بزرگنمايي:

بازار آریا - نشست دوره‌‌‌ای 6‌ماهه شورای امنیت درباره قطعنامه 2231 و توافق هسته‌‌‌ای ایران درحالی برگزار شد که چشم‌‌‌انداز هرگونه توافقی بین ایران و غرب بسیار مبهم است. شاید به همین دلیل نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل در این نشست توصیه‌‌‌هایی به ایران و آمریکا داشت. استاوروس لامبرینیدیس ضمن آنکه ماه‌‌‌های پیش رو را حیاتی توصیف کرد گفت که تشدید تنش می‌تواند شرایط را از کنترل خارج کند.
این مقام اروپایی در ادامه خطاب به تهران و واشنگتن گفت: «در همین راستا از همه طرفین، از جمله آمریکا می‌‌‌خواهیم تا درباره برنامه هسته‌‌‌ای ایران و برجام مذاکره کنند. همچنین از ایران می‌‌‌خواهیم برای نشان دادن حسن نیت خود، به تعهدات برجامی خود برگردد. چنین اقدامی به بازسازی فضایی مناسب برای مذاکرات خواهد انجامید.» همچنین وی درباره رویکرد اتحادیه اروپا در قبال مساله‌‌‌ هسته‌‌‌ای ایران گفت: «اتحادیه اروپا به ایجاد راهکار دیپلماتیک برای حل مساله برنامه هسته‌‌‌ای ایران پایبند است و کانال‌‌‌های ارتباطی برای دریافت پیشنهادهای مختلف باز است.» به نوشته خبرگزاری رویترز، رابرت وود، معاون سفیر ایالات متحده در سازمان ملل که کشورش به صورت یک‌‌‌جانبه از برجام خارج شده نیز در این نشست گفت که اگرچه دیپلماسی بهترین گزینه است، اما ایالات‌متحده به صراحت اعلام کرده که ایران هسته‌‌‌ای هرگز گزینه‌‌‌ای قابل قبول نخواهد بود. ما آماده‌‌‌ایم از تمام عناصر قدرت ملی برای تضمین این نتیجه استفاده کنیم. جیمز کاریوکی، معاون سفیر بریتانیا در سازمان ملل، هم روز سه‌‌‌شنبه به شورای امنیت گفت: «ما تمام گام‌‌‌های دیپلماتیک لازم برای جلوگیری از عبور ایران از نقطه گریز، از جمله فعال‌‌‌سازی مکانیزم ماشه را در صورت ضرورت، برخواهیم داشت.»
دیپلماسی یا ماشه؟
کشورهای اروپایی که سیاست متناقضی در قبال تهران دنبال می‌کنند، همزمان با توصیه به راهکارهای دیپلماتیک، سعی دارند از ابزار مکانیزم ماشه برای فشار بر ایران استفاده کنند. همچنانکه بریتانیا، فرانسه و آلمان اخیرا در نامه‌‌‌ای به شورای امنیت اعلام کردند که در صورت نیاز آماده هستند تا «مکانیزم ماشه» را برای بازگرداندن تمام تحریم‌‌‌های بین‌‌‌المللی علیه ایران فعال کنند تا از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌‌‌ای جلوگیری کنند. آنها تا 18اکتبر سال آینده، زمانی که قطعنامه سازمان ملل در مورد توافق سال 2015 منقضی می‌شود، توانایی انجام چنین اقدامی را دارند. برلین، لندن و پاریس هفته گذشته نیز اعلام کردند که برای فعال‌‌‌سازی مکانیزم ماشه که در توافق هسته‌‌‌ای سال 2015 پیش‌بینی شده، آمادگی دارند. این بیانیه پیش از نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره برنامه هسته‌‌‌ای تهران منتشر شد. همچنین قطعنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ضدایرانی پیشنهادی تروئیکای اروپایی به شورای حکام آژانس نیز بامداد جمعه دوم آذر ماه به تصویب رسید. به‌رغم پیگیری این روند از سوی اروپا، اما روند دیپلماسی بین طرفین همچنان ادامه دارد و جمعه نهم آذر هیات‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران و سه کشور اروپایی در ژنو پایتخت سوئیس گرد هم آمدند تا درباره موضوعات مختلف رایزنی کنند.
ایران را تهدید نکنید
درواقع چند ماه است سه کشور اروپایی تهدید به فعال شدن مکانیزم ماشه را در دستورکار خود قرار داده‌‌‌اند و تهران نیز بارها به این رویکرد آنها واکنش نشان داده است. در آخرین واکنش‌‌‌ها نیز امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل در نشست شورای امنیت درباره «اجرای قطعنامه 2231» گفت که استفاده از اسنپ‌‌‌بک اقدامی تحریک‌‌‌آمیز است و با پاسخی قاطع و متناسب از سوی ایران مواجه خواهد شد. ایروانی ادامه داد: «ایران هرگونه تهدید مربوط به استفاده از سازوکار موسوم به «اسنپ‌‌‌بک» توسط تروئیکای اروپایی را قویا رد می‌کند. بگذارید یک‌‌‌ بار برای همیشه روشن کنیم: سازوکار موسوم به «اسنپ‌‌‌بک» ابزاری در دستان شما نیست که بتوانید از آن برای تهدید ایران استفاده کنید.» فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت هم در این باره گفت: «بارها تاکید شده که پیگیری ما بر این است بتوانیم از طریق مذاکره موضوعات را حل ‌‌‌کنیم. ایران اهل گفت‌‌‌وگوست و تمام تلاش‌‌‌ خود را برای مذاکره انجام می‌دهد و امیدوار هستیم عقلانیت بیشتری در تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های غرب وجود داشته باشد تا بتوانیم از طریق دیپلماسی که همکاران وزارت خارجه برای آن تلاش می‌کنند مسائل را حل کنیم.»
گروسی هم برجام را نمی‌‌‌خواهد
این در حالی است که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی نیز روز سه‌‌‌شنبه در گفت‌‌‌وگویی مدعی شد که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) می‌تواند به عنوان اساسی برای توافقی دیگر مورد استفاده قرار بگیرد اما دیگر به خود این توافق نیازی وجود ندارد. گروسی در مصاحبه با خبرگزاری «ANSA» گفت: «ایران در حال حاضر قابلیت‌‌‌های بسیار بیشتری دارد و اورانیوم را تا سطح 60 درصد و نزدیک به 90 درصد غنی‌‌‌سازی می‌کند.» مدیرکل آژانس تاکید کرد که دولت پزشکیان درحال ایجاد فرصتی برای مذاکرات جدید بوده اما این مذاکرات باید بر پایه‌‌‌ای متفاوت از گفت‌‌‌وگوهایی باشد که منجر به امضای برجام در سال 2015 شد. وی افزود: «ما باید این توافق را مجددا بررسی کنیم و به یک نسخه فنی جدید از اصول سیاسی برسیم. این فرآیند، پیچیده است که در آن کشورهای اروپایی، آمریکا، چین و روسیه باید با آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده و سیستمی را ارائه دهند که با واقعیت‌های جدید ایران سازگارتر باشد.»
توصیه غریب آبادی به گروسی
در واکنش به این اظهارات کاظم غریب‌آبادی معاون حقوقی وزارت امور خارجه به اظهارات گروسی پاسخ داد و گفت: انتظار می‌رود مدیرکل یک سازمان تخصصی مبتنی بر واقعیات و گزارش‌‌‌های فنی بازرسان آژانس صحبت کند. نیت‌خوانی مبتنی بر سناریوهای فرضی جزو وظایف مدیرکل نبوده و خلاف متن و روح اساسنامه آژانس است. صرف‌نظر از اینکه برجام موضوعیت دارد یا نه، باید خاطرنشان شود که گفت‌‌‌وگوهای سازنده و عادلانه بر اساس احترام متقابل و تعهدات متوازن از جمله در حوزه رفع تحریم، راه‌‌‌حل پایدار خواهد بود.
چشم‌‌‌انداز پیچیده
به نظر می‌‌‌رسد با توجه به تهدیدات اروپایی‌‌‌ها به استفاده از مکانیزم ماشه و واکنش احتمالی ایران نسبت به فعال شدن آن، اگر طرفین نتوانند تا چندماه دیگر به تفاهماتی دست پیدا کنند، شرایط بسیار پیچیده و دشوار خواهد شد. به‌ویژه که دونالد ترامپ نیز اوایل بهمن ماه کار خود را در کاخ سفید آغاز خواهد کرد و هنوز مشخص نیست که او به دنبال دست یافتن به توافقی با ایران هست یا خیر؟