهد.