بزرگنمايي:

بازار آریا - فردین قریشی* سفر عباس عراقچی به مسکو، درست در آستانه دور دوم مذاکرات حساس با آمریکا، سفری معمولی و تشریفاتی نیست. این سفر در چارچوب یک بازی بزرگ‌تر در حال تعریف شدن است؛ بازی‌ای که در آن ایران می‌کوشد ضمن دستیابی به توافق، استقلال استراتژیک خود را حفظ کرده و به بازیگری چندقطبی در نظم جهانی جدید بدل شود.
در فضای پرریسک و نامطمئن کنونی، جایی که دولت ترامپ به‌دنبال توافقی سریع، محدود و قابل نمایش در آستانه رقابت‌های انتخاباتی داخلی آمریکاست، ایران نیز در حال مهندسی صحنه‌ای است که تنها یک بازیگر منفعل در آن نباشد. مسکو در این میان، نه فقط یک شریک سنتی بلکه یک ضلع مهم از مثلث ژئوپلیتیکی ایران برای موازنه‌سازی با آمریکاست. این سفر از سه زاویه مهم قابل‌تحلیل است:
1. ایران به‌دنبال کسب عمق استراتژیک مذاکراتی با تکیه بر حمایت یا حداقل بی‌طرفی روسیه است: این یک اصل در بازی‌های بازگشتی با اطلاعات ناقص است: هنگامی که طرف مقابل (آمریکا) نمی‌تواند با قطعیت بداند که ایران گزینه‌های جایگزین قوی دارد یا نه، به‌ناچار نرم‌تر بازی خواهد کرد. تعامل نزدیک با کرملین، همان ابهام موثری است که می‌تواند معادله را برای واشنگتن پیچیده‌تر کند.
2. ایران در پی اطلاع‌رسانی پیش‌دستانه به روسیه است: تهران می‌داند که هرگونه توافق بدون در نظر گرفتن ملاحظات روسیه، به بی‌اعتمادی متقابل و کاهش همکاری‌های راهبردی در آینده منتهی می‌شود. اطلاع‌رسانی شفاف، نوعی بیمه‌نامه برای حفظ تعادل در روابط بلندمدت با مسکو است.
3. سیگنال غیرمستقیم به واشنگتن از مسیر مسکو: همان‌طور که در پرونده برجام نقش روسیه به‌عنوان تسهیلگر کلیدی شناخته شده بود، امروز هم ایران در حال استفاده از ظرفیت کرملین برای ارسال پیام‌های پیچیده دیپلماتیک است. اگر توافقی در کار باشد، باید با درک جدیدی از جایگاه منطقه‌ای ایران و بدون توهم فشار حداکثری باشد.
نباید فراموش کرد که در ذهن تصمیم‌سازان آمریکایی، سیاست مهار دوگانه چین و روسیه در اولویت است. در این چارچوب، کشاندن ایران به‌سوی همکاری اقتصادی با غرب و دورکردن آن از پیوندهای ژرف با چین و روسیه، یک هدف ثانویه اما استراتژیک برای واشنگتن است. مسکو این را خوب می‌فهمد، و تهران هم. در چنین زمینی، هر حرکت دیپلماتیک، شبیه حرکت مهره‌ای در شطرنج بزرگ اوراسیاست. در مجموع سفر عراقچی را باید بخشی از معماری راهبردی ایران در عصر بازآرایی نظم جهانی دانست؛ تلاشی برای آنکه ایران نه صرفا امتیاز بگیرد، بلکه در متن بازتعریف قدرت بماند. توازن‌سازی با روسیه، نه از سر وابستگی، بلکه با نیت «تقویت استقلال در بازی قدرت» انجام می‌شود. این یعنی ایران نه شرق‌گرا، نه غرب‌گرا، بلکه بازیگرِ خلاقِ محور خویش است. عراقچی به مسکو می‌رود تا واشنگتن بداند با معادله ساده‌ای طرف نیست.
* استاد دانشگاه تهران