بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای‌اقتصاد: دولت‌ها در سرتاسر جهان، منتظر جهت‌گیری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در حوزه تجارت‌جهانی هستند. سوالات زیادی در مورد ترامپ 2 مطرح است. آیا دولت جدید ایالات‌متحده واقعا می‌خواهد تعرفه‌ها را افزایش دهد یا بحث‌های مطرح‌شده صرفا نوعی جنگ روانی محسوب می‌شود؟ توافق نامه تجاری USMCA بین کشورهای ایالات‌متحده، کانادا و مکزیک به نقطه پایان خود خواهد رسید؟ هنوز نمی‌توان برای این سوالات جواب دقیقی پیدا کرد، اما بدیهی است که رویکرد ترامپ بر روند تجارت‌جهانی اثر قابل‌توجهی خواهدداشت.
با همه این‌ها تحلیلگران بر این باورند که تجارت‌جهانی میدان بزرگی است و ترامپ به تنهایی نمی‌تواند ساختاری که در آن ‌هزاران کالای مختلف معامله می‌شود را به کلی تغییر دهد و تجارت‌جهانی همچنان به مسیر خود ادامه خواهد داد. علاوه‌بر مساله مذکور، چالش‌هایی همچون افت تقاضای داخلی در چین، رشد تقاضا در جنوب‌آسیا، رقابت آلمان و چین در حوزه صادرات خودرو، تجارت قطعات الکترونیکی، افت ارزش تجارت روسیه، رشد اقتصادهای آفریقایی، مساله تقاضای گندم و تغییرات در حوزه انرژی، مهم‌ترین موضوعاتی هستند که به گفته تحلیلگران نهاد «پایش داده‌های تجاری»، جهان در سال‌جاری با آن مواجه خواهد بود.
تجارت‌جهانی زنده است
مقیاس تجارت‌جهانی به‌‌‌‌قدری وسیع است که حتی اگر دولت‌ها سیاست‌های حمایت‌‌‌‌گرایانه خود را به‌‌‌‌طور گسترده اعمال کنند، احتمالا تجارت همچنان مسیر خود را ادامه خواهد داد. صادرات کشورهای جهان در سال‌2024 حدود 25‌تریلیون دلار تخمین‌زده می‌شود. فقط بخش لجستیک در جهان بیش از 10‌تریلیون دلار ارزش دارد. این روند نشان می‌دهد؛ تجارت‌جهانی به این راحتی‌‌‌‌ از بین نخواهد رفت. سازمان تجارت‌جهانی، در ماه اکتبر اعلام کرد؛ تجارت کالا در سال‌2025 احتمالا 2.7درصد افزایش می‌یابد و اگر تنش‌ها در خاورمیانه کنترل شود، این رشد حتی بیشتر هم خواهد بود. همچنین داده‌ها نشان می‌دهد؛ در 10ماه اول سال‌2024، ایالات‌متحده، بزرگ‌‌‌‌ترین بازار وارداتی جهان، واردات خود را 5‌درصد افزایش داده و کل واردات این کشور در مدت مذکور به رقم 2.7‌تریلیون دلار رسیده‌است. همه این‌ها نشان می‌دهد؛ قطار تجارت‌جهانی همچنان با سرعت در حال حرکت خواهد بود و گرچه ممکن است جنگ‌های تعرفه‌ای اختلال مقطعی در این روند ایجاد کنند، اما تقسیم کار بین‌المللی محبوب‌‌ترین روش تولید در جهان خواهد بود.
تضمین مصرف آمریکایی‌ها
ایالات‌متحده به‌عنوان بزرگ‌‌‌‌ترین بازار مصرفی جهان، قدرت زیادی در کنترل دسترسی به بازارهای خود دارد. تولیدکنندگان آمریکایی که در خارج از این کشور مشغول تولید هستند، به‌‌‌‌راحتی می‌توانند کشورهای جایگزین برای منتقل‌کردن کارخانه‌های خود پیدا کنند؛ کشورهایی که برخلاف چین، رابطه سیاسی مثبتی با ایالات‌متحده دارند. در حال‌حاضر مکزیک اصلی‌ترین کشور صادرکننده به آمریکا محسوب می‌شود و پس از این کشور، چین و کانادا در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
ترامپ تهدید‌کرده که تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای وارداتی از این سه کشور اعمال خواهد کرد. پس از این کشورها، بزرگ‌‌‌‌ترین صادرکنندگان به ایالات‌متحده شامل آلمان، ژاپن، کره‌جنوبی، ویتنام، تایوان، ایرلند و هند هستند. در این بین ایرلند نمونه جالبی است؛ این کشور بزرگ‌‌‌‌ترین صادر‌کننده دارو به ایالات‌متحده محسوب می‌شود و در 10ماه اول سال‌2024، بیش از 42.8میلیارد دلار دارو به آمریکا صادر کرده‌است. بعید است که ساکنان کاخ‌سفید بخواهند تعرفه‌‌‌‌ای بر محصولی حساس مانند دارو اعمال کنند. در مورد کالاهای دیگر هم احتمالا همین شرایط حاکم خواهد بود. آمریکا احتمالا سیاست تعرفه‌ای خود را به شکلی اعمال نخواهد کرد که باعث ایجاد نارضایتی درمیان شهروندان این کشور شود. به‌عبارت دیگر، هنوز هم فرصت‌های زیادی برای تجارت وجود خواهدداشت.
خطر افت تقاضا در چین
یکی از مسائلی که می‌تواند سیاست‌های جهانی را به‌‌‌‌طور جدی تحت‌تاثیر قرار دهد، بحران تقاضای داخلی در چین است. بر اساس گزارش نهاد «پایش داده‌های تجاری»، در 6 ماه اول سال‌2024، چین دومین واردکننده بزرگ جهان بود. در این مدت، چین مجموعا کالاهایی به ارزش 1.3تریلیون دلار وارد کرده‌است. در این مدت، آمریکا تنها کشوری است که ارزش واردات آن از چین بیشتر بود(با واردات 1.6تریلیون دلار.) پس از چین و آمریکا، آلمان، هلند و بریتانیا در رتبه‌‌‌‌های بعدی قرار دارند.
همچنین فرانسه، ژاپن، هند، کره‌جنوبی و ایتالیا نیز در جمع 10 واردکننده بزرگ جهان هستند. در ماه نوامبر سال‌گذشته میلادی، واردات ماهانه چین 3.9درصد کاهش داشت و از 223.6میلیارد دلار در نوامبر 2023 به 214.9میلیارد دلار رسید. اگر افت تقاضای چینی‌ها در سال‌2025 کنترل نشود، این مساله می‌تواند مشکلاتی را برای صادرکنندگان به چین ایجاد کند. در این بین خبر خوب برای کشورهای طرف معامله با چین آن است که مسوولان اقتصادی چین وعده دادند که در سال‌جاری سیاست پولی سهل گیرانه‌تری را در دستور کار قرار دهند؛ مساله‌ای که می‌تواند نگرانی‌ها را کاهش دهد.
بازارهای ثروتمند آسیایی
اخبار بد در حوزه تجارت، پیشرفت‌ها را تحت‌الشعاع قرارداده‌است. یکی از این پیشرفت‌ها، وضعیت مناسب بازار کشورهای همسایه چین است. اقتصاد این کشورها، نسبت به دهه‌های گذشته رشد قابل‌توجهی داشته و شهروندان آنها به‌دنبال رفاه بیشتری هستند. در زمانی‌که بازار چین دیگر جذابیت سال‌های قبل را ندارد، رونق بازار کشورهای جنوب‌شرق آسیا خبر مسرت‌بخشی برای تجار محسوب می‌شود.کشورهای جنوب‌شرق آسیا از جهانی‌‌‌‌شدن بهره برده‌‌‌‌اند و طبقه متوسط در این کشورها رشد کرده‌است و در نتیجه این فرآیند، وسعت بازار این کشورها به‌سرعت در حال رشد است. به‌عنوان مثال، در 10 ماه اول سال‌2024، واردات مالزی 13.2درصد نسبت به مدت مشابه در سال‌2023 رشد داشت. مجموع واردات این کشور در مدت مذکور به رقم 248.5میلیارد دلار رسید.
نمونه دیگر تایلند است که واردات آن در 10 ماه نخست 2024 بیش از 6.7درصد افزایش داشت و به رقم 259.6میلیارد دلار رسید. نکته حائزاهمیت آن است که بیشتر شرکای تجاری این کشورها نیز آسیایی هستند و به همین‌دلیل، سازمان تجارت‌جهانی اعلام کرده که حجم صادرات کشورهای آسیایی در سال‌2024 تا 7.4درصد افزایش داشته‌است.
رقابت شانه به شانه در صنعت خودرو
صادرات خودرو از آلمان در سال‌2024 قدری کاهش داشته‌است، با این‌وجود این کشور هنوز هم بزرگ‌‌‌‌ترین صادرکننده خودرو در جهان محسوب می‌شود. در سه‌‌‌‌ فصل نخست سال‌گذشته میلادی، صادرات خودروهای آلمانی یک‌درصد نسبت به مدت مشابه سال‌قبل‌تر کاهش داشته‌است. البته اگر دوربین را قدری عقب‌تر ببریم، وضعیت تا این حد نگران‌کننده نیست. از سال‌2022، صادرات خودرو از آلمان 17.3درصد افزایش داشته و به رقم 132.7‌میلیارد دلار رسیده‌است. در همین مدت، صادرات خودروهای ژاپنی 10.2درصد افزایش‌یافته و رقم 77.8میلیارد را دلار ثبت کرده‌است. چین با فاصله اندکی رهبران صنعت خودرو را تعقیب می‌کند.
صادرات خودروی چینی از سال‌2022 میلادی، 4.8‌درصد رشد داشته و به 67.6‌میلیارد دلار رسیده‌است. در بخش خودروهای برقی، رقابت شدیدی بین آلمان و چین وجود دارد. در حال‌حاضر آلمان در رتبه اول صادرات در این بخش را به خود اختصاص‌داده و چین و کره‌جنوبی در رتبه‌های بعدی قرار دارند، بااین‌حال با وجود رقبای قدرتمندی همچون ژاپن و آمریکا ممکن است در سال‌جاری این ترکیب تغییر کند.
جنگ الکترونیک
قطعات الکترونیک نقش قابل‌توجهی در رشد تجارت کالا و خدمات دارد. امروزه نمی‌توان تجارت را بدون درنظرگرفتن تکنولوژی‌هایی همچون چیپ‌های سیلیکونی تحلیل کرد. در سال‌های اخیر تجارت چیپ‌‌‌‌ها به یک عامل استراتژیک در شکل‌دهی روابط تجاری کشورها تبدیل شده‌است. تایوان بزرگ‌‌‌‌ترین صادرکننده چیپ در جهان است و این کشور بزرگترین تامین‌کننده قطعات الکترونیک و الکتریکی برای چین به‌شمار می‌رود.
پس از تایوان، کره‌جنوبی، چین، ژاپن، ویتنام و مالزی در رتبه‌‌‌‌های بعدی قرار دارند. در 10 ماه اول سال‌2024، چین 157.7میلیارد دلار قطعات الکترونیک از تایوان وارد کرده‌است. این رقم نسبت به مدت مشابه در سال‌2023، بیش از 11‌درصد افزایش داشته‌است. همین مساله موقعیت تایوان به‌عنوان مرکز تجارت فناوری‌های پیشرفته جهانی را تثبیت‌کرده و باعث ایجاد پیچیدگی بیشتر در روابط این کشور با چین شده‌است، بنابراین در سال‌2025 تایوان یکی از زمین‌های اصلی رقابت چین و آمریکا خواهد بود.
بحران روسیه
از زمان شروع جنگ در سال‌2022، روسیه آمار‌های تجارت خود را به نهادهای بین‌المللی ارائه نکرده‌است، با این‌وجود تخمین‌ها نشان می‌دهد؛ در 9ماه اول سال‌2024، واردات روسیه 6.5درصد کاهش‌یافته و به رقم 148.9میلیارد دلار رسیده‌است. روسیه عمده نیاز وارداتی خود را از کشورهای چین، قزاقستان، ترکیه، آلمان و هند تامین می‌کند. خودرو مهم‌ترین کالای صادراتی چین به روسیه است. میزان صادرات چین به روسیه در این بخش نزدیک به 18‌درصد کاهش پیدا کرده‌است. همچنین حجم واردات روسیه از چین در حوزه‌هایی همچون وسائل الکترونیک و کفش هم افت قابل‌توجهی داشته‌است. ادامه جنگ و کاهش تقاضای ناشی از بحران اقتصادی می‌تواند علاوه‌بر روسیه، شرکای تجاری این کشور را متضرر کند.
برخاستن شیر
کشورهای آفریقایی مصمم هستند که از تله فقر خارج شوند. در سال‌های اخیر، میزان واردات کشورهای این قاره از چین رشد بالایی داشته‌است، اما این تمام ماجرا نیست و نشانه‌هایی از رشد پایدار صادرات نیز در این مناطق مشاهده می‌شود. صادرات کنیا در 10ماه اول سال‌2024 میلادی، 14.6درصد نسبت به مدت مشابه در سال‌2023 افزایش‌یافته و به رقم 6.9میلیارد دلار رسیده‌است. در سال‌گذشته بزرگ‌‌‌‌ترین بازارهای صادراتی این کشور اوگاندا، امارات، ایالات‌متحده، پاکستان و هلند بودند. اتیوپی نیز در سال‌گذشته کالاهایی به ارزش 3‌میلیارد دلار صادر‌کرده که این رقم نسبت به سال‌2023 میلادی 8.9درصد افزایش را نشان می‌دهد. مقاصد اصلی صادرات این کشور عربستان‌سعودی، هلند، ایالات‌متحده، آلمان و امارات بودند. رشد تجارت در قاره آفریقا می‌تواند کاهش مبادلات تجاری در بخش‌های دیگر جهان را جبران کند؛ در واقع کشورهای آفریقایی در صورت حفظ نرخ رشد اقتصادی خود می‌توانند در سال‌های آتی موتور اصلی تجارت باشند.
بازار غلات پایدار می‌ماند؟
تامین مواد غذایی جهان در معرض خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی، حمایت‌‌‌‌گرایی و جنگ‌‌‌‌ها قرار دارد. اوکراین یکی از کشورهایی است که در تامین مواد غذایی نقش حیاتی دارد. با وجود ادامه جنگ در اوکراین، این کشور همچنان یکی از بزرگ‌‌‌‌ترین صادرکنندگان غلات جهان محسوب می‌شود. در حال‌حاضر اوکراین چهارمین عرضه‌کننده غلات در جهان است. ایالات‌متحده، آرژانتین و هند رتبه‌های اول تا سوم مهم‌ترین عرضه‌کننده غلات جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در 9 ماه اول سال‌2024 میلادی، اوکراین 7.1میلیارد دلار غلات به جهان صادر‌کرده که این رقم نسبت به مدت مشابه در سال‌2023 میلادی، 10.6درصد افزایش داشته‌است.
اسپانیا، چین، مصر، ترکیه و ایتالیا بزرگ‌‌‌‌ترین بازارهای صادراتی اوکراین در حوزه غلات محسوب می‌شوند. یکی از کشورهایی که می‌تواند در صورت ضعف اوکراین در عرضه، جایگزین این کشور شود، آرژانتین است. ارزش صادرات غلات آرژانتین در 9ماه اول سال‌2024، نزدیک به 20‌درصد افزایش داشته و به رقم 8.6میلیارد دلار رسیده‌است. آمارها نشان می‌دهد؛ جنگ در اوکراین، تاکنون باعث قطع صادرات غلات نشده‌است، با این‌وجود افزایش تنش‌ها بین روسیه و اوکراین در سال‌2025 ممکن است امنیت غذایی در جهان را با چالش مواجه کند. با توجه به تغییرات اقلیمی خطر افت ناگهانی عرضه کشورها را تهدید می‌کند؛ جهان حداقل باید متغیرهای ژئوپلیتیک را کنترل کند.
از انرژی سبز به سوخت سیاه
قدرت گرفتن دولت‌های راست گرا در جهان آینده انرژی‌های سبز را با ابهام مواجه کرده‌است. واردات پنل‌‌‌‌های خورشیدی و قطعات مرتبط در جهان در 9 ماه نخست سال‌2024، بیش از 13‌درصد کاهش داشته و به 135.3میلیارد دلار رسیده‌است. چین با واردات 19.9میلیارد دلار بزرگترین وارد‌کننده این محصولات محسوب می‌شود، پس از این کشور، ایالات‌متحده، آلمان، هلند و هند در رتبه‌های بعدی واردات این محصولات قرار دارند. قدرت‌گرفتن دولت‌هایی که نسبت به مساله اقدام برای کند‌کردن روند گرمایش زمین و پیگیری توسعه پایدار موضع منفی دارند، ممکن است روند رشد صنایع مرتبط با انرژی خورشیدی و باتری‌های الکتریکی را با کندی مواجه کنند و در مقابل فشارهای موجود بر روی صنایع آلاینده را کاهش دهند.