بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : میزان خرید طلای بانک‌های مرکزی در سال‌های اخیر افزایش یافته است. یکی از عوامل اصلی این موضوع افزایش نااطمینانی در اقتصاد جهانی است. نکته دیگر اینکه نرخ طلای جهانی تحت تاثیر این ریسک‌ها افزایش داشته است. بانک مرکزی ایران نیز همسو با بانک‌های مرکزی دنیا میزان ذخایر طلایی خود را افزایش داده است.
بعد از اینکه خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی در سال‌های اخیر به سطوح بی‌سابقه‌ای رسید. این بانک‌ها بار دیگر در ژانویه 2025 ذخایر ارزی خود را با طلا افزایش دادند. هنوز مشخص نیست که آیا خریدهای طلا در سال جاری به اندازه سال‌های قبل گسترده خواهد بود یا خیر. در ژانویه 2025، میزان خرید طلا 18 تن بیش از میزان فروش آن بود. بانک مرکزی ایران نیز در سال‌های اخیر دست به افزایش ذخایر طلا زده است. طبق نظرسنجی شورای جهانی طلا، بسیاری از بانک‌های مرکزی جهان همچنان قصد افزایش ذخایر طلایی خود را دارند.
پس از پایان آخرین نظام استاندارد طلا در جهان، یعنی سیستم برتون وودز، ذخایر طلا از اهمیت کمتری برخوردار شد و بانک‌های مرکزی بخشی از ذخایر طلای خود را فروختند. با این حال، از سال 2010 تاکنون، بانک‌های مرکزی نقش مهمی در تقاضای طلا داشته‌اند. در سال‌های 2022، 2023 و 2024، میزان خرید طلا برای نخستین‌بار از هزار تن در سال فراتر رفت. این روند تا حدی ناشی از بحران‌های ژئوپلیتیک حاکم بر جهان بود. اما همچنین بازتابی از تلاش‌های ویژه کشورهای در حال توسعه برای کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا محسوب می‌شود. برای نمونه، لهستان که همسایه مستقیم اوکراین است،در میان بزرگ‌ترین خریداران طلای بانک‌های مرکزی در ژانویه 2025 قرار داشته است. در این ماه جمهوری چک، قزاقستان و ازبکستان نیز از جمله فعال‌ترین خریداران طلا بودند. 
همچنین چین و هند که در سال‌های اخیر به‌طور مداوم ذخایر ارزی خود را به نفع طلا افزایش داده‌اند، در ژانویه 2025 نیز خریدهای قابل‌توجهی داشتند. با توجه به درگیری‌های ژئوپلیتیک‌ حل‌نشده و سیاست‌های تنش‌زای دولت جدید آمریکا، ادامه خریدهای طلا توسط بانک‌های مرکزی در آینده دور از انتظار نیست. در سال 2023 بانک‌های مرکزی 1037 تن طلا خریداری کردند که پس از رکورد 1082 تن در سال 2022، دومین میزان بالای خرید سالانه در تاریخ بود. طبق نظرسنجی شورای جهانی طلا در سال 2024 از ذخایر طلای بانک‌های مرکزی، 29 درصد از پاسخ‌دهندگان قصد داشتند در 12 ماه آینده ذخایر طلای خود را افزایش دهند که بالاترین سطح از سال 2018 تاکنون است. 
عوامل اصلی این افزایش خرید شامل تلاش برای ایجاد توازن در سطح استراتژیک ذخایر طلا، تولید داخلی طلا و نگرانی‌های بازارهای مالی نظیر افزایش ریسک بحران‌ها و تورم فزاینده است. این روند در شرایطی رخ داده که تنش‌های ژئوپلیتیک، از جمله درگیری‌های خاورمیانه، جنگ طولانی‌مدت در اوکراین و تنش‌های بین آمریکا و چین همچنان ادامه دارد. با وجود اینکه تورم جهانی رو به کاهش است، روند بهبود اقتصادی در سطح جهان نابرابر بوده و نگرانی‌هایی در مورد آسیب‌پذیری‌های مالی همچنان پابرجاست.
با کاهش اعتماد به دلار آمریکا به عنوان دارایی ذخیره‌ای، 62 درصد از پاسخ‌دهندگان انتظار دارند که سهم دلار در ذخایر جهانی طی پنج سال آینده کاهش یابد. این رقم در سال 2023 برابر با 55 درصد و در سال 2022 برابر با 42 درصد بود. این دیدگاه بین بانک‌های مرکزی اقتصادهای توسعه‌یافته و اقتصادهای نوظهور متفاوت است. 30درصد از بانک‌های مرکزی اقتصادهای پیشرفته بر این باورند که سهم دلار در ذخایرشان ثابت خواهد ماند، درحالی‌که تنها 11 درصد از بانک‌های مرکزی در اقتصادهای در حال توسعه چنین نظری دارند. علاوه بر این، 75 درصد از بانک‌های مرکزی در اقتصادهای در حال توسعه انتظار دارند که سهم طلا در ذخایر جهانی افزایش یابد. طبق نظرسنجی شورای جهانی طلا در مجموع، 81 درصد از بانک‌های مرکزی انتظار دارند که ذخایر طلای بانک‌های مرکزی جهانی در 12 ماه آینده افزایش یابد. همچنین‌ 29 درصد از پاسخ‌دهندگان برنامه‌هایی برای افزایش ذخایر طلای خود در 12 ماه آینده دارند که این بیشترین میزان تمایل به خرید طلا از سال 2019 تاکنون است. عوامل تاثیرگذار بر مدیریت ذخایر ارزی شامل نرخ بهره، نگرانی‌های تورمی و بی‌ثباتی ژئوپلیتیک‌ هستند. 
بانک‌های مرکزی اقتصادهای در حال توسعه نسبت به همتایان خود در اقتصادهای پیشرفته، نگرانی بیشتری در مورد تورم و بی‌ثباتی ژئوپلیتیک‌ دارند. علاوه بر این، بانک‌های مرکزی کشورهای در حال توسعه نسبت به تغییرات در توازن قدرت اقتصادی حساس‌تر هستند. در سال 2024، معادل 83 درصد از بانک‌های مرکزی مورد بررسی، طلا را به عنوان بخشی از ذخایر بین‌المللی خود نگه می‌دارند. برخلاف سال‌های قبل که موقعیت تاریخی طلا مهم‌ترین دلیل نگهداری آن بود، در سال 2024، «حفظ ارزش در بلندمدت و پوشش تورمی»، «عملکرد بهتر در زمان بحران»، «تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها» و «عدم ریسک نکول» از مهم‌ترین دلایل نگهداری طلا بودند. بانک‌های مرکزی اقتصادهای در حال توسعه، نسبت به همتایان خود در اقتصادهای پیشرفته، اهمیت بیشتری برای عواملی مانند نگرانی از ریسک‌های سیستماتیک مالی، ریسک سیاسی، محدودیت‌های احتمالی تحریم‌ها و ابزار سیاستگذاری قائل هستند. با این‌حال، در سال 2024، دیدگاه بانک‌های مرکزی اقتصادهای توسعه‌یافته نسبت به طلا به طرز محسوسی به نگرش بانک‌های اقتصادهای در حال توسعه نزدیک‌تر شده است.
بانک مرکزی ایران نیز‌ استراتژی مشابهی را اتخاذ کرده که می‌تواند برای اقتصاد کارآمد باشد. در این راستا، محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران با اشاره به سیاست‌های بانک مرکزی در دو سال گذشته در خصوص افزایش ذخایر طلای کشور از محل صادرات اعلام کرد که اجرای این سیاست موجب شده بخشی از واردات کشور به واردات طلا اختصاص یابد که این اقدام به سرمایه ملی و ذخایر بانک مرکزی افزوده است. همچنین آمار واردات کشور در 9 ماهه نخست سال 1403 حاکی از آن بود که واردات طلای خام در این بازه به 5 میلیارد و 604 میلیون دلار رسیده است. این روند پس از مصوبه هیات دولت در آذر 1401 که با هدف تسهیل واردات شمش طلا به تصویب رسید، شتاب گرفت و در ماه‌های اخیر، طلا به یکی از مهم‌ترین اقلام وارداتی کشور تبدیل شده است. طبق نظرسنجی شورای جهانی طلا، در زمینه ذخیره‌سازی، 67 درصد از پاسخ‌دهندگان، طلا را جدا از سایر دارایی‌های ذخیره‌ای مدیریت می‌کنند.
بانک انگلستان همچنان محبوب‌ترین مکان برای ذخیره طلای بانک‌های مرکزی است، به‌طوری‌که 55 درصد از پاسخ‌دهندگان، طلاهای خود را در این کشور نگه‌داری می‌کنند. در عین حال، ذخیره‌سازی طلا در داخل خود کشورها افزایش یافته و 41درصد از بانک‌ها ذخایر خود را در داخل کشور نگه داشته‌اند. این در حالی است که در سال 2023 حدود 35 درصد از بانک‌ها ذخایر داخلی داشتند. علاوه بر ذخیره‌سازی، 37 درصد از بانک‌های مرکزی به‌طور فعال ذخایر طلای خود را مدیریت می‌کنند که این رقم نسبت به 33 درصد در سال گذشته و 28 درصد در سال 2022 افزایش یافته است. از میان 22 بانک مرکزی که به‌طور فعال ذخایر طلای خود را مدیریت می‌کنند، 86 درصد به دنبال افزایش بازدهی از طریق ابزارهایی مانند سپرده‌گذاری، سوآپ و معاملات آتی هستند.در مجموع، نظرسنجی سال 2024 نشان می‌دهد که بانک‌های مرکزی همچنان به خرید طلا در سطحی بی‌سابقه ادامه می‌دهند.
نگرانی‌های ژئوپلیتیک‌ و عوامل کلان اقتصادی مانند تورم و نرخ بهره از مهم‌ترین ملاحظات بانک‌های مرکزی در مدیریت ذخایر ارزی آنها هستند. بانک‌های اقتصادهای نوظهور نگرانی بیشتری در مورد پایداری سیستم مالی و تحریم‌های احتمالی دارند و طلا را به عنوان یک دارایی مطمئن‌تر برای مقابله با این ریسک‌ها در نظر می‌گیرند. در همین حال، اعتماد به دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره‌ای جهانی کاهش یافته و این روند احتمالا در آینده ادامه خواهد داشت. به دلیل این روندهای جهانی و محیط سرمایه‌گذاری متغیر، انتظار می‌رود که تقاضای بانک‌های مرکزی برای طلا همچنان قوی باقی بماند.