بازار آریا - دنیای اقتصاد : 9 صنعت از 12 صنعت کشور در بهمن 1403 وضعیتی رکودی داشته‌‌‌اند. این موضوع را فعالان صنعتی به اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده‌‌‌اند. گزارش شامخ بهمن نشان می‌دهد وضعیت 9 رشته ‌‌‌فعالیت مورد اشاره در این ماه نزولی و رکودی بوده است. بررسی 13 مولفه کلیدی در 12 رشته فعالیت صنعتی، تصویر دقیق‌‌‌تری از وضعیت رکود تولید کشور در بهمن که به‌طور طبیعی ماه رونق است، ارائه می‌دهد. در بهمن ماه 1403 گزارش شامخ مدیران خرید بخش صنعت، بیانگر کاهش شاخص‌‌‌های کلیدی همچون مقدار تولید محصولات، موجودی مواد اولیه، میزان سفارش و موجودی محصول نهایی در انبار در اکثر رشته فعالیت‌‌‌های صنعتی مورد بررسی است. در این فصل قیمت خرید مواد اولیه و محصولات تولید شده نیز اوج گرفته است.
طبق گزارش شامخ بهمن‌‌‌ماه 1403 صنعت، از بین 12 رشته فعالیت صنعتی مورد بررسی در بهمن ماه 1403، شامخ 11‌رشته فعالیت صنعتی نسبت به دی ماه کاهش یافته است. افت شامخ در برخی صنایع، همچون «پوشاک و چرم»، «چوب، کاغذ و مبلمان»، «صنایع نساجی» و... شدیدتر بوده است. به عنوان نمونه شامخ رشته فعالیت «پوشاک و چرم» از عدد 51.6 دی‌‌‌ماه به 36.2 رسیده است. از بین 12 رشته فعالیت صنعتی تنها‌ شامخ دو رشته فعالیت «صنایع غذایی» و «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» بالای 50 گزارش شده است. شامخ رشته فعالیت «صنایع پلاستیک و لاستیک» نیز در مرز 50 است. بهترین عملکرد بهمن‌‌‌ماه نیز مربوط به همین سه رشته فعالیت بوده است.
بررسی میزان تولید محصولات نشان می‌دهد سه صنعت «پوشاک و چرم»، «چوب، کاغذ و مبلمان» و «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز» بدترین وضعیت را در تولید دارند. در مقابل سه صنعت «ماشین‌‌‌سازی و لوازم خانگی»، «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» و «صنایع لاستیک و پلاستیک» و «صنایع غذایی» وضعیت بهتری نسبت به سایر صنایع داشته‌‌‌اند. فعالیت کارخانه‌ها با کمتر از نیمی از ظرفیت، تعطیل بودن خطوط تولید به‌دلیل مشکلاتی همچون قطع برق در کنار افزایش هزینه تامین نهاده‌های تولید به‌دلیل افزایش نرخ ارز در ماه‌های گذشته، تاثیر منفی بر تولید کارخانه‌ها گذاشته است. از طرف دیگر اکثر صنایع به‌دلیل شرایط اقتصادی، با تقاضای ضعیف رو‌به‌رو هستند و همین موضوع به‌طور محسوسی افت تولید را به دنبال داشته است.
در این میان صنایعی که تامین مواد اولیه آنها وابستگی بالاتری به واردات دارد، افت بیشتری در میزان تولید تجربه کرده است. شاهد این موضوع قیمت خرید مواد اولیه در صنایعی است که وضعیت تولید آنها بدتر شده است. بالاترین قیمت خرید مواد اولیه در بهمن‌‌‌ماه مربوط به «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز» با ثبت عدد 97.4 است. شامخ قیمت خرید مواد اولیه در صنایع «چوب، کاغذ و مبلمان» و «پوشاک و چرم» نیز بالاتر از 90 گزارش شده است. شامخ گزارش شده برای شاخص قیمت خرید مواد اولیه برای همه صنایع بالای عدد 70 است. کمترین میزان این مولفه مربوط به «سایر صنایع»، «صنایع فلزی» و «صنایع شیمیایی» است. به‌طور کلی قیمت خرید مواد اولیه صنایع یکی از بیشترین مقادیر 4 ماهه اخیر را در بهمن ماه به ثبت رسانده است. افزایش قیمت خرید مواد اولیه متاثر از افزایش نرخ ارز در بهمن ماه است که به‌شدت هزینه‌های تولید در ‌همه صنایع را تحت تاثیر قرار داده است. شدت افزایش قیمت مواد اولیه در برخی رشته فعالیت‌‌‌های صنعتی به حدی است که با وجود پرداخت هزینه توسط تولیدکننده، عرضه‌‌‌کنندگان از عرضه امتناع کرده و قیمت‌‌‌ها را مجددا افزایش داده‌‌‌اند.
انتظارات تولید در ماه آینده در صنایعی همچون «پوشاک و چرم» و «صنایع فرآورده‌های نفت‌وگاز» و «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» در بهمن‌‌‌ماه کمتر از سایر صنایع گزارش شده است. برخی صنایع همچون «صنایع لاستیک و پلاستیک» با وجود بالا بودن قیمت مواد اولیه، انتظارات تولید در ماه‌‌‌ آینده بالاتری را داشته‌‌‌اند. بررسی مولفه میزان سفارش‌های جدید حاکی از این است که این انتظارات مثبت به واسطه افزایش سفارش‌ها در این رشته فعالیت‌‌‌ها بوده است و این افزایش سفارش‌ها نیز ناشی از مناسبت فصلی پایان سال است. با این حال با وجود نزدیک شدن به پایان سال از آنجا که براساس الگوی معمول ماهانه، انتظار افزایش فعالیت و همچنین افزایش شاخص انتظارات تولید می‌‌‌رفت، به دلیل شرایط اقتصادی کشور، این شاخص در اکثر رشته فعالیت‌‌‌ها پایین و کمتر از ماه دی گزارش شده است.
بررسی مولفه میزان سفارش‌های جدید نیز حاکی از این است که این شاخص در صنایعی همچون «پوشاک و چرم»، «صنایع نساجی» و «سایر صنایع» کاهش شدیدی داشته است. به‌عنوان نمونه در صنعت «پوشاک و چرم» عدد این مولفه به 21 رسیده است. درحالی‌که در دی‌‌‌ماه در مرز 50 بود. با این وجود به‌طور واضحی میزان سفارش‌های جدید در بهمن ماه در اکثر رشته فعالیت‌‌‌های صنعتی کاهش یافته و در کل صنعت نیز کمترین مقدار 7 ماهه اخیر را ثبت کرده است. شرایط نامساعد اقتصادی، کاهش اعتماد مشتریان، نگرانی در مورد افزایش هزینه‌ها، در کنار کاهش فروش خارجی و افت صادرات، کاهش سفارش‌ها را تشدید کرده است. همچنین افزایش قیمت مواد اولیه و تاثیر آن در زنجیره تولید، باعث شده تقاضا برای کالاها کاهش یابد. در بین 12 رشته فعالیت صنعتی، فقط «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» و «صنایع لاستیک و پلاستیک» شامخ بالای 50 را در مولفه میزان سفارش‌های جدید ثبت کرده‌اند.
بررسی سرعت و انجام تحویل سفارش‌ها نیز حاکی از این است که این شاخص نیز تحت تاثیر کمبود و گرانی مواد اولیه و کاهش تولید در بهمن‌‌‌ماه کاهش داشته است. از بین 12رشته فعالیت صنعتی، «صنایع نساجی»، «صنایع شیمیایی» و «صنایع فلزی» پایین‌‌‌ترین عدد را در این شاخص ثبت کرده‌‌‌اند. «پوشاک و چرم»، «چوب، کاغذ و مبلمان» وضعیت بهتری در سرعت و انجام تحویل سفارش‌ها داشته‌‌‌‍‌‌‌اند. با وجود این، متاثر از وضعیت تولید و مواد اولیه در اکثر صنایع کاهشی بوده است.

موجودی مواد اولیه در بهمن ماه در اکثر صنایع و برای کل صنعت کاهشی بوده است. «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز»، «پوشاک و چرم»، «چوب کاغذ و مبلمان» از جمله صنایعی هستند که بدترین وضعیت را در این شاخص داشته‌‌‌اند. جدا از اینکه قیمت بالای مواد اولیه با تاثیر بر نقدینگی شرکت‌ها باعث کاهش موجودی مواد اولیه در این صنایع شده است. عدم تخصیص ارز نیز واردت و تامین مواد اولیه به خصوص در صنایعی که وابستگی بالاتری به واردات دارند را دشوار کرده است.
موجودی محصول نهایی در انبار نیز در اکثر صنایع کاهشی بوده است. بهترین وضعیت در این مولفه را «صنایع لاستیک و پلاستیک» داشته است. مقدار این مولفه تنها در صنعت «ماشین‌‌‌سازی و لوازم خانگی» بالای 50 گزارش شده است. «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز» نیز بدترین وضعیت را در این مولفه در بین سایر صنایع گزارش داده‌‌‌اند. در کل کاهش موجودی انبار، در شرایط تورمی اقتصاد می‌تواند زمینه‌‌‌ساز کمبود عرضه و افزایش قیمت در بازار مصرف شود و انعطاف‌‌‌پذیری بنگاه‌ها برای مهار شوک‌‌‌های قیمتی ناشی از تورم را کاهش می‌دهد. این مولفه در ارتباط مستقیم با مولفه مقدار تولید محصولات است، فشار و افزایش هزینه‌های تولید در کنار محدودیت انرژی باعث شده بنگاه‌ها به اندازه تقاضای موجود تولید کنند.
میزان فروش و صادرات صنایع نیز حاوی نکات قابل توجهی است. بهترین عملکرد در میزان فروش مربوط به «صنایع کانی غیرفلزی» با ثبت عدد 51.9 و بدترین عملکرد مربوط به «پوشاک و چرم» با ثبت عدد 26.3 بوده است. همچنین در زمینه صادرات نیز رشته فعالیت‌‌‌های «چوب و کاغذ و مبلمان» و «پوشاک و چرم» بدترین وضعیت را گزارش کرده‌‌‌اند. «صنایع نساجی» نیز بهترین عملکرد را در زمینه صادرات داشته‌‌‌اند. کاهش فروش و افت میزان صادرات تاثیر خود را به‌طور مستقیم بر کاهش سفارش‌ها گذاشته است.
قیمت محصولات تولید شده در 11 رشته فعالیت صنعتی متاثر از افزایش قیمت نهاده‌های تولید روند افزایشی داشته است. شاخص قیمت محصولات تولیدشده بیشترین مقدار 34 ماهه را از اردیبهشت 1401 ثبت کرده است. بالاترین قیمت محصولات تولید شده مربوط به 4 رشته فعالیت «صنایع لاستیک و پلاستیک»، «پوشاک و چرم»، «چوب، کاغذ و مبلمان» و «صنایع فرآورده‎‌‌‌های نفت و گاز» است. «سایر صنایع»، «صنایع فلزی» و « صنایع شیمیایی» نیز در بین سایر صنایع وضعیت مناسب‌‌‌‌تری داشته‌‌‌اند. هر چند افزایش قیمت صورت گرفته به دلیل تقاضای ضعیف در بازار، به اندازه شدت افزایش هزینه‌ها نیست. همین موضوع سود شرکت‌ها را کاهش داده است.
در زمینه مصرف انرژی، میزان مصرف اغلب صنایع کاهش داشته است. «صنایع نساجی» و «صنایع غذایی» با ثبت عدد شامخ 58 بهترین وضعیت را داشته‌‌‌اند. «صنایع فرآورده‌های نفت و گاز» و «صنایع فلزی» کمترین میزان دسترسی به انرژی را روایت کرده‌‌‌اند. کمبود انرژی در این صنایع نه تنها افت تولید و کاهش ظرفیت را به دنبال داشته، بلکه باعث کاهش موجودی انبار صنایع شده است؛ چراکه شرکت‌ها برای سفارش‌های جدید به میزان بیشتری از موجودی انبار استفاده کرده‌‌‌اند.
میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی بخش صنعت در بهمن‌‌‌ماه کاهش داشته است. این روند کاهشی نیز به دلیل محدودیت‌‌‌های انرژی، گرانی تولید و کاهش ظرفیت صنایع است. علاوه بر مشکل بخش تولید، نیروی کار نیز به‌دلیل تورم تمایلی به استخدام با دستمزد شرکت‌ها نداشته است. تنها در سه رشته فعالیت صنعتی، «صنایع غذایی»، «صنایع نساجی» و «صنایع شیمایی» عدد این مولفه بالای 50 گزارش شده است. «سایر صنایع»، «پوشاک و چرم» و «ماشین‌‌‌سازی و لوازم خانگی» بدترین عملکرد را در زمینه استخدام داشته‌‌‌اند. این شاخص نیز همراستا با میزان تولید، سفارش‌های جدید و موجودی مواد اولیه در رشته فعالیت‌‌‌های صنعتی کاهشی بوده است.
بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که علاوه بر ناترازی انرژی و افت تقاضا که کاهش ظرفیت تولید را به دنبال داشته است، کاهش موجودی مواد اولیه و گرانی و کمبود نهاده‌های تولید در حال تشدید است و می‌تواند افت شدیدتر تولید در سال آینده را به دنبال داشته باشد. در گزارش‌های آینده معضل مواد اولیه تولید با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.