بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - سارا نصیری : صنعت و تجارت کشور تحت‌تاثیر تحولات و تغییرات تکنولوژیک جهانی است. ضعف فناوری‌‌‌، تولیدات بسیاری از بازارهای صادراتی کشور را مورد تهدید جدی قرار داده است. شرایط تحریم و محدودیت‌های ساختاری داخلی، مانع انتقال دانش فنی و به‌روزرسانی تکنولوژی تولید در بسیاری از صنایع کشور شده است.
در حال حاضر بنگاه‌‌‌ها با کمتر از نیمی از ظرفیت مشغول به فعالیت هستند و تحقیق و توسعه در بسیاری از بنگاه‌‌‌ها تعطیل شده است. ضعف بعد فناوری و تکنولوژیک تولید در ایران در آمارهای صادرات و صادرات صنعتی نیز قابل ردیابی است. بررسی صادرات براساس سطح فناوری در 10ماهه 1403 حاکی از این است که بخش عمده صادرات کشور مبتنی بر محصولات اولیه، فناوری سطح متوسط و مبتنی بر منابع است و صادرات فناوری سطح بالا تنها سهم یک‌درصدی از صادرات کشور دارد. به‌روزرسانی فناوری تولید علاوه بر رفع محدودیت‌ها، نیازمند حمایت‌‌‌های مالی و زیرساختی از سوی سیاستگذار است.
فناوری‌‌‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی، روباتیک و دوقلوهای دیجیتال قادرند بهره‌‌‌وری صنایع را افزایش و هزینه‌‌‌ها را کاهش دهند، اما صنایع ایران با چالش‌‌‌هایی همچون تحریم‌‌‌ها، ضعف زیرساخت‌‌‌ها و ناترازی انرژی مواجه‌‌‌اند که مانع بهره‌‌‌برداری کامل از این فناوری‌‌‌ها می‌شود. این مشکلات ساختاری و اقتصادی، رقابت‌‌‌پذیری صنایع ایرانی را در بازار جهانی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. فناوری‌‌‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی، روباتیک، دوقلوهای دیجیتال و اینترنت صنعتی اشیا در حال ایجاد تحول اساسی در صنایع مختلف هستند و به شرکت‌ها امکان می‌دهند بهره‌‌‌وری خود را افزایش دهند، هزینه‌‌‌ها را کاهش دهند و محصولات باکیفیت‌‌‌تری تولید کنند. 
فناوری‌‌‌های نوین به‌‌‌ویژه در زمینه‌‌‌های هوش‌مصنوعی روباتیک، اینترنت صنعتی اشیا، دوقلوهای دیجیتال و ماشین‌‌‌ تاثیرات چشم‌گیری بر صنعت داشته‌‌‌اند. این فناوری‌‌‌ها به‌‌‌عنوان یک موتور پیشرفت در تولید و کارآیی عمل می‌کنند. همچنین به‌‌‌طور گسترده‌‌‌ای در کاهش هزینه‌‌‌ها، بهبود کیفیت محصولات، افزایش دقت و بهره‌‌‌وری و حتی تغییر مدل‌‌‌های تجاری در صنایع مختلف نقش دارند. فناوری‌‌‌های نوین که امکان تولید قطعات پیچیده و دقیق را با حداقل دخالت انسانی فراهم می‌‌‌آورند، در بسیاری از صنایع مانند خودرو و هوافضا از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردارند. از سوی دیگر، فناوری دوقلوهای دیجیتال با شبیه‌‌‌سازی فرآیندهای واقعی و پیش‌بینی نیازهای تعمیر و نگهداری، به کاهش هزینه‌‌‌ها و افزایش بهره‌‌‌وری در صنعت تولید کمک کرده است. 
این فناوری می‌‌‌تواند به شرکت‌ها امکان بدهد که قبل از اعمال تغییرات در دنیای واقعی، شبیه‌‌‌سازی‌‌‌های دقیق انجام دهند و عملکرد خود را بهینه کنند. در کنار این، روباتیک و اتوماسیون نیز با افزایش دقت و سرعت فرآیندها، به‌‌‌ویژه در خطوط تولید و مونتاژ، به بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌‌‌های عملیاتی کمک کرده است. به‌‌‌طور مشابه، اینترنت صنعتی اشیا با کمک به تحلیل داده‌‌‌های بلادرنگ و بهینه‌‌‌سازی فرآیندها، امکان ایجاد کارخانه‌‌‌های هوشمند را فراهم کرده است که در آنها فرآیندهای تولید با استفاده از داده‌‌‌ها به‌‌‌طور خودکار بهینه می‌شود. این تغییرات اساسی در فرآیندهای تولید موجب افزایش بهره‌‌‌وری و رقابت‌‌‌پذیری می‌شود.
چالش‌‌‌های توسعه فناوری تولید
با وجود پیشرفت‌‌‌های فناورانه، صنایع ایران با مشکلات ساختاری و اقتصادی فراوانی مواجه‌‌‌اند که مانع پذیرش و بهره‌‌‌برداری از این فناوری‌‌‌ها می‌شود. ضعف در زیرساخت‌‌‌ها، ناترازی انرژی، تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های مالی از جمله چالش‌‌‌هایی هستند که مانع رقابت‌‌‌پذیری صنایع ایرانی در بازار جهانی می‌شوند. یکی از چالش‌‌‌های مهم، پایین بودن بهره‌‌‌وری در صنایع است. این مشکل به‌‌‌دلیل استفاده نکردن کافی از فناوری‌‌‌های پیشرفته، مدیریت ناکارآمد منابع و ضعف در بهره‌‌‌برداری از ظرفیت‌‌‌های موجود است. این امر باعث می‌شود که توان رقابتی صنایع ایرانی در برابر رقبا در سطح جهانی کاهش یابد.
از سوی دیگر، ایران در بسیاری از صنایع با مشکلات جدی مانند ناترازی انرژی، کمبود آب و تحریم‌‌‌های اقتصادی مواجه است. این مسائل باعث کاهش تقاضا برای محصولات صنعتی و نیز تضعیف زیرساخت‌‌‌های تولیدی می‌شود. علاوه بر این، نوسانات نرخ ارز و بی‌‌‌ارزش شدن پول ملی موجب کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان داخلی و افزایش هزینه‌‌‌های تولید برای شرکت‌ها شده است. این امر موجب کاهش تقاضا و نیز محدودیت در منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌‌‌های نوین شده است. در این میان، ضعف در ایجاد و توسعه زیرساخت‌‌‌های لازم برای پذیرش فناوری‌‌‌های نوین نیز یکی از مشکلات مهم به‌‌‌شمار می‌رود. بسیاری از صنایع ایران، به‌‌‌ویژه در بخش‌‌‌های تولیدی کوچک و متوسط، فاقد تجهیزات کافی و دانش فنی لازم برای پیاده‌سازی فناوری‌‌‌های نوین هستند. این امر باعث شده است تا آنها نتوانند به طور کامل از مزایای فناوری‌‌‌های پیشرفته مانند دوقلوهای دیجیتال، روباتیک و اینترنت صنعتی اشیا بهره‌‌‌برداری کنند و در نتیجه در رقابت با شرکت‌های جهانی جامانده‌اند.
از سوی دیگر، در حالی که فناوری‌‌‌هایی مانند هوش‌مصنوعی، روباتیک و دوقلوهای دیجیتال می‌‌‌توانند به بهبود عملکرد صنایع کمک کنند، در ایران این فناوری‌‌‌ها در صنایع به کار گرفته نمی‌شود و اگر هم برخی از صنایع و کارخانه‌‌‌ها از این فناوری‌‌‌ها استفاده کنند، آمار رسمی و مستندی از آنها در دسترس نیست که نشان دهد این فناوری‌‌‌ها در برخی صنایع ایران به کار گرفته شده‌اند.
بنابراین پذیرش این فناوری‌‌‌ها نیازمند حمایت‌‌‌های مالی و زیرساختی از سوی دولت و بخش خصوصی است تا بتوانند به‌‌‌طور موثر در صنایع ایران به کار گرفته شوند و این صنایع را به سمت رقابت‌‌‌پذیری بیشتر سوق دهند.
نتیجه‌‌‌گیری
با وجود اینکه فناوری‌‌‌های نوین می‌‌‌توانند به‌‌‌طور چشم‌گیری بهره‌‌‌وری صنایع را افزایش دهند و چالش‌‌‌های موجود را به فرصت تبدیل کنند، صنایع ایران با مشکلات ساختاری و اقتصادی بسیاری مواجه هستند که مانع پذیرش گسترده این فناوری‌‌‌ها می‌شود. به‌‌‌ویژه در شرایط فعلی که تحریم‌‌‌ها، نوسانات نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان بر صنایع تاثیرگذار است، بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌‌‌ها در داخل کشور قادر به سرمایه‌گذاری در فناوری‌‌‌های نوین نیستند. حال آنکه ممکن است راه‌حل چالش‌‌‌های صنعتی ایران در به‌کار‌گیری همین فناوری‌‌‌های نوین باشد.