بزرگنمايي:

بازار آریا - صنعت پالایش ایران در سال 1403 با گام‌های بلند به‌سوی ثبت تحولاتی بزرگ در این صنعت به پیش رفته است و توانسته در مسیر توسعه و حفظ پایداری تأمین انرژی کشور، ارتقای کیفیت محیط زیست و ثبت رکوردهای تازه در تأمین سوخت مایع به نیروگاه‌ها دستاوردهای قابل‌توجهی داشته باشد.

سال 1403 برای صنعت پالایش ایران، سالی پر از تلاش‌ها و تحولات کلیدی بود. در مواجهه با چالش‌های متنوع و نیازهای فزاینده کشور، این صنعت با اقدام‌های مؤثر و رویکردهای نوآورانه، نقشی اساسی در پایداری و توسعه ملی ایفا کرد. این گزارش با نگاهی گذرا به مرور کلی مهم‌ترین دستاوردها و چالش‌های این صنعت در سالی که گذشت می‌پردازد.
بهره‌برداری از بزرگ‌ترین واحد هیدروکراکر غرب آسیا در پالایشگاه آبادان
بزرگ‌ترین واحد هیدروکراکر غرب آسیا به‌عنوان آخرین حلقه بخش نخست طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه نفت آبادان (فاز 2) به ظرفیت روزانه 42 هزار بشکه، به‌منظور تولید فرآورده‌های زیست‌محیطی سبک و دارای ارزش افزوده بیشتر، چهارم تیر 1403 به بهره‌برداری رسید. با راه‌اندازی بزرگ‌ترین واحد هیدروکراکر (شکست کاتالیستی غرب آسیا) پالایشگاه آبادان، محصولات مرغوب و با استاندارد یورو 5، منطبق با استانداردهای جهانی محیط‌زیست در جنوب غرب کشور تولید می‌شود، همچنین با عملیاتی شدن آن، کیفیت گازوئیل تولیدی در این پالایشگاه مطابق استاندارد یورو 5 می‌شود.
ظرفیت این واحد روزانه 42 هزار بشکه است که با راه‌اندازی آن 42 هزار بشکه از نفت‌کوره تولیدی پالایشگاه آبادان کاهش می‌یابد و به محصولات باارزشی نظیر گاز مایع، نفتای سنگین و سبک شیرین، سوخت هواپیما و نفت‌گاز یورو 5 تبدیل می‌شود و افزون بر ایجاد ارزش افزوده، به سبد محصولات این پالایشگاه تنوع می‌بخشد.
بهره‌برداری از خط لوله فرآورده تبریز - خوی - ارومیه
خط لوله فرآورده‌های نفتی 220 کیلومتری تبریز - خوی - ارومیه با ظرفیت انتقال روزانه 65 هزار بشکه‌، ‌چهارم تیر 1403 با هدف انتقال پایدار و ایمن انواع فرآورده‌های نفتی پالایشگاه تبریز به بهره‌برداری رسید. حذف انتقال جاده‌ای، صرفه‌جویی در مصرف سوخت و زمان انتقال و کاهش خطرهای ترافیکی و تأثیرات مخرب زیست‌محیطی مربوط به انتقال جاده‌ای، از دیگر دستاوردهای این طرح است که با اجرای آن از تردد روزانه 700 دستگاه نفتکش جاده‌پیما در محورهای منتهی به این مقاصد جلوگیری می‌شود.
همچنین در همین روز، از چهار طرح واحد تصفیه‌ نفت‌گاز، خالص‌سازی هیدروژن PSA، بازیافت گوگرد SRP و بازیافت گازهای انتهای واحد گوگرد TGT پالایشگاه تبریز به ارزش سرمایه‌گذاری 120 میلیون یورو بهره‌برداری شد. با بهره‌برداری از این طرح‌های چهارگانه که با استفاده کامل از توانمندی شرکت‌های پیمانکار، سازنده و مشاوران داخلی به سرانجام رسیده است، مقدار گازوئیل یورو 5 تولیدی این پالایشگاه از روزانه 2 میلیون لیتر به روزانه 5 میلیون لیتر افزایش یافت.
رونمایی از مرکز پایش و تحلیل داده شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی
مرکز پایش و تحلیل داده شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با هدف مشاهده برخط تمام فرآیندهای صنعت انتقال فرآورده به‌ تفکیک، از زمان تحویل نفت خام و ارائه آن به واحدهای تولیدی در پالایشگاه‌ها، وضعیت خطوط لوله انتقال نفت، مخازن ذخیره‌سازی و انبارهای نفت و درنهایت وضعیت شبکه توزیع و میزان تحویل سوخت به تفکیک انواع فرآورده در مناطق مختلف طراحی و رونمایی شد.
بهره‌برداری از خط لوله فشارشکن علی‌آباد به نیروگاه آذرخش
خط لوله 8 اینچ فرآورده فشارشکن علی‌آباد کتول به نیروگاه برق آذرخش گلستان با ظرفیت انتقال 45 هزار بشکه نفت‌گاز، از سوی متخصصان و کارکنان جوان و مجرب شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه شمال طراحی، اجرا و راه‌اندازی شد. با راه‌اندازی این پروژه نیاز روزانه نفت‌گاز نیروگاه آذرخش از طریق خط لوله تازه ‌احداث‌شده تأمین می‌شود. اجرای این پروژه همچنین دستاوردهای مهمی مانند حذف تردد جاده‌ای کامیون‌های نفتکش، کاهش حوادث ترافیکی، جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست، کاهش هزینه‌های دولت و پیشگیری از قاچاق سوخت را تحقق خواهد بخشید.
انتصاب مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت با صدور حکمی محمدصادق عظیمی‌فر را به‌عنوان مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران منصوب کرد.
بهره‌برداری از واحد جامدسازی گوگرد فاز 2 پالایشگاه آبادان
واحد جامدسازی و دانه‌بندی گوگرد فاز 2 شرکت پالایش نفت آبادان با ظرفیت 460 با هدف استفاده حداکثری از 210 هزار بشکه خوراک، کاهش اتلاف ذخایر زیرزمینی در فاز 2 پالایشگاه آبادان، افزایش ارزآوری و کمک به حفظ ‌محیط زیست به بهره‌برداری رسید.
واحد جامدسازی و دانه‌بندی یکی از واحدهای جانبی اما مهم در فاز دوم پالایشگاه آبادان است که وظیفه تبدیل گوگرد مایع تولیدشده در واحد 51 این پالایشگاه به نوع جامد را به‌عهده دارد و قرار است با ظرفیت روزانه 460 تن همزمان با راه‌اندازی مجتمع هیدروکراکر وارد مدار شود.
بهره‌برداری از واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز
واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز با ظرفیت 5 هزار بشکه در روز با هدف ارتقای کیفی محصول بنزین این پالایشگاه و تولید روزانه 1.6 میلیون لیتر بنزین یورو 28 آبان 1403 به بهره‌برداری رسید. هدف کلی این طرح، افزایش 20 درصدی بنزین تولیدی پالایشگاه، ارتقای درجه آرام‌سوزی (عدد اکتان) بنزین نهایی تولیدی پالایشگاه از 87 به 91، کاهش بنزن آن در سطح استاندارد ملی به کمتر از یک درصد، کاهش مواد آروماتیکی به کمتر از 35 درصد، کاهش مقدار گوگرد بنزین تولیدی به کمتر از 2 پی‌پی‌ام و کاهش آلاینده‌های زیست محیطی است.
ظرفیت این واحد معادل 795 هزار لیتر در روز و تولید فعلی آن روزانه 540 هزار لیتر است که با راه‌اندازی این واحد، کیفیت بنزین تولیدی نیز به استاندارد یورو 5 می‌رسد و تولید روزانه یک میلیون و 650 هزار لیتر بنزین یورو 5 در پالایشگاه شیراز محقق خواهد شد.
ساخت نخستین سیستم پیجینگ در پالایشگاه آبادان
نخستین نسخه آزمایشگاهی سیستم پیجینگ صنعتی ایرانی امن و غیرقابل ردیابی برای استفاده در صنایع با همت متخصصان مخابرات شرکت پالایش نفت آبادان ساخته شد. نسخه‌ای ایرانی از سیستم پیجینگ صنعتی وجود ندارد و تاکنون برای استفاده در صنایع از نمونه خارجی آن استفاده می‌شد که محدودیت‌هایی همچون نگرانی از ردیابی و هزینه‌های بالا داشت، چراکه افزون بر هزینه بالای خریداری، هر چند سال یک‌ بار هزینه‌هایی جانبی همچون به‌روزرسانی و گرفتن مجوزهای لازم از شرکت‌های خارجی برای ادامه استفاده را به سیستم‌ها تحمیل می‌کرد.
سیستم پیجینگ در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی برای ارتباط سریع و دقیق بین اعضای تیم‌ها، کارکنان و مدیران استفاده می‌شود و به افراد این امکان را می‌دهد تا به‌سرعت اطلاعات، پیام‌ها، دستورعمل‌ها و داده‌های موردنیاز را به یکدیگر ارسال و دریافت کنند.
راه‌اندازی خط لوله بندرعباس - رفسنجان
فاز نخست پروژه خط لوله بندرعباس - سیرجان - رفسنجان با ظرفیت 100 هزار بشکه در 17 آذر 1403 به بهره‌برداری رسید که عملیات انتقال فرآورده از طریق این خط لوله هم‌اکنون با یک‌سوم ظرفیت انجام می‌شود. خط لوله 26 اینچ فرآورده‌های نفتی بندرعباس - سیرجان - رفسنجان با طولی حدود 460 کیلومتر و ظرفیت انتقال 300 هزار بشکه در روز (48 میلیون لیتر) با هدف انتقال فرآورده نفتی بنزین، نفت سفید و گازوئیل از انبار شهید رجایی بندرعباس به پایانه رفسنجان احداث شده است.
بهره‌برداری از خط لوله تأمین خوراک پالایشگاه بندرعباس‌
خط لوله تأمین خوراک پالایشگاه بندرعباس‌ (انشعابی از خط لوله نفت خام گوره - جاسک) با ظرفیت 300 هزار بشکه در روز با هدف افزایش پایداری تولید و توسعه زیرساخت‌های راهبردی کشور 13 دی 1403 به‌طور رسمی به بهره‌برداری رسید. تکمیل و بهره‌برداری از این پروژه که خط لوله‌ای 30 اینچی انشعاب گوره - جاسک با طول 37 کیلومتر است، امکان تثبیت خوراک پالایشگاه به مقدار 300 هزار بشکه در روز فراهم کرده که گامی مؤثر در افزایش بهره‌وری و تولیدات پالایشی کشور است.
این پروژه نمونه‌ای موفق از هم‌افزایی بین بخش‌های مختلف صنعت نفت است که صرفه‌جویی محقق‌شده ناشی از کاهش هزینه انتقال خوراک با اجرای این پروژه نزدیک به 80 میلیون دلار در سال برآورد شده است.
امضای تفاهم‌نامه مدیریت هوشمند زنجیره تأمین فرآورده‌های نفتی
همزمان با دهه فجر و چهل‌وششمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، ١٤ بهمن 1403 تفاهم‌نامه‌ای مشترک در زمینه اجرای طرح پایش لحظه‌ای و مدیریت هوشمند زنجیره تأمین فرآورده‌های نفتی کشور میان مدیران عامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، شرکت طراحی و ساختمان نفت، گروه مپنا و ایرانسل امضا شد.
فراهم کردن مقدمات و شرایط همکاری به‌منظور عملیاتی شدن تأمین و ارتقای سیستم‌های اندازه‌گیری و زیرساخت‌های ارتباطی، ایجاد سیستم‌های حفاظت پیرامونی و نشت‌یاب خطوط لوله، اجرای مدیریت هوشمند ناوگان در شبکه توزیع و به‌کارگیری فناوری‌های روز به‌منظور گردآوری و پردازش لحظه‌ای و جامع اطلاعات و داده‌ها و یکپارچه‌سازی سامانه‌های پایش هوشمند در زنجیره تولید تا مصرف فرآورده‌های نفتی ازجمله اهداف این تفاهم‌نامه است.
ثبت رکورد تحویل بیش از 22 میلیارد سوخت مایع به نیروگاه‌ها
در سال 1403 بیش از 22 میلیارد لیتر سوخت مایع نیروگاهی تحویل شد که این مقدار نسبت به مدت مشابه سال 1402 حدود 7 میلیارد لیتر افزایش داشته است.
رشد 45 درصدی تحویل نفت‌گاز نیروگاهی در اسفند، تحویل 94 میلیون لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها در روز 23 بهمن 1403، تحویل بیش از 7 میلیارد و 400 میلیون لیتر نفت‌گاز نیروگاهی در 6 ماهه استقرار دولت چهاردهم، ثبت رکورد بی‌سابقه میانگین تحویل نفت‌گاز نیروگاهی در فاصله روزهای یکم تا هفتم اسفند سال 1403 به روزانه 60 میلیون لیتر ، ثبت رکورد تحویل 107 میلیون لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها در سوم اسفند 1403، افزایش 132 درصدی توزیع نفت‌گاز نیروگاهی در فاصله روزهای یکم تا ششم اسفند 1403 نسبت به مدت مشابه سال 1402، افزایش 32 درصدی تحویل نفت‌گاز نیروگاهی در بهمن 1403 نیز ازجمله اقدام‌های مهم انجام‌شده در سال 1403 است.