بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - عاطفه چوپان : در جهانی که جنگ‌های اقتصادی گاهی صدایشان از نبردهای نظامی بلندتر است، یک خبر کوچک هم می‌تواند اثری بزرگ بگذارد؛ حتی اگر پای کشوری درمیان باشد که صادراتش به آمریکا تنها 2‌میلیون دلار در سال‌است. تصمیم دولت ترامپ برای اعمال تعرفه 10‌درصدی بر کالاهای ایرانی، هرچند از نظر اقتصادی تاثیر مستقیم ناچیزی دارد، اما مانند جرقه‌‌‌‌‌ای در انبار باروت، فضای روانی بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سرمایه‌گذاران که پیش‌‌‌‌‌تر نیز زیر سایه تنش‌های سیاسی حرکت می‌کردند، این تصمیم را نه یک سیاست اقتصادی، بلکه پیامی از تشدید خصومت‌‌‌‌‌ها تلقی کردند؛ پیامی که بازار از آن نگران شد، حتی اگر در عمل هیچ کانتینری در مسیرش متوقف نشود.
فروردین 1403: ثبات نسبی با چالش‌های منطقه‌ای
در نخستین روزهای کاری فروردین 1403، بورس تهران با فضایی نسبتا مثبت آغاز به‌کار کرد. با وجود تعطیلات نوروزی و کاهش حجم معاملات، انتظارات مثبت از تداوم سیاست‌های حمایتی دولت و ثبات نسبی در بازارهای جهانی، باعث شد شاخص‌کل بورس با روندی آرام اما صعودی همراه شود. در این میان، سه صنعت اصلی بازار یعنی شیمیایی‌‌‌‌‌ها، فلزات اساسی و سیمانی‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌ترتیب با رشد 4.5درصدی، 2.5درصدی و 2.3درصدی، پیشتاز این بازدهی بودند و نقش مهمی در رشد ابتدایی بازار ایفا کردند.
صنایع شیمیایی، به‌‌‌‌‌واسطه افزایش قیمت جهانی اوره و پیش‌بینی تداوم تقاضای بالا در فصل بهار، توانستند رشد قابل‌توجهی را تجربه کنند. فلزات اساسی نیز به‌دلیل افزایش نرخ جهانی مس و روی و همچنین کاهش نسبی هزینه‌های انرژی در داخل، مورد‌توجه قرارگرفتند. از سوی دیگر، سیمانی‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌واسطه شروع پروژه‌های عمرانی دولت و انتظارات مربوط به افزایش تقاضا در فصل ساخت‌‌‌‌‌وساز، عملکرد مثبتی از خود نشان‌دادند.
با این حال، فضای نسبتا امیدوارکننده بازار چندان پایدار نماند. در تاریخ 13 فروردین 1403، حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق، ورق بازار را برگرداند. این اقدام که به‌‌‌‌‌شکل گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب یافت، منجر به افزایش نگرانی‌ها درباره احتمال گسترش تنش‌های منطقه‌ای و واکنش نظامی ایران شد. به‌دنبال این رویداد، فضای بازار دچار تزلزل شد و موجی از بی‌‌‌‌‌اعتمادی میان سرمایه‌گذاران ایجاد کرد.
در روز معاملاتی پس از این حمله، شاخص‌کل بورس بیش از 15‌هزار واحد افت کرد و به سطح 2‌میلیون و 245‌هزار واحد نزول یافت. در این روز، خروج سنگین پول حقیقی از بازار مشهود بود؛ به‌ویژه در نمادهای بزرگ گروه‌های پالایشی و پتروشیمی که بیشترین فشار فروش را تجربه کردند، همچنین گروه بانکی نیز به دلیل نگرانی از تبعات احتمالی تحریم‌های جدید یا افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک، با افت مواجه شد.
فعالان بازار که پیش‌‌‌‌‌تر به تداوم روند صعودی در بهار امیدوار بودند، با ابهامی جدی درخصوص آینده مواجه شدند. تحلیلگران هشدار دادند تداوم تنش‌ها می‌تواند چشم‌‌‌‌‌انداز بازار را برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها تیره کند، به‌ویژه اگر به اقدام متقابل‌نظامی از سوی ایران و پاسخ‌‌‌‌‌های زنجیره‌‌‌‌‌ای منجر شود. در مجموع، اگرچه فروردین1403 با نشانه‌هایی از ثبات و بازدهی مثبت آغاز شد، اما تحولات غیرمنتظره منطقه‌ای و شوک سیاسی حاصل از حمله به کنسولگری ایران، نشان‌داد که بورس ایران تا چه حد به متغیرهای بیرونی حساس است و چطور می‌تواند در عرض چند روز از فضای صعودی به مسیر نزولی کشیده شود. این تجربه یک‌‌‌‌‌بار دیگر ثابت کرد ریسک‌های ژئوپلیتیک همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌‌‌‌‌روی بازار سرمایه ایران هستند؛ چالشی که در سال‌بعد یعنی فروردین 1404، به شکل پررنگ‌تری تکرار شد.
فروردین 1404: تنش‌های بین‌المللی و تاثیر آن بر بورس
در فروردین 1404، تنش‌های سیاسی میان ایران و آمریکا به اوج خود رسید. دولت آمریکا، به‌‌‌‌‌رهبری دونالد ترامپ، تعرفه 10‌درصدی بر کالاهای وارداتی از ایران اعمال کرد. این اقدام، همراه با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، باعث افزایش نگرانی‌ها در بازارهای مالی شد؛ اگرچه حجم تجارت مستقیم بین ایران و آمریکا نسبتا کم است. برای مثال، در سال‌2023، ایران تنها 2.27میلیون دلار کالا به آمریکا صادر کرد که شامل نقاشی‌‌‌‌‌ها، مجسمه‌‌‌‌‌ها و بروشورها بود، با این‌حال اعمال تعرفه 10‌درصدی توسط دولت ترامپ بر کالاهای وارداتی از ایران می‌تواند تاثیرات روانی و غیرمستقیمی بر بورس ایران داشته‌باشد. در قدم اول اعمال تعرفه‌‌‌‌‌ها می‌تواند نشانه‌‌‌‌‌ای از تشدید تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین دو کشور باشد. این موضوع ممکن است باعث افزایش نگرانی‌ها درمیان سرمایه‌گذاران و کاهش اعتماد آنها به بازار شود. علاوه‌بر این اگرچه صادرات مستقیم ایران به آمریکا محدود است، اما این اقدام می‌تواند پیامدهایی برای روابط تجاری ایران با سایر کشورها داشته‌باشد. به‌عنوان مثال‌ در ژوئیه 2024، سناتور لیندسی گراهام پیشنهادی برای اعمال تعرفه 500‌درصدی بر کالاهای کشورهایی که از ایران نفت خریداری می‌کنند، ارائه داد. این نوع اقدامات می‌تواند به کاهش تجارت بین‌المللی ایران و تاثیر منفی بر اقتصاد کشور منجر شود. گذشته از اینها تصمیمات این‌چنینی می‌توانند نشان‌دهنده افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک باشند که ممکن است بر صنایع کلیدی مانند نفت، پتروشیمی و فلزات اساسی تاثیر بگذارند. این صنایع نقش مهمی در بازار سهام ایران دارند و هرگونه تهدید علیه آنها می‌تواند باعث کاهش ارزش سهام و افت شاخص‌کل بورس شود، بنابراین به‌طور کلی اگرچه تجارت مستقیم بین ایران و آمریکا محدود است، اما اعمال تعرفه‌‌‌‌‌ها و سیاست‌های تجاری تنبیهی می‌توانند از طریق افزایش نگرانی‌های سرمایه‌گذاران، تاثیر بر روابط تجاری با سایر کشورها و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک، فشار روانی و واقعی بر بازار سهام ایران وارد کنند.
شروع سخت‌تر برای بورس در 1404
در مقایسه با فروردین1403، سال‌1404 با چالش‌های بیشتری برای بورس آغاز‌شده، درحالی‌که در سال‌1403، بازار باثبات نسبی همراه بود و تنها در مواجهه با رویدادهای منطقه‌ای دچار افت شد، در سال‌1404، تنش‌های بین‌المللی و سیاست‌های اقتصادی آمریکا، فشار بیشتری بر بازار سرمایه وارد کرد. با توجه به شرایط موجود در فروردین 1404، می‌توان گفت؛ بورس ایران با شروع سخت‌‌‌‌‌تری نسبت به سال‌گذشته مواجه شده‌است. ابهامات و تنش‌های سیاسی و اقتصادی، فضای سرمایه‌گذاری را تحت‌تاثیر قرارداده و اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داده‌است. با این‌حال، تجربه نشان‌داده‌است که بازار سرمایه ایران توانایی بازگشت و بهبود را دارد. در صورت کاهش تنش‌های سیاسی، بهبود روابط بین‌المللی و اتخاذ سیاست‌های اقتصادی مناسب توسط دولت، می‌توان انتظار داشت که شرایط به نفع بورس تغییر کند، بنابراین هرچند آغاز سال‌1404 با چالش‌هایی همراه بوده‌است، اما با مدیریت صحیح و کاهش ابهامات، می‌توان به بهبود شرایط در ادامه سال‌امیدوار بود.