بزرگنمايي:

بازار آریا - سیدعباس حسینی* یکی از برنامه‌‌‌های کلیدی وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت چهاردهم، احیای ستاد فولاد بوده است. این اقدام با جلب مشارکت موثر تشکل‌های صنفی زنجیره آهن و فولاد کشور عملیاتی شد و حضور شخص وزیر در نخستین جلسه این ستاد، نشان‌‌‌دهنده اهمیت این حوزه برای دولت است. این رویکرد در راستای تحقق رشد 8درصدی در زنجیره آهن و فولاد کشور ارزیابی می‌شود.
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که صنعت فولاد یکی از پایه‌‌‌های اصلی توسعه در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است. ایران نیز با حفظ جایگاه دهمین تولیدکننده فولاد در جهان، رشد قابل‌‌‌توجهی در ظرفیت‌‌‌سازی، تولید و صادرات غیرنفتی داشته است. رشد اقتصادی و توسعه صنعتی رابطه مستقیمی با تولید و مصرف فولاد دارد؛ زیرا این محصول به‌‌‌عنوان یک کالای استراتژیک در بسیاری از صنایع نقش کلیدی ایفا می‌کند. بدیهی است که برای تداوم رشد این صنعت، چالش‌‌‌های پیش‌‌‌روی آن باید شناسایی شود و برنامه‌‌‌ریزی مناسبی برای رفع آنها صورت گیرد. در این میان، توسعه زیرساخت‌‌‌های انرژی و حمل‌‌‌ونقل، تامین مواد اولیه پایدار و بهبود سیاست‌‌‌های تجاری، از جمله عواملی هستند که می‌‌‌توانند جایگاه رقابتی فولاد ایران را در سطح بین‌المللی تقویت کنند.
صنعت فولاد با رشد قابل‌‌‌توجه خود توانسته است 5.5‌درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص دهد. همچنین، این صنعت بیش از 130‌هزار شغل مستقیم و حدود 2میلیون شغل غیرمستقیم ایجاد کرده است. علاوه بر این، صنایع فولادی در حوزه مسوولیت‌‌‌های اجتماعی نیز نقش فعالی ایفا کرده‌‌‌اند که از جمله مهم‌ترین اقدامات آنها، سرمایه‌گذاری در انتقال آب به استان‌‌‌های مرکزی کشور بوده است.
ستاد فولاد؛ فرماندهی یکپارچه زنجیره تولید و تجارت
یکی از چالش‌‌‌های ساختاری صنعت فولاد در ایران، نبود مرکز فرماندهی مشخص برای سیاستگذاری و تنظیم‌‌‌گری این صنعت است. این خلأ باعث شده است تا تصمیمات جزیره‌‌‌ای و غیرهمسو، مشکلات متعددی در بخش‌‌‌های مختلف زنجیره فولاد ایجاد کند. در این راستا، ستاد فولاد که ترکیبی از نمایندگان بخش دولتی و خصوصی است، می‌‌‌تواند نقش موثری در تنظیم بازار داخلی، توسعه صادرات و هماهنگ‌‌‌سازی سیاست‌‌‌ها ایفا کند.
فعال‌‌‌سازی ستاد فولاد با هدف تحقق طرح جامع فولاد و توسعه متوازن این صنعت، یکی از اقدامات مهم وزارت صمت در حوزه معدن و صنایع معدنی بوده است. این ستاد علاوه بر ایجاد هماهنگی در سیاستگذاری‌‌‌ها، با راه‌‌‌اندازی کارگروه‌‌‌های تخصصی، چالش‌‌‌های کلیدی صنعت فولاد مانند ناترازی انرژی را رصد کرده و راهکارهای کارشناسی ارائه می‌دهد. از جمله موضوعات مهمی که این ستاد می‌‌‌تواند به آن بپردازد، کاهش هزینه‌‌‌های تولید از طریق بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و به‌‌‌کارگیری فناوری‌‌‌های نوین در تولید فولاد است. همچنین، توجه به مباحث زیست‌‌‌محیطی و کاهش آلایندگی صنایع فولادی از دیگر ماموریت‌‌‌های این ستاد خواهد بود.
مانع‌‌‌زدایی از صنعت فولاد و توسعه صادرات
صنعت فولاد سهم 16.5درصدی از صادرات غیرنفتی کشور دارد و سالانه 8میلیارد دلار ارزآوری می‌کند. بااین‌‌‌حال، این صنعت با چالش‌‌‌هایی مانند تامین انرژی، عدم‌توازن در زنجیره تولید و مجوزهای مازاد مواجه است.
بررسی آمارها نشان می‌دهد که تولید فولاد کشور طی یک‌دهه گذشته روندی صعودی داشته است. تولید واقعی فولاد ایران از 16میلیون تن در سال 1392 به 32میلیون تن در سال 1402 افزایش یافته و ظرفیت اسمی نیز از 22.49میلیون تن به 49.33میلیون تن رسیده است. صادرات فولاد نیز در این مدت رشد چشم‌گیری داشته؛ به‌‌‌طوری‌‌‌که حجم صادرات فولاد میانی کشور از کمتر از یک‌میلیون تن در سال 1392 به 7.83میلیون تن در سال گذشته رسیده است. این روند افزایشی، ایران را به یکی از بازیگران مهم بازار جهانی فولاد تبدیل کرده است، اما ماندگاری این رشد مستلزم سیاست‌‌‌های حمایتی، توسعه بازارهای صادراتی و بهینه‌‌‌سازی ساختارهای تولید و توزیع است.
در این راستا، ستاد فولاد در تلاش است تا با رفع چالش‌‌‌های تامین خوراک، مدیریت ناترازی انرژی، بهره‌‌‌گیری بهینه از ظرفیت‌‌‌های تولید و توسعه زیرساخت‌‌‌های صادراتی، سیاست‌‌‌های کارآمدی را برای آینده این صنعت تدوین کند. در کنار این اقدامات، توجه به نوآوری و فناوری‌‌‌های نوین در تولید فولاد می‌‌‌تواند مزیت رقابتی کشور را افزایش دهد. به‌‌‌عنوان نمونه، حرکت به‌‌‌سوی تولید فولاد سبز و کاهش وابستگی به انرژی‌‌‌های فسیلی، می‌‌‌تواند جایگاه ایران را در بازارهای بین‌المللی تقویت کند.
صنعت فولاد ایران با ظرفیت‌‌‌های بالای تولیدی و صادراتی، یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور محسوب می‌شود. احیای ستاد فولاد و افزایش هماهنگی میان سیاستگذاران و فعالان این صنعت، می‌‌‌تواند به کاهش چالش‌‌‌های ساختاری، افزایش تولید و توسعه بازارهای صادراتی منجر شود. با برنامه‌‌‌ریزی صحیح و اتخاذ سیاست‌‌‌های کارآمد، ایران می‌‌‌تواند جایگاه خود را در صنعت فولاد جهانی بیش از پیش تثبیت کرده و از فرصت‌‌‌های این بازار بهره‌‌‌برداری کند.
* عضو هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)