بازار آریا

آخرين مطالب

نقش روزنامه‌نگاران در ملی شدن نفت؛ از خانه سدان تا دادگاه‌ لاهه اقتصاد ایران

نقش روزنامه‌نگاران در ملی شدن نفت؛ از خانه سدان تا دادگاه‌ لاهه
  بزرگنمايي:

بازار آریا - ملی شدن نفت ایران که با سخنرانی محمد مصدق «به نام سعادت ملت ایران» در 29 اسفند سال 1329 آغاز شد، با کشف اسنادی از خانه سدان از سوی روزنامه‌نگاران ایرانی به سرانجام رسید تا حقانیت ایران در جهان اثبات شود.

به گزارش خبرنگار شانا، نفت ایران 74 سال پیش در چنین روزی ملی اعلام شد. تصمیمی که در سال‌های پس از اشغال ایران پس از شهریور 1320 شمسی و تضعیف هویت ایرانی در آن سال‌ها توانست تا حد زیادی روحیه وطن‌دوستی ایرانیان را تقویت کند. این تصمیم البته ابعاد بسیار زیادی دارد که شاید هنوز بخشی از آن مبهم باشد، همچنین در ملی‌ شدن نفت ایران تقریباً همه جامعه از بازاریان گرفته تا مردم عادی و البته روزنامه‌نگاران دخیل بودند. در این نوشتار سعی شده نقش روزنامه‌نگاران آن دوران را در به سرانجام رسیدن مبارزه برای ملی‌ شدن نفت ایران بازخوانی کنیم.
ایران در 29 اسفند سال 1329، صنعت نفت را ملی اعلام و شرکت نفت انگلیس و ایران را از منابع نفتی خلع ید کرد. البته از آن زمان تا به سرانجام رسیدن این تصمیم چند ماه زمان برد تا ایران توانست در دادگاه‌های بین‌المللی و شورای امنیت سازمان ملل حقانیت خود درباره دخالت انگلستان را در کشور اثبات کند.
تقویت جنبش‌های ملی‌گرایانه و نهضت‌های آزادی‌خواه در خاورمیانه
چهره جهان در آن سال‌ها در حال تغییر بود. شعله جنبش‌های ملی‌گرایانه از گوشه و کنار جهان و بیش از همه در خاورمیانه روشن می‌شد و نهضت‌های آزادی‌خواهی در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا در حال شکل‌گیری بود و ملی شدن صنایع نفت مصر نیز در همان بازه زمانی اتفاق افتاد. کشورهایی که تا پیش از این مستعمره بودند یک به یک اعلام استقلال می‌کردند. هرچند ایران هیچ‌گاه مستعمره کشور دیگری نبود، اما اشغال از سوی انگلستان و روسیه در شهریور 1320 را در خاطر داشت. پس از خروج نیروهای اشغالگر از ایران، به‌تدریج روزنامه‌ها از فرصت آزادی پیش‌آمده در کشور استفاده کردند تا خواسته‌های بحق مردم را بازتاب دهند.
یکی از این موارد، حضور انگلیسی‌ها در صنعت نفت ایران بود. در آن زمان شرکت نفت انگلیس و ایران نفت ایران را تولید می‌کرد و می‌فروخت. اگرچه نام ایران روی این شرکت وجود داشت، عملاً ایران نقشی در اداره آن نداشت. از سوی دیگر، این شرکت اداره‌ای به نام اداره انتشارات و تبلیغات داشت که بیش از آنکه به امور شرکت نفت انگلیس و ایران بپردازد، وظیفه دخالت در ایران را داشت.
مسیر طولانی اثبات حقانیت ایران در ملی شدن نفت
ایران که آن روزها محمد مصدق را در قامت نخست‌وزیری داشت، نفت را ملی کرد، اما انگلستان به آسانی این تصمیم ایران را نپذیرفت و شکایت به دادگاه‌های بین‌المللی آغاز شد.ابتدا ایران مدارکی برای اثبات حقانیت خود و دخالت انگلستان در امور داخلی نداشت که بتواند با تکیه بر آن اسناد در مجامع بین‌المللی پیروز شود. ماه‌های اول به همین منوال گذشت تا آنکه روزنامه‌نگارانی که وظیفه زیر نظر گرفتن اداره انتشارات و تبلیغات شرکت نفت انگلیس و ایران را به‌عهده داشتند مشکوک شدند و این شک باعث شد ایران بتواند به اسنادی دست یابد که زمینه را برای پیروزی بر انگلستان و تأیید ملی شدن صنعت نفت خود فراهم آورد.
ماجرا به خانه نماینده شرکت نفت انگلیس و ایران در تهران طی سال 1330 بازمی‌گردد. این خانه که متعلق به «ریچارد سدان» بود، بعدها به بیمارستان صنعت نفت در خیابان سخایی فعلی تبدیل شد. ریچارد سدان نماینده شرکت نفت انگلیس و ایران در تهران، تحصیلکرده آکسفورد در سال 1933 وارد خدمت شرکت نفت شد. در مناطق نفت‌خیز در آوریل 1951 به جای «نورتکرافت» به سمت نماینده شرکت معین شد. ریچارد سدان همچنین عضویت هیئتی را داشت که اواخر خرداد 1330 به سرپرستی جکسن با دکتر مصدق مذاکره می‌کرد که همزمان با خلع ید از دستگاه اداری شرکت در جنوب، از سازمان اداری کمپانی در تهران نیز خلع ید شد.
اثبات دخالت انگلستان در ایران با اسناد نیم‌سوز
تیرماه سال 1330 اما برای سدان، شرکت نفت و از همه مهم‌تر جنبش ملی شدن نفت ایران اهمیت ویژه‌ای داشت. در آن زمان مظفر بقایی که روزنامه شاهد را در اختیار داشت از سوی یکی از کارمندان اداره انتشارات شرکت نفت که از سوی نفت جنوب ایجاد شده بود، مطلع شد این شرکت به جای اینکه به انتشار دو نشریه خود بپردازد عملاً به ستاد مبارزه با جریان ملی شدن نفت تبدیل شده است.
سدان، اداره انتشارات را در سوم تیر در تهران تخلیه کرد و اسناد و مدارک موجود را به خانه شخصی خود انتقال داد. این اتفاق‌ها شبانه از سوی روزنامه‌نگارانی از روزنامه شاهد رصد و همین موضوع سبب شد تا پنج روز بعد مأموران قضایی و انتظامی از انتقال اسناد خبردار شوند و روز 9 تیر 1330 نمایندگان وزارت دادگستری و پلیس خانه وی را اشغال کردند و در آنجا به انبوهی از اوراق و اسناد محرمانه شرکت دست یافتند. البته بسیاری از اسناد مذکور در آتش سوزانده شده بود و بخش زیادی از اسناد مهم قبل از اشغال ساختمان به سفارت انگلستان در تهران انتقال یافت.
با این حال مدارک باقی‌مانده به حدی بود که مداخلات شرکت سابق نفت را در امور داخلی و سیاسی ایران اثبات کند. این اسناد ارتباط شرکت را با سناتورها، نمایندگان مجلس و وزرای سابق ایران فاش می‌کرد.
میدان مین برای انگلستان در خانه سدان
اسنادی که با کمک روزنامه‌نگاران ایرانی به‌دست آمد، سبب شد ایران در یکی از سخت‌ترین کارزارها در دادگاه‌های بین‌المللی پیروز میدان باشد. در واقع اوراق به‌دست‌آمده برای دولت ایران به‌مثابه یک معدن طلا و برای کمپانی نفت ایران و انگلیس مانند یک میدان مین بود. اسنادی که از خانه سدان به‌دست آمده بود در همان خانه از سوی مأموران ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. از اسناد فیلمبرداری و از وان حمام برای ظهور آنها استفاده شد، همچنین انتشار اسناد با تفسیرهای بسیار تند و پرخاشجویانه در مطبوعات و مجلس ایران مواجه شد.
در همان زمان به روزنامه‌نگاران ایرانی و خارجی اجازه داده شد وارد خانه سدان شوند و از شرایط آن خبر و گزارش تهیه کنند. روزنامه‌نگاران به محض ورود به خانه سدان، با اسناد نیم‌سوزی مواجه شدند که هنوز دود از آنها برمی‌خاست. انتشار آن تصاویر و بخشی از اسناد در روزنامه‌ها فشار را بر دولت انگلیس بیشتر کرد.
رمزگشایی از طرح 44
حدود یک ماه بعد از کشف اسناد به‌دست‌آمده از خانه سدان اهمیت آن معلوم شد. سدان چند نفر را مأمور کرد تا به بهانه انتقال لوازم شخصی، صندوقچه‌ای را از اتاقش خارج کنند. با مخالفت چندباره و اصرار به باز کردن صندوق قبل از خروج، مشخص شد کتاب کلید رمزگشایی تلگراف‌های ارسال‌شده از سوی سدان به انگلستان در همان صندوق بوده است. با کشف این کلید رمزگشایی، یکی از اسناد که مربوط به تلگرافی که از لندن به تهران مخابره شده بود اهمیت ویژه‌ای یافت. در این تلگراف درباره «طرح 44» تأکید شده بود.
در این تلگراف یکی از رؤسای نفت در لندن خطاب به سدان چنین می‌نویسد: پیرو مذاکرات شفاهی طرح 44 را در موقع لزوم به‌خصوص هنگامی که مأمور مخصوص از آمریکا به ایران می‌آید، اجرا کنید. در پی اجرای طرح، سدان روز 20 تیر 1330 با هواپیمای انگلیسی مخصوص بدون اجازه و اطلاع مرکز وارد آبادان می‌شود و با چند نفر از رؤسای انگلیسی شرکت ملاقات می‌کند، ماجرا به اطلاع حسین مکی رسانده می‌شود، عده‌ای مأمور تحقیق شده و به نظر می‌رسد توطئه‌ای در شرف وقوع است، بنابراین مکی با اجازه نخست‌وزیر، سدان را به تهران باز می‌گرداند. بدین ترتیب طرح 44 که قرار بود در خوزستان و تهران همزمان اجرا شود در آبادان عقیم می‌ماند.
دزدیدن کپی اسناد با هدف ناکامی ایران
در واقع اگر ادعا کنیم که استفاده از این اسناد و انتشار آنها مؤثرترین سلاح ایران در پیکار با استعمارگران انگلیسی بود به بیراهه نرفته‌ایم. ایران البته در ارائه این اسناد به آمریکایی‌ها هم چالش‌هایی داشت. در یکی از این چالش‌ها در حالی که اسناد برای انتقال به شورای امنیت سازمان ملل آماده شده بود، در بازرسی نهایی مشخص شد کپی اسناد دزدیده شده و به جای آن روزنامه باطله قرار داده‌اند. از همین رو تصمیم بر این شد تا از اسناد بدون آنکه کسی با خبر شود برای افرادی که راهی آمریکا بودند کپی گرفته شده و در همه چمدان‌ها قرار گیرد.
بنابراین زمانی که در فرودگاه، چمدان یکی از اعضا گم می‌شود، اعلام می‌کنند کپی مدارک وجود دارد و دقایقی بعد چمدان گم‌شده که با هدف عدم دسترسی ایران به اسناد دزدیده شده بود، پیدا می‌شود.
و سرانجام پیروزی...
در مذاکرات شورای امنیت سازمان ملل برای رسیدگی به شکایت انگلیس از ایران، گلادوین چپ (نماینده انگلیس) خواست تا باز با تکیه بر ادعاهای پیشین و پرهیز دادن مصدق از آنچه روش‌های تجاوزکارانه ناسیونالیستی می‌خواند، تصویری تیره از مصدق ارائه کند، اما بیان آرام نخست‌وزیر ایران (به زبان فرانسوی) که بر احترام گذاشتن به اصل آزادی و عدالت و حرمت نهادن به دیگری استوار بود، دفاع خوبی از حقوق ملت ایران شمرده شد.
وی یادآوری کرد که قرارداد نفت میان دولت ایران و یک کمپانی انگلیسی، هیچ نوع حقوقی برای دولت انگلیس ایجاد نمی‌کند، همچنین خواستار دوستی بر پایه صمیمیت و اعتماد متقابل با دولت انگلیس شد و گستاخی‌های آنان را با تکیه بر عقلانیت و انسانیت پاسخ داد. سرانجام شورای امنیت بر اساس پیشنهاد فرانسیس لاکوست (نماینده دولت فرانسه) برای رهایی از آن وضعیت دشوار و با رأی موافق اکثریت، مسئله را تا هنگام تصمیم‌گیری دیوان لاهه، مسکوت گذاشت و انگلیس ناکام ماند.
پس از مذاکرات شورای امنیت و پیشنهاد بانک جهانی که گرهی از مشکل گشوده نشد، انگلیس در چهارم بهمن 1330، شکایت خود مبنی بر مغایرت ملی شدن نفت با قوانین بین‌المللی و تقاضای محکومیت ایران، به‌خاطر اجرای خلع ید را به دیوان دادگستری لاهه تسلیم کرد. بالاخره در 31 تیر 1331 با 9 رأی مخالف در برابر 56 رأی موافق، حکم خود را مبنی بر عدم صلاحیت دیوان دادگستری بین‌المللی در رسیدگی به دادخواست انگلستان صادر کرد و ایران پیروز این کارزار شد. با تکیه بر این اسناد، ایران توانست دخالت شرکت نفت انگلیس و ایران را ثابت کند و این شرکت را از فعالیت‌های نفتی ایران به‌صورت قانونی و با حکم بین‌المللی خلع ید کند و نفت به‌ واقع ملی شود.

لینک کوتاه:
https://www.bazarearya.ir/Fa/News/1281742/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی؛اولویت لرستان در سال 1404

زیباکاری تهران در دقیقه 90

معادله بقا در بازارها

تکالیف قانونی مرتبط با قانون بودجه سال 1404 در قبال اعطای تسهیلات به بانک‌های عامل ابلاغ شد

با اعتماد دولت به بخش خصوصی، رشد اقتصاد ملی را فراگیر، مستمر و پایدار خواهیم ساخت

ترامپ و زلنسکی توافق کردند+ جزئیات

انصارالله یمن: همچنان از عبور کشتی‌های آمریکایی در باب‌المندب جلوگیری می‌کنیم

چرا سری ایکس 55 پرو محبوب هستند؟

تولید نیسان آبی متوقف می‌شود؟

ارزش ریال از افغانی کمتر شد!

سرپرست وزارت اقتصاد درباره پرداخت آخرین حقوق چه گفت؟

تخلفات رانندگی با پهپاد کنترل می‌شود

ترامپ و زلنسکی بر سر چه چیزی توافق کردند؟

یامین‌پور: در راند آخریم | مشت آخر را به آمریکا می‌زنیم و وارث جهان خواهیم شد

118 سال رشد اقتصادی ایران؛ از سقوط‌های سنگین تا جهش‌های تاریخی+ نمودار

پیام تبریک پوتین به پزشکیان

رشد اقتصادی ایران از سال 1286 تا تابستان 1403+ نمودار

دیدار سید حسن خمینی با مهدی کروبی+ عکس

ادعای آکسیوس درباره محتوای نامه رئیس جمهور آمریکا به ایران

اوکراین توقف حمله به زیرساخت‌های روسیه را پذیرفت

برنامه ویژه چین برای نجات اقتصاد

آغاز فروش بلیت هواپیما برای نیمه دوم تعطیلات+ جزئیات

پیش بینی گلدمن ساکس برای طلا تا پایان 2025

کامیون عراقی در کرز پرویزخان آتش گرفت+ جزئیات

پیک نوروزی ممنوع است

اهرم تازه چین برای نفوذ در خلیج فارس

جزئیات تمدید قرارداد بیمه تکمیلی بازنشستگان کشوری

ژاپن نوروز را تبریک گفت

سال 1404 خانه بخریم یا نخریم؟

تمدید قرارداد بیمه تکمیلی درمان بازنشستگان تا پایان فروردین

تکرار ادعاهای ضد ایرانی از سوی ترامپ

جنگنده‌های آمریکایی به صعده و صنعا حمله کردند

گوترش خواستار آتش‌بس در غزه شد

توضیح مهم وزیر کشور درباره تأمین کالاهای ضروری در ایام نوروز و رمضان

مردم با کالابرگ بیشتر چه کالاهایی خریدند؟

زمان عرضه گوشی تاشو اقتصادی سامسونگ+ عکس

یامین‌پور: ما مشت آخر را به آمریکا می‌زنیم و وارث جهان خواهیم شد

میرسلیم: همه می‌دانند که ما گرفتار مشکلات اقتصادی مزمن شده‌ایم

ترامپ تلفنی با زلنسکی گفت‌و‌گو کرد

وزیر فرهنگ و ارشاد حکم انتصاب صادر کرد

شهروندان صرفه‌جو در مصرف آب پاداش می‌گیرند

سال شکوهمند ماسک

تعلیق وب سایت‌های فروش بلیط هواپیما بخاطر گران فروشی

دلار رکوردشکنی و به 3500دلار خواهد رسید

پیش‌بینی بازار خودرو در سال 1404 | خودرو در سال جدید گران می‌شود یا ارزان؟

پیش‌بینی بازار خودرو در سال 1404 / خودرو گران می‌شود یا ارزان؟

پیش‌بینی بازار خودرو برای 1404

ماسک: افراد بد قصد جانم را دارند

حقوق کارگران چقدر افزایش یافت؟

خرید نهال گردو لیبل دار جهاد کشاورزی از نهال سبز با قیمت استثنایی 59 هزار تومان و نهال میوه 30 هزارتومان و تحویل 24 ساعته!

© - www.bazarearya.ir . All Rights Reserved.

چاپ ایرانیان کمپانی