بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - سارا نصیری : صنعت پتروشیمی ایران یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور محسوب می‌شود و نقش مهمی در تامین ارز موردنیاز کشور دارد. با این حال، این صنعت در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر تحریم‌‌‌های بین‌المللی، نوسانات نرخ ارز، چالش‌‌‌های تامین مواد اولیه، مشکلات حمل‌‌‌ونقل و سیاست‌‌‌های داخلی قرار گرفته است. پیش‌بینی می‌شود که در سال 1404، این مشکلات همچنان پابرجا باشند و حتی در برخی موارد، شدت بیشتری پیدا کنند.
با وجود این‌، فرصت‌‌‌هایی نیز برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران وجود دارد که در صورت اتخاذ سیاست‌‌‌های صحیح، می‌توان از این شرایط برای رشد و تثبیت موقعیت ایران در بازارهای جهانی استفاده کرد. این گزارش با مشورت مدیران بازرگانی و زنجیره تامین شرکت‌های پتروشیمی تهیه شده و تلاش دارد تا با ارائه تصویری دقیق از وضعیت صنعت پتروشیمی، چالش‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های پیش‌‌‌رو را بررسی کند.
فرصت‌‌‌های توسعه صنعت پتروشیمی ایران در سال 1404
صنعت پتروشیمی ایران همچنان که با مشکلات متعددی مواجه است، اما ظرفیت‌‌‌های قابل‌‌‌توجهی برای رشد دارد. در صورت اتخاذ سیاست‌‌‌های مناسب، می‌توان از برخی فرصت‌‌‌ها برای افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی استفاده کرد.
توسعه بازارهای جدید و همکاری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای
یکی از راهکارهای کلیدی برای حفظ و افزایش صادرات، تمرکز بر بازارهای منطقه‌‌‌ای است. کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق، افغانستان و پاکستان، از مشتریان سنتی محصولات پتروشیمی ایران هستند و تقویت همکاری‌‌‌های تجاری با این کشورها می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌‌‌ها کمک کند.
بومی‌‌‌سازی فناوری و کاهش وابستگی به واردات
یکی از راهکارهای اساسی برای کاهش اثرات تحریم‌‌‌ها، توسعه فناوری‌‌‌های بومی و مهندسی معکوس در صنعت پتروشیمی است. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان و همکاری با دانشگاه‌‌‌ها و مراکز تحقیقاتی، می‌تواند به افزایش توان داخلی در تولید تجهیزات و مواد اولیه کمک کند.
در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌های ایرانی توانسته‌‌‌اند بسیاری از تجهیزات و قطعات موردنیاز این صنعت را بومی‌‌‌سازی کنند. در سال گذشته برخی از شرکت‌های پتروشیمی، حتی توانسته‌‌‌اند محصولات فوق تحریمی را هم با استفاده از مهندسی معکوس و نقشه‌‌‌برداری‌‌‌ها با هزینه‌‌‌ای کمتر از هزینه واردات تولید کنند. توسعه این روند و کاهش وابستگی به تامین‌‌‌کنندگان خارجی، می‌تواند نقش مهمی در افزایش تاب‌‌‌آوری صنعت پتروشیمی در برابر تحریم‌‌‌ها داشته باشد.
اصلاح سیاست‌‌‌های ارزی و بانکی
یکی دیگر از اقدامات ضروری، اصلاح سیاست‌‌‌های ارزی و تسهیل نقل‌‌‌وانتقالات مالی است. ایجاد مکانیزم‌‌‌های جدید برای تبادلات مالی، مانند استفاده از تهاتر کالا با برخی کشورها، می‌تواند به کاهش مشکلات مالی شرکت‌های پتروشیمی کمک کند.
علاوه بر این، همکاری با بانک‌های کشورهای دوست و استفاده از ارزهای دیجیتال، می‌تواند به تسهیل معاملات بین‌المللی کمک کند. اجرای سیاست‌‌‌های حمایتی برای تامین مالی شرکت‌های پتروشیمی نیز می‌تواند نقش مهمی در افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه این صنعت داشته باشد.
توسعه زنجیره ارزش و افزایش تولید محصولات با ارزش افزوده بالا
یکی از راهکارهای مهم برای افزایش رقابت‌‌‌پذیری صنعت پتروشیمی، تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر است. در حال حاضر، بخش عمده‌‌‌ای از صادرات پتروشیمی ایران مربوط به مواد خام و محصولات پایه‌‌‌ای است. توسعه صنایع پایین‌‌‌دستی و تولید محصولات پیشرفته‌‌‌تر، می‌تواند سودآوری این صنعت را افزایش دهد.
چالش‌‌‌های اصلی صنعت پتروشیمی ایران در سال 1404
با توجه به روندهای کنونی، پیش‌بینی می‌شود که صنعت پتروشیمی ایران در سال 1404 با چالش‌‌‌های متعددی مواجه باشد. مهم‌ترین این چالش‌‌‌ها شامل تحریم‌‌‌های بین‌المللی، مشکلات ارزی، محدودیت‌های لجستیکی و تامین مواد اولیه در بازارهای جهانی است.
تاثیر تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی
تحریم‌‌‌های اقتصادی و بانکی علیه ایران همچنان یکی از موانع جدی بر سر راه صادرات محصولات پتروشیمی است. بسیاری از شرکت‌های خارجی که پیش‌تر با ایران همکاری داشتند، به دلیل ترس از تحریم‌‌‌های ثانویه آمریکا، از ادامه فعالیت‌‌‌های تجاری خودداری کرده‌‌‌اند. این امر به کاهش شدید همکاری‌‌‌های بین‌المللی و محدود شدن بازارهای هدف ایران منجر شده است.
علاوه بر این، تحریم‌‌‌های اعمال‌‌‌شده بر ناوگان دریایی ایران باعث شده که هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل افزایش یابد و برخی مسیرهای صادراتی دچار اختلال شوند. محدودیت‌های بانکی در نقل‌‌‌وانتقال پول، چالش‌‌‌های مضاعفی را برای صادرکنندگان ایجاد کرده‌‌‌اند.
نوسانات نرخ ارز و مشکلات مالی
افزایش نرخ ارز در سال‌های اخیر، اگرچه در ظاهر به نفع صادرکنندگان بوده، اما مشکلات متعددی را نیز به همراه داشته است. از یک‌‌‌سو، افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی باعث بالا رفتن هزینه‌‌‌های تولید شده است و از سوی دیگر، بی‌‌‌ثباتی نرخ ارز، امکان برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت را از تولیدکنندگان گرفته است. علاوه بر این، دشواری در تامین مالی و دریافت تسهیلات بانکی، توان رقابتی بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی را کاهش داده است.
محدودیت‌های حمل‌‌‌ونقل و لجستیک
یکی دیگر از چالش‌‌‌های مهم، مشکلات لجستیکی در حمل محصولات پتروشیمی است. تحریم‌‌‌های بین‌المللی باعث شده که برخی خطوط کشتیرانی، همکاری خود را با ایران متوقف کنند و در نتیجه، هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل افزایش یابد. علاوه بر مشکلات حمل‌‌‌ونقل دریایی، محدودیت‌های ترانزیتی نیز بر تجارت پتروشیمی ایران تاثیر گذاشته است. برخی کشورهای همسایه، به دلیل فشارهای خارجی، مسیرهای ترانزیتی را برای محصولات ایرانی مسدود کرده یا محدودیت‌هایی اعمال کرده‌‌‌اند.
رقابت در بازارهای بین‌المللی
در بازارهای جهانی، رقابت شدیدی میان تولیدکنندگان پتروشیمی وجود دارد. کشورهای حوزه خلیج فارس، به‌‌‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی، با استفاده از مزیت‌‌‌های زیرساختی و روابط تجاری گسترده، بخش قابل‌‌‌توجهی از بازار را در اختیار دارند. علاوه بر این، با وجود تحریم‌‌‌ها حضور ایران در رقابت جهانی کاهش یافته است.
نتیجه‌‌‌گیری
صنعت پتروشیمی ایران در آستانه سال 1404 با چالش‌‌‌های متعددی مواجه است، اما در عین حال، فرصت‌‌‌هایی نیز برای رشد و توسعه وجود دارد. طبق گفته‌‌‌ مدیران این مجموعه، با وجود ناترازی انرژی اما شعارهایی مثل شعار «دو درجه کمتر» بسیار موثر واقع شده است. و بسیاری از این مدیران معتقدند که با وجود بومی‌سازی بسیاری از قطعات، تحریم‌‌‌ها تاثیر آنچنانی روی تولید این شرکت‌ها نخواهند داشت. اما تحریم‌‌‌ها از جهت صادرات، حمل‌ونقل و در برخی موارد تامین مالی تاثیر منفی بر تجارت این شرکت‌ها دارد. از سوی دیگر مشکلات ارزی، محدودیت‌های حمل‌‌‌ونقل و عدم‌حضور در رقابت بازارهای جهانی، موانع مهمی برای توسعه و پیشرفت این صنعت محسوب می‌‌‌شوند. با این حال، گسترش همکاری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، بومی‌‌‌سازی ابزارهای تولید، اصلاح سیاست‌‌‌های ارزی و تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌‌‌ها و افزایش سهم ایران در بازارهای بین‌المللی کمک کند.