بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد -تبریز / امین بیل‏‏‌ساز : کریدور ارس به‌‌‌عنوان یکی از طرح‌‌‌های استـــراتــــژیــک حمل‌‌‌ونقل کشور در حال اجراست و می‌تواند ایران را به قطب تجاری منطقه تبدیل کند. این مسیر ترانزیتی با کاهش زمان و هزینه جابه‌‌‌جایی کالا میان بازارهای آسیایی و اروپایی، می‌تواند نقطه عطفی در تقویت زنجیره تامین و توسعه تجارت بین‌الملل باشد.
این طرح را می‌توان مهم‌ترین پروژه کشور در زمینه حمل‌‌‌ونقل دانست که به یک طرح ملی تبدیل شده است و اهمیت زیادی در حوزه منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی دارد. همین اهمیت ویژه باعث شد تا خبرنگار استانی «دنیای‌اقتصاد» همراه با کارشناسانی که در این پروژه ملی مشارکت دارند به بازدید از سراسر این طرح بپردازد تا به بهترین شکل وضعیت کریدور ارس را از نزدیک بررسی کند.
مهم‌ترین نکته‌‌‌ای که در بازدید از کریدور ارس مشاهده خواهید کرد یک عزم ملی، جدی و فراگیر برای به سرانجام رساندن یک پروژه مهم منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی است. این پروژه به معنای واقعی با سرعت هر چه تمام‌‌‌تر در حال اجراست و در طول بازدید که از مسیر 107 کیلومتری این پروژه داشتیم با قطعیت می‌توان گفت در جای‌‌‌جای آن، ماشین‌‌‌آلات راه‌‌‌سازی مشغول فعالیت‌‌‌اند و چند تونل، پل و ابنیه فنی، به صورت همزمان در حال اجرا هستند؛ اما دلیل اهمیت کریدور ارس چیست؟
پس از جنگ اول قره‌‌‌باغ کوهستانی، ارتباط مستقیم ریلی و همچنین جاده‌‌‌ای بین سرزمین اصلی آذربایجان و منطقه اقلیم نخجوان قطع شد. در این شرایط با دور زدن ارمنستان از طریق ایران، مسیر زمینی بیله‌سوار در شمال استان اردبیل در نزدیکی مرز ایران و در 220 کیلومتری باکو به اصلی‌‌‌ترین مسیر ترانزیتی بین سرزمین اصلی آذربایجان و نخجوان و همچنین ترکیه تبدیل شد.
با این حال، در 10 نوامبر 2020، توافق آتش‌‌‌بس سه‌‌‌جانبه جنگ دوم قره‌‌‌باغ اعلام کرد که «همه راه‌‌‌های ارتباطی اقتصادی و حمل‌‌‌ونقل در منطقه باز خواهد شد»، اما همچنان تنش‌‌‌های مداوم مرزی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، شرایط شکننده قره‌‌‌باغ و مخالفت ایران و ارمنستان با کریدور زنگزور، دسترسی آذربایجان از طریق زنگزور به نخجوان را مورد تردید قرار می‌دهد.
سال 2024 ایران و جمهوری آذربایجان درخصوص ایجاد مسیر ترانزیتی به نام «کریدور ارس» به توافق رسیدند؛ کریدوری که از استان آذربایجان شرقی ایران عبور کرده و روستای آق‌بند در گوشه جنوب غربی بخش زنگیلان را به شهرستان اردوباد در جنوب نخجوان متصل می‌کند.
جاده فعلی به دلیل شرایط نامساعد، عرض کم و لغزندگی در مواقع بارش باران و برف باعث ایجاد سوانح رانندگی مختلف می‌شود تا جایی که در زمان بازدید خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از این جاده نیز یک خودرو از جاده خارج و واژگون شده بود که خوشبختانه راننده خودرو آسیب جدی ندید.
کریدور ارس به طول 107 کیلومتر از شهرستان جلفا تا کلاله در داخل کشور و از کلاله تا آق‌بند در خاک جمهوری آذربایجان اجرا می‌شود. این مسیر برای آذربایجان اهمیت راهبردی دارد و کوتاه‌‌‌ترین راه ارتباطی زمینی است. این کریدور از منطقه آزاد ارس و مرزهای جلفا و نوردوز عبور می‌کند و اهمیت ژئوپلیتیکی این مناطق را افزایش می‌دهد.
این طرح به سه قطعه تقسیم شده است که قطعه یک تا کیلومتر 38 از جلفا تا سیه‌‌‌رود، قطعه 2 از کیلومتر 38 تا کیلومتر 70 از سیه‌‌‌رود تا کردشت و قطعه3 از کیلومتر 70 تا 107 از کردشت تا کلاله است. در منطقه کلاله پایانه‌‌‌ای 8 هکتاری راه‌‌‌اندازی خواهد شد که زمین آن آزادسازی شده و به سازمان راهداری تحویل شده است تا با اجرای نقشه‌‌‌ها ساخت‌‌‌وساز را شروع کند.
با توجه به اهمیت این طرح، طراحی و اجرای آن به صورت همزمان انجام می‌شود و به همین دلیل میزان دقیق سرمایه‌گذاری در این پروژه را نمی‌توان اعلام کرد، اما حداقل هزینه‌‌‌ای که برای این کریدور استراتژیک پیش‌بینی‌‌‌شده است، 10‌هزار میلیارد تومان است. برای هر قطعه یک کارگاه به صورت کامل تجهیز و راه‌‌‌اندازی شده است تا ساخت این کریدور با سرعت هر چه بیشتر انجام شود. در این کریدور پیچ‌های خطرناک حذف شده و جاده تعریض می‌شود. کریدور ارس چهار پل بزرگ و 15 تونل دارد که مجموعا 7.5 کیلومتر طول دارد.
برای این طرح 6 میلیون مترمکعب خاک‌‌‌برداری و 2 میلیون مترمکعب خاک‌‌‌ریزی و حدود 400‌هزار تن نیز آسفالت‌‌‌ریزی تخمین زده شده است. تمام عوامل اجرایی که به صورت مستقیم در این پروژه فعالیت می‌کنند حدود یک‌هزار نفر هستند.
وجود زیرساخت‌‌‌های برق، مخابرات، فیبر نوری، وجود صخره‌‌‌های عظیم در برخی مناطق، دستورالعمل‌‌‌های مرزی و تداخل با برخی مناطق تاریخی و حفاظت‌‌‌شده محیط‌‌‌زیست می‌تواند سرعت اجرای پروژه‌‌‌ها را تا حدی کاهش دهد.
سازمان منطقه آزاد ارس در این پروژه، یک تقاطع غیرهمسطح و کمربندی از کیلومتر 9.5 اجرا می‌کند که کریدور ارس را به میدان عباس میرزا، جاده خوی- ایواوغلی و بازرگان متصل می‌کند تا خودروهای ترانزیت وارد محدوده شهری نشوند. این مسیر نزدیک به 14 کیلومتر طول دارد که برای اجرای آن 210 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است و سازمان منطقه آزاد ارس اقدامات اجرایی آن را انجام داده است. عملیات اجرایی تقاطع میدان عباس‌میرزا سال آینده شروع می‌شود و عملیات اجرایی ادامه محدوده‌‌‌ای که منطقه آزاد ارس اجرای آن را بر عهده دارد نیز تا خرداد ماه سال 1404 به پایان می‌‌‌رسد. در حال حاضر عملیات اجرایی 40 کیلومتر از کریدور ارس شروع شده است و قرار است این پروژه تا دی ماه 1406 به بهره‌‌‌برداری کامل برسد.
نقش اقتصادی کریدور ارس در تجارت بین‌المللی
کریدور ارس می‌تواند نقش بسیار پررنگی در تجارت بین‌المللی ایفا کند. منطقه آزاد ارس با تولید محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی نقش مهمی در صادرات این محصولات به کشورهای قفقاز و اروپا دارد. بهره‌‌‌برداری از کریدور ارس می‌تواند زمینه دسترسی هر‌چه سریع‌تر و آسان‌تر به بازار اروپا را مهیا کند. کالاهای صادراتی ایران از طریق این کریدور به روسیه، ترکیه و اروپا صادر می‌‌‌شوند.
این مسیر همچنین بخشی از کریدور ترانزیتی «شرق به غرب» است که چین را به اروپا متصل می‌کند و به عنوان جایگزینی برای مسیر شمالی (از طریق روسیه) مطرح شده است. از سوی دیگر منطقه آزاد ارس به دلیل موقعیت جغرافیایی خود برای سرمایه‌گذاران خارجی در زمینه لجستیک، انبارداری و حمل‌‌‌ونقل بسیار جذاب است. با توسعه این کریدور، ایران می‌تواند نقشی محوری در مدیریت جریان کالاهای بین‌المللی ایفا کند.
پایانه‌‌‌های جلفا و نوردوز با ظرفیت بالای ترانزیت کالا نقش مهمی در تسریع جریان کالا ایفا می‌کنند. با راه‌‌‌اندازی کریدور ارس، جاده‌‌‌های ارتباطی منطقه با توسعه روزافزون روبه‌رو هستند و می‌توانند نقش مهمی در کاهش زمان حمل‌‌‌ونقل داشته باشند. ایجاد مراکز انبارداری و پایانه‌‌‌های باربری نیز از جمله برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای این منطقه است که در آینده‌‌‌ای نزدیک در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ماده 21 توافق‌نامه جامع راهبردی ایران و روسیه نیز به نقش کریدورهای منطقه‌‌‌ای تاکید دارد و در این میان کریدور راهبردی ارس می‌تواند سهم مهمی در گسترش همکاری‌‌‌های اقتصادی داشته باشد؛ چرا که کریدور ارس راه را برای افزایش ارتباطات منطقه‌‌‌ای هموار می‌کند، همچنین با ایجاد یک مسیر راه‌‌‌آهن واحد از روسیه به ایران از طریق جمهوری آذربایجان، گزینه‌‌‌های بیشتری را به راه‌‌‌گذر حمل‌‌‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب می‌دهد. با توجه به اینکه در راهبرد اقتصادی کشور آذربایجان شرقی به عنوان کانون تجارت با اتحادیه اوراسیا در نظر گرفته شده است، ایجاد کریدور ارس می‌تواند روابط تجاری با کشورهای عضو این اتحادیه اقتصادی را تسهیل کند.