بازار آریا - دنیای اقتصاد - سعیده سادات فهری : به دنبال صحبت‌های وزیر خارجه ترکیه مبنی بر «اشتباه خواندن سیاست‌های ایران در سوریه»، سخنگوی وزارت امور خارجه به این اتهامات واکنش نشان داد و تاکید کرد که «ما در مواضع اصولی خود ثابت‌قدم هستیم و هر روز از سیاستی به سیاست دیگر تغییر موضع نمی‌دهیم.» اسماعیل بقایی در واکنش به اتهامات هاکان فیدان گفت: «ندیدن دست‌های آشکار و پنهان آمریکا و اسرائیل در تحولات منطقه اشتباه بزرگی است. روشن است که به تعبیر وزیر امور خارجه ترکیه «منطقه باید از فرهنگ سلطه‌جویی یک کشور بر دیگران رها شود؛ نه عرب‌ها، نه ترک‌ها، نه کردها و نه ایرانی‌ها؛ هیچ‌یک نباید به دنبال تسلط بر دیگری، ایجاد مزاحمت یا تهدید باشند.» اما اسرائیل چطور؟
‌به گزارش خبرگزاری تسنیم، بقایی ادامه داد: «در عرض چند روز پس از سقوط دمشق توسط نیروهای مورد حمایت ترکیه، اسرائیل حملات بسیار گسترده‌ای علیه تاسیسات و زیرساخت‌های نظامی و دفاعی سوریه، و حتی مراکز علمی و تحقیقاتی آن کشور، انجام داد و بیش از نود درصد آنها را نابود کرد. علاوه بر آن، اسرائیل مجددا تمامی ارتفاعات جولان را تصرف کرده و با ادامه توسعه‌طلبی خود تا کنون بخش‌های بزرگ و مهمی از خاک سوریه را به اشغال خود درآورده است.» وی خاطرنشان کرد که اسرائیل اکنون مهم‌ترین منابع آبی سوریه را تحت کنترل دارد و مکررا تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی این کشور را نقض می‌کند. این است دستاوردهای یک سیاست غلط برای مردم سوریه، فلسطین و کل منطقه.
بقایی با اشاره به اینکه ‌ایران در پنج دهه گذشته به دنبال هیچ جاه‌طلبی منطقه‌ای نبوده است، افزود: «همه دغدغه ما حمایت از مردم فلسطین و پشتیبانی از آرمان‌های آنان در مبارزه با اشغال و تجاوز و جلوگیری از سلطه اسرائیل بر منطقه بوده است.» این مقام دستگاه دیپلماسی همچنین گفت: «امروز موضوع فلسطین از همیشه زنده‌تر است و اسرائیل از همیشه منفورتر. اگر نبود خنجرهایی که از پشت زده شد، قطعا اکنون کسی جرات نمی‌کرد از کوچ اجباری مردم فلسطین از غزه و الحاق کرانه باختری سخن بگوید.»
بقایی تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره از مقاومت پشتیبانی کرده اما همزمان صادقانه با رفتارهای خلاف قانون و تروریسم مقابله کرده است. ما اولین کشوری بودیم که پرچم مبارزه با داعش و افراط‌گرایی خشن را با دست قهرمان ملی خود شهید سلیمانی بلند کردیم و آنان را در منطقه شکست دادیم.» درعین‌حال سخنگوی وزارت خارجه همچنین گفت که ایران اولین کشوری بود که با کودتا علیه دولت ترکیه مخالفت و با آن مقابله کرد. وی افزود: «ما از جمله اولین کشورهایی بودیم که از کنار گذاشتن سلاح توسط پ.ک.ک استقبال کردیم و آن را گامی مهم در جهت تقویت امنیت در کشور همسایه خود ترکیه دانستیم.» بقایی در نهایت تاکید کرد: «ما در مواضع اصولی خود ثابت‌قدم هستیم و هر روز از سیاستی به سیاستی دیگر تغییر موضع نمی‌دهیم.»
خاطر نشان می‌شود که هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در گفت‌وگو با الجزیره، با طرح ادعاهای واهی و وقیحانه علیه جمهوری اسلامی ایران، به‌زعم خود سیاست منطقه‌ای ایران را اشتباه خواند و مدعی شد که ممکن است این سیاست گاهی پیروزی‌هایی به همراه داشته باشد اما در بلندمدت هزینه‌های سنگینی را به ایران و منطقه تحمیل می‌کند.
فیدان در بخشی از این مصاحبه و در پاسخ به سوال مجری الجزیره درباره سیاست ایران در قبال سوریه، ضمن اشتباه خواندن این سیاست مدعی شد: «اگر سیاست (ایران) در سوریه این‌گونه باشد، من تصور نمی‌کنم سیاست صحیحی باشد. اگر شما بخواهید با حمایت از یک گروه در داخل کشوری دیگر ناآرامی ایجاد کنید، کشورهای دیگر هم می‌توانند شما را با حمایت از برخی گروه‌ها آزار دهند.» وی در ادامه افزود: «منابع و توانمندی‌هایی که شما (ایران) در اختیار دارید، دیگران نیز در اختیار دارند و اگر می‌خواهید کسی خانه شیشه‌ای شما را با سنگ نزند، به خانه دیگران سنگ نزنید.»
استقبال ایران از خلع سلاح پ.‌ک‌.ک
این اظهارات وزیر خارجه ترکیه یک روز بعد از درخواست عبدالله اوجالان، رئیس گروه مسلح موسوم به «حزب کارگران کردستان ترکیه» (پ.ک.ک)، برای خلع سلاح گروه‌های کردی و انحلال«پ.ک.ک» بیان شد؛ امری که با استقبال سخنگوی وزارت خارجه تهران مواجه شد و بقایی این تصمیم را گامی مهم در جهت نفی خشونت دانست. سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران از هر روندی که موجب توقف تروریسم و تقویت امنیت در کشور همسایه، ترکیه، شود استقبال می‌کند و امیدوار است این تحول در سطح منطقه نیز آثار مثبت داشته باشد.»
پیش‌دستی آنکارا مقابل تهران
اما چرا وزیر خارجه ترکیه امروز چنین اظهاراتی را علیه ایران مطرح کرده است و آیا خلع سلاح پ‌.ک‌‌.ک و این اظهارات فیدان ارتباطی با هم دارند؟ 

کارشناس‌ارشد مسائل ترکیه ولی گل‌محمدی، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس و کارشناس ارشد مسائل ترکیه، درباره چرایی اظهارات اخیر وزیر خارجه ترکیه به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «این اولین بار نیست که ترکیه چنین موضعی در قبال ایران می‌‌گیرد و بعد از سقوط بشار اسد در سوریه چندین بار شاهد این موضع‌گیری‌ها از سوی مقامات آنکارا علیه تهران بودیم.»
گل‌محمدی با اشاره به اینکه صحبت‌های اخیر هاکان فیدان با الجزیره، ارتباط معناداری با سیاست‌های کلی در داخل ترکیه دارد، توضیح داد: «اخیرا یکی از احزاب کردی ترکیه نزد عبدالله اوجالان رفته و ابتکارعمل طرح خلع سلاح پ.‌ک‌.ک را به ملی‌گراهای کرد ارائه کرده است. در ادامه نیز این جریان شروع به بیانیه دادن کرد و در نهایت اوجالان بیانیه داد که کردها باید خلع سلاح شوند و روند صلح با دولت مرکزی ترکیه را در پیش بگیرند.» 
به گفته این استاد دانشگاه، در بُعد فرامرزی و بین‌المللی نیز این اظهارات مقامات ترکیه با دوره سوریه پسااسد و برنامه‌ای که ترکیه برای شرق فرات دارد مرتبط است؛ یعنی مناطقی که تحت کنترل کردهای سوریه است. وی تشریح کرد: «درواقع برآورد فیدان این است که ایران ظرفیت‌هایی دارد که می‌تواند وارد تعاملاتی با کردهای سوریه شود و این صحبت‌ها، پیامی به ایران بود که ترکیه هرگونه ارتباط ایران با کردهای سوریه را از نزدیک دنبال می‌کند.»
گل‌محمدی ادامه داد: «همچنین این تلقی وجود دارد که کردهای سوریه دیر یا زود به سمت ایران گام برخواهند داشت؛ چون در رابطه با چشم‌انداز حمایت‌های دونالد ترامپ اطمینان‌خاطر چندانی ندارند و حتما نیاز به یک دولتی دارند که درون منطقه یک سری ظرفیت‌های لجستیکی ویژه و تجربه داشته باشد و بتواند منافع مشترکی با کردهای سوریه تعریف کند.» استادیار دانشگاه تربیت مدرس معتقد است این صحبت‌ها یک اقدام پیش‌دستانه بود برای برنامه‌های آتی که ترکیه می‌خواهد در منطقه به‌ویژه شمال سوریه و شمال عراق داشته باشد.
مانع سوریه پا برجاست
گل‌محمدی در پاسخ به اینکه این تحرکات و موضع‌گیری‌ها چه تاثیری بر آینده مناسبات تهران و آنکارا دارد، نیز توضیح داد: «وقتی که در سوریه بشار اسد سقوط کرد این تحلیل شکل گرفت که یکی از بزرگ‌ترین موانع توسعه روابط ایران و ترکیه برداشته شده است. زیرا طی بیش از یک دهه اخیر، بزرگ‌ترین مانع سیستماتیک در توسعه روابط دو کشور، مساله سوریه بود و ایران و ترکیه تا آستانه برخورد پیش رفتند.»
وی ادامه داد: «پیش‌بینی می‌شد بعد از این تحولات و تغییر موازنه به سمت ترکیه، به نحوی فضای روابط بین تهران و آنکارا توسعه پیدا کند؛ ولی در واقع امر این اتفاق نیفتاد و به جای دمشق، «حسکه و قامشلی» در ماه‌های آینده به یک موضوع جدید در روابط ایران و ترکیه تبدیل خواهد شد. به‌ویژه شمال سوریه و سیاست‌هایی که ایران می‌تواند در این منطقه داشته باشد بسیار نقش‌آفرین است.»
گل‌محمدی در نهایت تاکید کرد صحبت‌های اخیر فیدان را نمی‌توان تهدیدی علیه ایران محسوب کرد، بلکه نوعی سیاست پیش‌دستانه از جانب آنکارا و ناشی از نگرانی‌ از سمت ایران یا برنامه کردهای سوریه برای جلب حمایت ایران است. همچنین وی گفت با توجه به اقداماتی که ترکیه به صورت یک‌جانبه در رابطه با مساله کردی در منطقه انجام می‌دهد، به نظر می‌رسد این کشور چندان راه به جایی نخواهد برد و در نهایت ناچار است ایران را وارد طرح‌ها و برنامه‌های خود کند.