بازار آریا - دنیای اقتصاد : بازار انحصاری و نبود رقابت موجب شده است که خودروهای مونتاژی و داخلی ایران، با قیمتی بسیار بالاتر از ارزش واقعی‌شان فروخته شوند؛ درحالی‌که با همین قیمت‌ها، مصرف‌کنندگان جهانی خودروهایی با کیفیت و فناوری بهتر دریافت می‌کنند. «دنیای‌اقتصاد» به مقایسه خودروهای داخلی و مونتاژی با قیمت‌های جهانی پرداخته است.
در حالی بازار خودرو سال‌هاست با تورم افسارگسیخته دست و پنجه نرم می‌کند که مقایسه ارزش واقعی خودروهای داخلی و مونتاژی چینی در برابر همتایان جهانی‌‌‌شان، تصویری از شکاف عمیق بین قیمت و ارزش خودرو در بازار ایران را ارائه می‌دهد. وقتی قیمت یک خودروی مونتاژی به مرز 5‌میلیارد تومان (معادل بیش از 50‌هزار دلار) می‌‌‌رسد، این پرسش مطرح می‌شود که آیا مصرف‌کننده ایرانی از این هزینه، ارزش منصفانه‌‌‌ای دریافت می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش، کافی است قیمت ریالی خودروها را به دلار تبدیل کرده‌ و ببینیم در بازارهای جهانی، با همین مبلغ چه خودروهایی می‌توان خرید.
«دنیای اقتصاد» با نگاهی به قیمت 12 خودرو داخلی و مونتاژی و مقایسه با خودروهای هم‌‌‌قیمت آنها در بازارهای جهانی، سعی کرده به تحلیلی دقیق‌‌‌تر از وضعیت بازار خودروی ایران دست یابد.
مساله اصلی اینجاست که خودروهای موجود در بازار ایران در مقایسه با آنچه می‌توان با همین مبالغ در بازارهای جهانی خریداری کرد، از نظر کیفیت، ایمنی، تکنولوژی و امکانات، فاصله قابل‌توجهی دارند. این شکاف ارزشی به‌ویژه در خودروهای مونتاژی چینی گران‌قیمت، بسیار چشمگیرتر است.
ریشه اصلی این شکاف قیمتی و ارزشی را باید در ساختار انحصاری بازار خودروی ایران جست‌وجو کرد. این انحصار در دو بخش اصلی بازار یعنی خودروهای داخلی و خودروهای مونتاژی چینی، با شدت‌‌‌های متفاوت حاکم است. در مورد خودروهای مونتاژی، این انحصار موجب شده که بتوانند به راحتی محصولات خود را به قیمت بالاتری به دست مصرف‌کنندگان ایرانی برسانند. حضور پررنگ شرکت‌های مونتاژکننده خودروهای چینی در ایران که هر کدام نماینده یک یا چند برند چینی هستند، بازاری کاملا انحصاری را شکل داده‌‌‌اند. در این بازار انحصاری، قیمت‌‌‌گذاری نه بر اساس ارزش واقعی محصول، بلکه بر مبنای حداکثر توان پرداخت قشر هدف صورت می‌‌‌گیرد.
محدودیت‌های واردات خودروهای کامل به کشور نیز این انحصار را تقویت کرده است. در شرایطی که واردات خودروهای خارجی با محدودیت‌ها و تعرفه‌‌‌های سنگین روبه‌روست، شرکت‌های مونتاژکننده چینی عملا بدون نگرانی از رقابت خارجی، می‌توانند محصولات خود را با قیمت‌های بالاتر عرضه کنند.
در مورد خودروهای داخلی اما به‌رغم وجود انحصار قیمت‌‌‌گذاری دستوری هم وجود دارد. بنابراین این انحصار به نفع تولیدکنندگان تمام نمی‌شود بلکه این دلالان و واسطه‌‌‌گران هستند که با حضور در بازار خودرو شکاف قیمتی بین کارخانه و بازار را به نفع خود تمام کرده‌‌‌اند. همین واسطه‌‌‌گری‌‌‌ها موجب ایجاد تقاضای کاذب و افزایش قیمت خودروهای داخلی شده است.
در این بین شکاف امکانات و کیفیت خودروهای مونتاژی با همتایان قیمتی خود در بازارهای جهانی بیشتر است اما در بخش خودروهای داخلی نیز وضعیت مشابهی حاکم است، هرچند شدت این شکاف قیمتی کمتر به چشم می‌‌‌آید. یکی از دلایل این موضوع این است که خودروهای داخلی عموما برای پایین هرم تقاضا ساخته می‌‌‌شوند یعنی بخشی که قیمت کمتر و متقاضیان بیشتری دارد. در این بخش از هرم تقاضا اگر قیمت از حدی فراتر رود دیگر خریداران حاضر به پرداخت پول بیشتری نخواهند بود و بازار وارد رکود می‌شود کما اینکه قیمت داخلی‌‌‌ها دیگر به سقف خود نزدیک شده و قابلیت افزایش قابل‌توجه دیگری ندارد. اما خودروهای مونتاژی قابلیت بیشتری برای افزایش قیمت دارند. بنابراین بهای آنها در بازار افزایش پیدا می‌کند و شکاف آنها با خودروهایی که معادل قیمت آنها را در بازارهای جهانی دارند نیز بیشتر می‌شود. از طرف دیگر انتظارات از یک خودروی اقتصادی در سطح جهانی نیز کمتر است؛ بنابراین با قیمت خودروهای داخلی که معادل خودروهای اقتصادی در بازارهای جهانی است، نمی‌توان انتظار تکنولوژی پیشرفته را داشت. با سطح پایین‌‌‌تر فناوری هم تفاوت کیفیت کمتری ثبت می‌شود.

مقایسه قیمتی با بازار جهانی
همان‌طور که اشاره شد، «دنیای اقتصاد» قیمت دلاری 12محصول داخلی و مونتاژی را محاسبه کرده و آنها را با خودروهایی که با همین قیمت در بازارهای جهانی می‌توان خرید مقایسه کرده است. ابتدا نگاهی به مونتاژی‌‌‌ها بیندازیم.‌اکستریم VX توربو در بازار 4میلیارد و 700 میلیون تومان قیمت دارد. بنابراین با احتساب دلار 93‌هزار تومانی به قیمت ارزی 50‌هزار دلار و 538 دلار فروخته می‌شود که با همین مبلغ در بازارهای جهانی می‌توان خودروهایی با برند، کیفیت و امکانات بسیار بالاتر خریداری کرد. تویوتا RAV4 با قیمتی در حدود 35‌هزار دلار، هوندا CR-V با قیمتی مشابه و حتی مدل‌‌‌های پایه BMW X1 یا مرسدس بنز GLA با قیمتی درحدود 40‌هزار تا 45‌هزار دلار، همگی گزینه‌‌‌های بهتری هستند. اکستریم VX توربو اگرچه از امکاناتی مانند موتور توربوشارژ و برخی آپشن‌‌‌ها برخوردار است، اما در مقایسه با همتایان جهانی خود، از نظر کیفیت ساخت، استانداردهای ایمنی، تکنولوژی پیشرفته و دوام قطعات، در سطح پایین‌‌‌تری قرار دارد.
دیگنیتی پرایم 20‌هزار و 860 دلار و فیدلیتی پرایم تیپ 2 هفت‌نفره 22‌هزار و 581 دلار در بازار ایران قیمت دارند. بنابراین این دو خودروی شاسی‌‌‌بلند چینی در حالی با قیمتی بیش از 20‌هزار دلار در ایران به فروش می‌‌‌رسند که در بازارهای جهانی، با همین بودجه می‌توان خودروهایی مانند هیوندای توسان، کیا اسپورتیج، مزدا CX-30 یا حتی نسخه‌‌‌های پایه تویوتا RAV4 را خریداری کرد. این خودروها از نظر کیفیت ساخت، سیستم‌‌‌های ایمنی فعال و غیرفعال، تکنولوژی و آپشن‌‌‌ها، در سطح بالاتری نسبت به دیگنیتی و فیدلیتی قرار دارند.
چری آریزو T5 15‌هزار و 419 دلار و جک S3 اتوماتیک 13‌هزار و 763 در بازار کشور فروخته می‌شود. با بودجه‌‌‌ای در حدود 14 تا 16‌هزار دلار در بازارهای جهانی می‌توان به خودروهایی مانند نسخه‌‌‌های پایه تویوتا کرولا، هوندا سیویک، مزدا 3 یا حتی هیوندای النترا دسترسی داشت. خودروهایی که علاوه بر برند معتبر، از کیفیت ساخت بالاتر، ایمنی بیشتر و تکنولوژی پیشرفته‌‌‌تری برخوردارند. چری آریزو 5T و جک S3، اگرچه در بازار ایران به عنوان خودروهایی با امکانات قابل قبول شناخته می‌‌‌شوند، اما در مقایسه با همتایان جهانی خود، ضعف‌‌‌های قابل‌توجهی در کیفیت مواد به کار رفته، تکنولوژی‌‌‌های ایمنی و دوام قطعات دارند.
در بازار ایران قیمت MVM X22 PRO 10‌هزار و 806 است. با بودجه‌‌‌ای در حدود 11‌هزار دلار در بازارهای جهانی می‌توان خودروهایی مانند کیا ریو، هیوندای اکسنت، یا نسخه‌‌‌های بالارده شورولت اسپارک را خریداری کرد. این خودروها از نظر ایمنی، دوام و اعتبار برند، در سطح بالاتری نسبت به MVM X22 PRO قرار دارند. حالا سری به خودروهای داخلی بیندازیم. بهای دلاری تارا اتوماتیک LXV4 11‌هزار و 720 و دناپلاس اتوماتیک توربو 11‌هزار و 183 است. این دو محصول ایران خودرو در حالی با قیمتی در حدود 11‌هزار دلار به فروش می‌‌‌رسند که در بازارهای جهانی، با همین بودجه می‌توان به خودروهایی مانند مدل‌‌‌های پایه شورولت آوئو، سیات ایبیزا، کیا ریو یا حتی اشکودا اکتاویا و هیوندای النترا دسترسی داشت.
تارا و دناپلاس، اگرچه محصولات پرطرفداری هستند، اما همچنان از نظر تکنولوژی، ایمنی و کیفیت ساخت، فاصله قابل‌توجهی با همتایان جهانی خود دارند. موتورهای قدیمی، سیستم‌‌‌های ایمنی محدود و فناوری‌‌‌های منسوخ، از جمله ضعف‌‌‌های این خودروها در مقایسه با محصولات جهانی هم‌‌‌قیمت خود هستند.
پژو 207 دنده‌‌‌ای TU5 روز گذشته در بازار 830 میلیون تومان قیمت‌گذاری شد. بنابراین بهای آن به 8‌هزار و 925 دلار می‌‌‌رسد. با بودجه‌‌‌ای نزدیک به 9‌هزار دلار در بازارهای جهانی می‌توان خودروهایی مانند دچیا ساندرو، سوزوکی سلریو یا حتی مدل‌‌‌های جدید هیوندای i10 را خریداری کرد. این خودروها از نظر ایمنی، تکنولوژی و کیفیت ساخت، در سطح بالاتری نسبت به پژو 207 مونتاژی ایران قرار دارند. قیمت راناپلاس نیز به 7‌هزار و 581 دلار می‌‌‌رسد. با بودجه‌‌‌ای درحدود 7‌هزار و 500 دلار در بازارهای جهانی می‌توان به خودروهایی مانند میتسوبیشی میراژ، رنو کوئید یا نسخه‌‌‌های پایه نیسان ورسا دسترسی داشت. این خودروها از نظر ایمنی، دوام و کیفیت ساخت، در سطح بالاتری نسبت به رانا پلاس قرار دارند.
رانا ‌پلاس که بر پایه پلتفرم قدیمی پژو 206 طراحی شده، به‌رغم برخی بهبودها نسبت به نسل قبل، همچنان از نظر تکنولوژی و ایمنی، در مقایسه با خودروهای هم‌‌‌قیمت جهانی، عقب‌‌‌ماندگی قابل‌توجهی دارد.
بهای دلاری کوئیک دنده‌‌‌ای 5‌هزار و 161 دلار و ساینا دنده‌‌‌ای 5‌هزار و 215 دلار است. با بودجه‌‌‌ای در حدود 5 هزار و 200 دلار در بازارهای جهانی می‌توان خودروهایی مانند رنو کوئید، دچیا لوگان/ساندرو یا سوزوکی S-Presso را خریداری کرد. این خودروها اگرچه در رده اقتصادی قرار دارند، اما از نظر ایمنی، کیفیت ساخت و تکنولوژی، در سطح بالاتری نسبت به کوئیک و ساینا قرار دارند.