بزرگنمايي:

بازار آریا - شرکت انتقال گاز ایران با وجود سرمای شدید و افزایش بی‌سابقه مصرف گاز در سال 1403، توانست با مدیریت هوشمندانه و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌ها، شبکه گاز کشور را پایدار نگه دارد و هفت رکورد در انتقال گاز ثبت کند.

سال 1403 برای شرکت انتقال گاز ایران سالی سرنوشت‌ساز بود؛ سرمای کم‌سابقه و افزایش ناگهانی مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری چالش‌های بزرگی را پیش‌روی این مجموعه قرار داد. با این حال مدیریت هوشمندانه و بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌ها، نه‌تنها مانع افت فشار و اختلال در گازرسانی نشد، بلکه منجر به ثبت 7 رکورد جدید در انتقال گاز در کشور شد. پیمان خضرایی، مدیرعامل شرکت انتقال گاز ایران در گفت‌وگو با شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) از جزئیات این موفقیت‌ها، اقدام‌های انجام‌شده و برنامه‌های پیش‌رو می‌گوید و بر اهمیت همکاری گروهی و تصمیمات راهبردی در عبور از این بحران‌ها تأکید می‌کند.
سال 1403 را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا به اهداف تعیین‌شده دست یافتید؟
سال 1403 برای شرکت انتقال گاز ایران خاص و بی‌نظیر بود. دو موج طولانی سرما؛ یکی توده هوای اسکاندیناوی در دی که سبب کاهش دمای ناگهانی در 26 استان کشور شد، شمال ‌شرق، شمال ‌غرب تا مرکز کشور را حتی تا 8 درجه هم تحت تأثیر قرار داد. دیگری در اواخر بهمن و اواسط اسفند، به‌دلیل نفوذ چاله سرد قطبی، که شرایط دشواری برای گازرسانی ایجاد کرد. همچنین، تأثیر عدم ذخیره‌سازی مناسب منابع سوخت مایع برای مصرف نیروگاه‌ها در نیمه اول سال در نیمه دوم سال کاملاً مشهود بود و بار اضافه‌ای را ایجاد کرد. اما خوشبختانه با تلاش، هم‌افزایی و درک مشترک در سطح کشور، به‌ویژه با مدیریت آقای توکلی و همکاران خوبم در شرکت انتقال گاز ایران، توانستیم در سال 1403 به موفقیت‌های چشمگیری دست یابیم و سبب شد هیچ‌یک از هم‌وطنان از نعمت گاز محروم نشوند. 
برنامه‌های پیش‌بینی‌شده در سال 1403 در دو بخش عمده طراحی شده بود. یکی در حوزه تعمیر و نگهداری و دیگری در بخش تکالیف نهادهای بالادستی که باید انجام می‌شد. طبق تکالیف نهادهای بالادستی، در آذر باید 845 میلیون مترمکعب گاز روزانه به شبکه گاز کشور تحویل می‌شد و در دی و بهمن این عدد به 850 میلیون مترمکعب می‌رسید، اما آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که به‌دلیل افزایش مصرف ناگهانی و تغییرات غیرمنتظره در مصارف، در آذر به جای 845 میلیون مترمکعب، 850 میلیون مترمکعب گاز در روز تحویل شد. در دی و بهمن، این مقدار به 863 میلیون و 870 میلیون مترمکعب به‌طور متوسط و حتی در برخی روزها به 880 میلیون مترمکعب هم رسید. این مقدار تحویل گاز به شبکه، فراتر از برنامه‌های پیش‌بینی‌شده و تکالیف نهادهای بالادستی بود.
این تغییرات به‌دلیل افزایش مصرف گاز بخش خانگی و تجاری در مقایسه با پیش‌بینی‌ها بود. برای مثال در آذر پیش‌بینی می‌شد مصرف خانگی و تجاری حدود 468 میلیون مترمکعب در روز باشد، اما در عمل مصرف به 561 میلیون مترمکعب رسید، همچنین در دی این مقدار به 614 میلیون مترمکعب و در بهمن به 636 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافت. این تغییرات سبب ایجاد فشار مضاعفی در تأمین گاز شد، اما با تلاش‌های مستمر و مدیریت دقیق توانستیم پاسخگوی این نیازهای غیرمنتظره باشیم.
مهم‌ترین دستاوردهای شرکت انتقال گاز ایران در سال 1403 چه بوده است؟
یکی از مهم‌ترین دستاوردها ثبت رکوردهای متعدد در انتقال گاز بود، از آذر تا اسفند، هفت بار رکورد جدید ثبت شد و در نهایت به 880 میلیون مترمکعب در روز رسید. افزون بر این، کمترین مقدار توقف‌های ناخواسته در ایستگاه‌های تقویت فشار و خطوط انتقال گاز صورت گرفت. از نظر عملیاتی، بهره‌برداری از خط نهبندان - سربیشه و اتصال آن به شبکه شمال شرق کشور سبب شد گازرسانی به استان‌های خراسان شمالی، جنوبی و رضوی پایدارتر شود و هیچ‌گونه افت فشار ناخواسته در شرق کشور نداشتیم.
افزایش انتقال گاز تا بهمن در سال 1403 به مقدار 1.86 درصد، معادل 4.7 میلیارد مترمکعب نسبت به سال 1402، نشان‌دهنده موفقیت‌های بیشتر در افزایش تولید و انتقال گاز طبیعی بود. در نهایت به‌طور کلی توانستیم 255 کیلومتر به خطوط لوله انتقال اضافه کنیم که درمجموع به 40 هزار و 222 کیلومتر با 95 ایستگاه‌ تقویت فشار گاز رسید. همچنین 10 دستگاه توربوکمپرسور به ایستگاه‌های تقویت فشار جدید اضافه شد، به‌طوری که تعداد کمپرسورها در شبکه انتقال گاز به 350 دستگاه رسید. این تغییرات و تقویت‌ها سبب شد رکوردهای متعدد در انتقال گاز به ثبت برسد و توانایی انتقال گاز بهینه‌تر شود.
چه اقدام‌هایی سبب ثبت 7 رکورد انتقال گاز در روزهای سرد 1403 شد؟
گاز تولیدی باید به‌سرعت منتقل شود تا از افت فشار و هدررفت انرژی جلوگیری کنیم. این افزایش در انتقال گاز به‌واسطه افزایش تولید گاز و بهبود ظرفیت شبکه انتقال بوده که در نهایت سبب ثبت این رکوردهای جدید شده است. در دی 1402، با 194 توربوکمپرسور در سرویس، به طور میانگین حدود 839 میلیون مترمکعب گاز منتقل شد، اما در دی 1403، با استفاده از 204 توربوکمپرسور، توانستیم شرایط انتقال گاز را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که روزانه به طور میانگین حدود 876 میلیون مترمکعب گاز منتقل شد، یعنی حدود 37 میلیون مترمکعب افزایش در انتقال گاز روزانه محقق شد.
انتقال گاز در بهمن 1402، با 179 توربوکمپرسور انجام شد، اما سال 1403 با 207 توربوکمپرسور، حجم انتقال به طرز قابل‌توجهی افزایش یافت. همین‌طور در اسفند 1403، با وجود سرمای شدید و شرایط خاص، انتقال گاز با 208 توربوکمپرسور انجام شد که در اسفند 1402، انتقال گاز با 186 واحد انجام شده بود. این موفقیت‌ها بخشی از اقدام‌هایی است که سبب ثبت این رکوردها شد.
با چه چالش‌هایی در سال 1403 مواجه شدید و چگونه بر آنها غلبه کردید؟
یکی از چالش‌های اساسی در این سال، تغییرات ناگهانی دما و سرمای شدید بود که منجر به افزایش مصرف گاز در مناطق شمالی کشور شد. 92 تا 93 درصد گاز کشور در جنوب تولید می‌شود و حدود 75 درصد در نیمه شمالی مصرف می‌شود. با افزایش ناگهانی هوا، نیاز به انتقال سریع گاز از جنوب به شمال کشور داریم. برای عبور از این چالش، با حداکثر توان انتقال در ایستگاه‌های تقویت فشار و خطوط لوله، توانستیم گاز را به شمال کشور منتقل کنیم. 
بر همین اساس، به‌دلیل نیازی که دیسپچینگ اعلام کرده بود و ضرورت انتقال سریع گاز از جنوب کشور به شمال به‌منظور جلوگیری از افت فشار، 20 ایستگاه تقویت فشار را با تمامی ظرفیت‌هایشان وارد سرویس کردیم. به‌طور معمول، هر ایستگاه تقویت فشار دارای سه دستگاه توربین فعال و یک دستگاه توربین یدک است که برای شرایط اضطراری یا تعمیرات در نظر گرفته می‌شود (مدل طراحی 3+1 یا 4+1)، اما در این شرایط، به‌دلیل افزایش ناگهانی مصرف و لزوم انتقال فوری گاز، تمامی توربین‌های یدک را نیز به مدار بهره‌برداری وارد کردیم. البته این اقدام خود چالشی جدی برای ما ایجاد کرد، چراکه ریسک عملیاتی را بالا برد و پایداری شبکه را تحت تأثیر قرار ‌داد. در این شرایط، اگر یکی از واحدهای یدک دچار افت فشار می‌شد، نگرانی اصلی این بود که دیگر توربین یدکی در دسترس نبود و هرگونه اختلال می‌توانست چالش‌های جدی‌تری ایجاد کند.
با این حال، برای افزایش ظرفیت انتقال، اقدام‌های مطلوبی انجام شد. برای مثال در ایستگاه‌های جنوب کشور مانند خاوران یا خیرگو که به‌طور استاندارد ظرفیت انتقال 110 میلیون مترمکعب در روز داشتند (در مدل طراحی 3+1)، این مقدار را تا 157 میلیون مترمکعب افزایش دادیم. افزون بر این، در 50 نقطه مهم و راهبردی از شبکه انتقال گاز، به‌ویژه در مناطق سخت‌گذر، تیم‌های عملیاتی را به‌صورت 24 ساعته مستقر کردیم تا بتوانند هرگونه تغییر آرایش در شبکه را بلافاصله با هماهنگی دیسپچینگ انجام دهند و گاز را به‌صورت مستمر و پایدار در سراسر شبکه انتقال دهند، همچنین تیم تعمیر و نگهداری ما به‌صورت دائم در تأسیسات حضور داشتند تا در صورت بروز کوچک‌ترین مشکل در ایستگاه‌های تقویت فشار، در سریع‌ترین زمان ممکن وارد عمل شوند و شرایط را به وضع پایدار بازگردانند.
در زمینه تأمین انرژی، برای مقابله با قطع برق احتمالی، تمام ژنراتورهای برق اضطراری را فعال کردیم تا در صورت قطع شبکه سراسری، ایستگاه‌های تقویت فشار همچنان به کار خود ادامه دهند، همچنین برای مقابله با نوسانات قیمت و مشکلات مالی، با استفاده از اعتبارات شرکت ملی گاز، توانستیم نقدینگی لازم برای تأمین پیمانکاران را فراهم کنیم.
چه برنامه‌ها و اهدافی برای سال 1404 در نظر گرفته‌اید؟
برنامه‌های مهمی برای سال 1404 در نظر گرفته شده است. نخستین بخش این برنامه‌ها شامل توسعه زیرساخت‌ها و بهبود سیستم‌های تعمیر و نگهداری است. قصد داریم نظام مدیریت تعمیرات و نگهداری فیزیکی را به‌طور کامل جاری کنیم و سامانه‌های اطلاعات مدیریتی و داشبورد مدیریتی خود را با استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها به‌روز کنیم.
در بخش عملیاتی، تعمیرات خطوط سراسری اول، سوم، چهارم و هشتم و بعضی از خطوط صادراتی و فرعی، در دستور کار قرار دارد که حدود 1300 نقطه تعمیراتی است، همچنین حدود 60 کیلومتر پوشش خطوط سراسری تعویض می‌شود. افزون بر این، برنامه‌های این شرکت شامل توسعه شبکه هوشمند و بهره‌برداری از 780 کیلومتر خطوط لوله جدید برای پایداری انتقال گاز در سال 1404 است.
در بخش تجهیزات، تعمیرات اساسی 98 دستگاه توربوکمپرسور، الکتروموتور و انجین‌های گازی در دستور کار است، همچنین دو ایستگاه تقویت فشار جدید دهشیر 8 و اردستان هشتم به بهره‌برداری می‌رسد که تأثیر بسیاری بر افزایش ظرفیت انتقال گاز خواهد داشت. فاز توسعه تأسیسات ذخیره‌سازی سراجه قم نیز به بهره‌برداری می‌رسد. یکی دیگر از اهداف مهم کاهش حجم گازهای محاسبه‌نشده است که در پی آن بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‌ها در دستور کار قرار دارد. 
برنامه‌ای برای افزایش بهره‌وری و بهینه‌سازی فرآیندها در سال آینده دارید؟
برای افزایش راندمان، از تکنیک‌های نوین مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی استفاده خواهیم کرد. افزون بر این، برای بهبود چابکی سازمان، به بازنگری در فرآیندهای مدیریتی پرداخته‌ایم و در نظر داریم همکاری‌های گسترده‌ای با شرکت‌های دانش‌بنیان برای پروژه‌های جدید و استفاده از تحلیل داده‌ها انجام دهیم.
آیا در سال 1404 آغاز پروژه‌های جدیدی را در دستور کار دارید؟
تمایل داریم که در حوزه انتقال فناوری پیگ‌های هوشمند سرمایه‌گذاری کنیم تا این فناوری را در کشور توسعه دهیم، همچنین برای توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی در زمینه تأمین قطعات و انجام تعمیرات اساسی توربوکمپرسورها، فضایی ایجاد کنیم تا شرکت‌های توانمند، اما بدون دسترسی به زیرساخت‌های مناسب، بتوانند وارد این عرصه شوند. هدف ما این است که با حمایت از این شرکت‌ها، توان داخلی را افزایش دهیم و نیازمندی‌های اورهال 98 دستگاه توربوکمپرسور در سال 1404 را با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی برطرف کنیم.
با توجه به تکالیف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه، از یک سو توسعه ناوگان انتقال گاز و از سوی دیگر مدیریت چالش‌های ناترازی گاز که در سال 1404 و سال‌های آینده هم وجود دارد، باید برنامه‌های دقیق‌تر و منسجم‌تری تدوین کنیم تا بتوانیم همچون امسال، با موفقیت و سربلندی گاز را به بهترین شکل به مصرف‌کنندگان برسانیم.
سال 1403 را در یک جمله چگونه خلاصه می‌کنید؟
سال 1403، سالی پر از چالش‌های گوناگون بود، اما با تلاش، همدلی و خرد جمعی در مدیریت کشور توانستیم آن را با موفقیت پشت سر بگذاریم. در اینجا لازم می‌دانم از تمام همکاران خود در شرکت انتقال گاز که شبانه‌روزی تلاش کردند و سبب افتخار و سربلندی کشور شدند، قدردانی ویژه داشته باشم، همچنین از همسران و خانواده‌های این عزیزان که با حمایت‌های خود در شرایط سخت کاری همراه‌شان بودند، صمیمانه تشکر می‌کنم. این همدلی و مشارکت ارزشمند است و امیدوارم در فرهنگ سازمانی کل مجموعه دولتی نهادینه شود، همچنین بازدید وزیر نفت از تأسیسات تقویت فشار در اوج سرمای زمستان و تقدیر ویژه ایشان از زحمات کارکنان شرکت انتقال گاز، نشان‌دهنده جایگاه مهم این شرکت در مجموعه وزارت نفت است.