بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای‌اقتصاد : تردیدی وجود ندارد که یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا به‌خصوص در پایتخت، خودروهای فرسوده سنگین هستند؛ خودروهایی که سال‌ها از عمر مفیدشان گذشته و علاوه بر مصرف سوخت بسیار بالا و ایمنی پایین، آلودگی فراوانی نیز تولید می‌کنند.
از همین رو، اسقاط و جایگزینی این خودروها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این در حالی است که اوضاع تولید در تجاری‌سازان داخلی مناسب نیست و این شرکت‌ها در مقایسه با سال گذشته، افت تیراژ سنگینی را تجربه کرده اند.
طبق صورت‌های مالی سه تجاری‌‌ساز اصلی کشور، مجموع تولید آنها در 8ماه امسال به 9‌هزار و 93 دستگاه رسیده است. با توجه به تولید 18‌هزار و 333 دستگاهی تجاری‌‌سازان در 8ماه مشابه پارسال، تولید سه شرکت اصلی در بازه زمانی مشابه امسال نصف شده است.
بدون شک، یکی از راهکارهای اصلی برای حل بحران آلودگی هوا، اخراج فرسوده‌ها از جاده‌ها و خیابان‌های کشور است.
با اسقاط این خودروها، حجم عظیمی از آلودگی حال حاضر کلان‌شهرها به‌خصوص تهران، کاسته خواهد شد و علاوه بر این، سرانه مصرف سوخت نیز پایین می‌آید و ایمنی در جاده‌ها و خیابان‌های کشور بالا خواهد رفت.
طبق آخرین آمار، از جمع یک میلیون و 100‌هزار دستگاه کامیون، کامیونت و کشنده‌ای که در کشور تردد می‌کنند، 250‌هزار دستگاه یعنی حدود 23‌درصد فرسوده است. همچنین از جمع 22‌هزار دستگاه اتوبوس‌‌ درون شهری در حال تردد در سطح کشور، 18‌هزار دستگاه معادل 82‌درصد فرسوده است.
از طرفی، 13هزار دستگاه از 23‌هزار دستگاه اتوبوس برون شهری در حال تردد در کشور نیز فرسوده هستند که معادل 57‌درصد کل اتوبوس‌‌های برون شهری کشور است.
در کنار اینها، طبق آماری که به نقل از مدیرعامل اتحادیه سازمان‌های حمل‌‌‌‌و‌‌نقل بار شهرداری‌‌های کشور در تیر ماه امسال منتشر شد، حدود یک میلیون وانت بار فرسوده در کشور وجود دارد.
با استناد به این آمارها، حدود یک میلیون و 300‌هزار دستگاه خودروی فرسوده سبک و سنگین غیر‌سواری در کشور وجود دارد که با ترددشان، ضمن هدر دادن میلیون‌ها لیتر سوخت و ناامن کردن جاده‌ها، آلودگی فراوانی نیز تولید می‌کنند.
بنابراین اسقاط این خودروها بسیار ضروری است، چه آنکه ادامه ترددشان به معنای هدر رفتن هر چه بیشتر سوخت، ناامن‌تر شدن جاده‌ها و افزایش تصادفات و سوانح جاده‌ای و هوای آلوده‌تر است.
در این بین، اولویت با اسقاط خودروهای سنگین مانند کامیون‌ها و اتوبوس هاست، زیرا میزان آلودگی که این خودروها تولید می‌کنند و همچنین مصرف سوخت شان، بیشتر از خودروهای تجاری سبک است.
از طرفی، با از رده خارج کردن این خودروها و جایگزین کردن مدل‌های نو، ایمنی جاده‌های کشور نیز افزایش خواهد یافت.
برای جایگزینی خودروهای فرسوده، نیاز است تا تولید داخل افزایش یابد.
هرچند از طریق واردات نیز می‌توان بخشی از نیاز کشور به این خودروها را تامین کرد، اما به هر حال واردات خودروهای سنگین، ارزبری بالایی دارد و این مساله با شرایط ارزی حال حاضر کشور سازگار نیست.
مساله محدودیت ارزی کشور البته روی تولید داخل نیز تاثیر داشته، به نحوی که یکی از دلایل افت تولید تجاری‌سازان در سال‌جاری، کمبود ارز است. خودروهای تجاری تولید داخل وابستگی ارزی زیادی دارند، از همین رو کمبود ارز در سال‌جاری، سبب شده تولید تجاری‌سازان نسبت به پارسال افت کند. البته عوامل دیگری نیز در افت تولید تجاری‌سازان کشور دخیل هستند، از جمله رکود بازار که خود ریشه در کاهش قدرت خرید و رشد قیمت تجاری‌ها دارد.
بنابراین اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده سنگین شخصی، نیاز به ارائه مشوق‌هایی مانند تسهیلات بانکی دارد، هرچند به نظر می‌رسد استفاده از عوامل بازدارنده نیز در کنار مشوق‌ها می‌تواند مالکان این خودروها را به اسقاط و جایگزینی ترغیب کند.
افت تولید سه تجاری‌ساز اصلی
اما نگاهی بیندازیم به آمار تولید سه تجاری‌ساز اصلی کشور در8 ماه امسال که شامل ایران خودرودیزل، بهمن دیزل و سایپادیزل می‌شود.
در این بین، بیشترین تولید نصیب واحد تجاری‌‌ساز گروه صنعتی ایران‌‌خودرو یعنی ایران خودرودیزل شده است. کل تولید این خودروساز در8ماه امسال 5هزار و 873 دستگاه بوده است. این در حالی است که ایران‌‌خودرودیزل در 8 ماه مشابه سال گذشته حدود 11‌هزار و 500 دستگاه محصول را به تولید رسانده بود. بنابراین این خودروساز افت حدودا 50 درصدی تولید را در 8 ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است.
همچنین تولید ماهانه ایران خودرودیزل (در آبان) تنها 730 دستگاه بوده که نشان از رشد 56 دستگاهی در مقایسه با مهر دارد.
محصولات تولیدی ایران خودرودیزل در 8ماه امسال شامل اتوبوس، ون و پیکاپ و کامیون سبک و سنگین می‌شود. در این بین، بیشترین تیراژ نصیب خودروهای سنگین باری (کامیون) شده که آمار 4‌هزار و 724 دستگاهی را به ثبت رسانده است. در مقایسه با بازه زمانی مشابه پارسال با تیراژ 7‌هزار و 158 دستگاهی، تولید این محصولات بیش از 34‌درصد افت را نشان می‌دهد.
523 دستگاه از کل تولید 8ماه امسال کامیون‌‌های ایران‌‌خودرودیزل به آبان ماه مربوط می‌شود.
دیگر محصول تولیدی این شرکت در 8 ماه امسال ون و پیکاپ بوده است. ایران خودرودیزل در بازه زمانی تحت بررسی‌هزار و 105 دستگاه از این مدل خودروها را به تولید رسانده است.
با توجه به تیراژ بیش از 4هزار دستگاهی ون و پیکاپ در 8ماه پارسال، تیراژ این محصولات افت بالغ بر 72 درصدی را نشان می‌دهد.
این خودروساز اما در تولید اتوبوس نیز آمار بسیار ضعیفی به ثبت رسانده، به نحوی که تیراژ این محصول حتی سه رقمی نیز نشده است. کل تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل طی 8 ماه امسال 44 دستگاه بوده، در حالی که این شرکت 296 دستگاه اتوبوس در 8 ماه مشابه پارسال تولید کرده بود.
بنابراین تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل تقریبا یک هفتم شده است. این شرکت در آبان ماه امسال تنها 14 دستگاه اتوبوس تولید کرده است.
ایران خودرودیزل اما در 8 ماه امسال حتی یک دستگاه مینی بوس را نیز تولید نکرده است. این شرکت در 8 ماه پارسال نیز مینی بوس تولید نکرده بود.
دیگر تجاری‌‌ساز بزرگ کشور یعنی سایپادیزل که به گروه خودروسازی سایپا تعلق دارد نیز در 8ماه امسال با افت تولید مواجه بوده است.
طبق اطلاعاتی که سایپادیزل به سامانه کدال بورس ارائه داده، این شرکت در 8ماه سال‌جاری تنها 451 دستگاه محصول را به تولید رسانده تا کم تیراژترین در بین سه تجاری‌ساز اصلی کشور باشد. با توجه به آمار تولید‌هزار و 476 دستگاهی سایپادیزل در8 ماه پارسال تولید این شرکت حدود 70‌درصد کاهش پیدا کرده است.
تنها محصولات تولیدی سایپادیزل در 8ماه امسال کامیونت و کامیون سنگین بوده است. طبق آمار ارائه شده به بورس، تولید کامیونت سایپادیزل در 8 ماه پارسال 894 دستگاه بوده، بنابراین با در نظر گرفتن آمار 197 دستگاهی بازه زمانی مشابه امسال، تیراژ این محصول 78‌درصد افت را نشان می‌دهد.
این شرکت در 8ماه امسال 254 دستگاه کامیون سنگین تولید کرده که با توجه به تیراژ 582 دستگاهی این محصول در 8 ماه پارسال، تولید آن 57‌درصد افت را نشان می‌دهد.
سایپادیزل در آبان امسال تنها 104 دستگاه تولید داشته که تمام آن به کامیون سنگین تعلق داشته است. در مقایسه با مهر، چهار دستگاه بیشتر است.
سراغ واحد تجاری‌‌ساز گروه بهمن یعنی بهمن دیزل برویم، شرکتی که در8ماه سال‌جاری مانند دو تجاری‌‌ساز وابسته به ایران خودرو و سایپا، دچار افت تیراژ شده است. این شرکت متعلق به بخش خصوصی، پس از ایران خودرودیزل دومین تجاری‌‌ساز کشور به شمار می‌رود و در 8ماه امسال 2هزار و 769 دستگاه تولید داشته است.
بهمنی‌‌ها در 8 ماه مشابه پارسال 5هزار و 357 دستگاه تولید داشته‌‌اند، بنابراین تیراژ آنها در بازه زمانی مشابه امسال 26‌درصد افت را نشان می‌دهد. بهمن‌‌دیزل همچنین در آبان امسال 139 دستگاه تولید داشته که این آمار نشان می‌دهد تیراژ بهمنی‌‌ها نسبت به مهر ماه 546 دستگاه کاهش یافته است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی کامیونت، مینی‌‌بوس، کامیون و «کاربری‌‌ها» را به تولید رسانده که در این بین، سهم اعظم نصیب کامیونت 6 تن شده است.
کل تولید این محصول در 8 ماه امسال 917 دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال از افت حدودا 53 ‌‌درصدی حکایت دارد. بهمن دیزل کامیونت 8تن را نیز در لیست محصولات خود دارد که در 8 ماه امسال 300 دستگاه تیراژ داشته است. تیراژ این محصول در 8 ماه امسال، با میزان تولید مدت مشابه سال گذشته آن تقریبا یکی است.
در گروه کامیون، تولید بهمن دیزل از‌هزار و 462 دستگاه 8 ماه پارسال به 732 دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. بنابراین تولید این محصول در بهمن دیزل تقریبا نصف شده است.
محصولات کاربری بهمن دیزل نیز در 8 ماه پارسال تیراژ‌هزار و 290 دستگاهی را ثبت کرده‌‌، حال آنکه در 8ماه امسال تولید این محصولات 439 دستگاه بوده است. با این حساب، تولید محصولات کاربری بهمن دیزل 66‌درصد افت کرده است.
در بین محصولات بهمن دیزل، مینی‌‌بوس نیز با کاهش تولید مواجه شده است. کل تولید این محصول در 8 ماه امسال 184 دستگاه بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه پارسال تقریبا نصف شده است.