بزرگنمايي:

بازار آریا - دورهای متوالی تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و نفت‌کش‌هایی که گفته می‌شود به تهران کمک می‌کنند، سرانجام جریان نفت ایران به چین را کند کرده‌اند، زیرا هزینه‌ها افزایش یافته و معامله‌گران بیشتری مجبور به انجام تلاش‌های پرمخاطره برای دور زدن اقدامات آمریکا شده‌اند.

بلومبرگ نوشت: دور‌های متوالی تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و نفت‌کش‌هایی که گفته می‌شود به تهران کمک می‌کنند، سرانجام جریان نفت ایران به چین را کند کرده‌اند، زیرا هزینه‌ها افزایش یافته و معامله‌گران بیشتری مجبور به انجام تلاش‌های پرمخاطره برای دور زدن اقدامات آمریکا شده‌اند.
این کوتاه‌ترین مسیر دریایی بین تأمین‌کنندگان نفت و گاز طبیعی خاورمیانه و بازار‌های در حال رشد شرق و جنوب شرق آسیا است که بیش از یک‌سوم کوتاه‌تر از نزدیک‌ترین گزینه جایگزین خود است. طول این تنگه 900 کیلومتر است و در باریک‌ترین نقطه خود، که به نام «فیلیپ پوینت» شناخته می‌شود، عرض آن به 2.8 کیلومتر می‌رسد. این تنگه سریع‌ترین کانال کشتیرانی بین اقیانوس‌های هند و آرام است. اگر کشتی‌ها یک روز مجبور شوند از مسیر جایگزینی استفاده کنند، هزینه‌ای بین 9 میلیون تا 90 میلیون دلار برایشان به همراه خواهد داشت.
به گفته مدیران پالایشگاه‌های خصوصی چین، که خریداران عمده محموله‌های نفتی تهران هستند، در هفته‌های اخیر، ارسال محموله‌ها به دلیل مجموعه‌ای از موارد عدم پایبندی فروشندگان مختل شده است. آنها اظهار داشتند که دلیل مشخصی ارائه نشده است، اما مشکلات لجستیکی و افزایش هزینه‌ها که زنجیره تأمین را دچار اختلال کرده، عامل این مسئله بوده است.
برخی از نفت‌کش‌های ایرانی در مسیر رسیدن به مقصد تحت تحریم قرار گرفته‌اند که به آشفتگی اوضاع افزوده است. این مدیران که به دلیل محرمانه بودن گفت‌و‌گو‌ها نخواستند نامشان فاش شود، این موضوع را مطرح کردند.
بر اساس داده‌های شرکت تحلیل اطلاعات «کپلر» (Kpler)، پس از آخرین دور تحریم‌ها علیه نفت‌کش‌ها، مالکان، واسطه‌ها و تاجران، فهرست سیاه آمریکا اکنون بیش از دو سوم از حدود 150 نفت‌کشی را که در سال 2024 محموله‌های نفت خام ایران را حمل کرده‌اند، شامل می‌شود.
چین تحریم‌های یک‌جانبه را به رسمیت نمی‌شناسد و بار‌ها از حق خود برای تجارت با ایران دفاع کرده است. اما واقعیت‌های سیستم مالی گسترده آمریکا باعث شده که بنادر و شرکت‌های کشتیرانی که ارتباطاتی خارج از سرزمین اصلی چین دارند، از همکاری با نهاد‌ها و کشتی‌های تحریم‌شده اجتناب کنند، به‌ویژه با توجه به اینکه رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، وعده اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌ها را داده است.
اوایل امسال، گروه بندری شاندونگ — که به استانی خدمات می‌دهد که یک مرکز مهم پالایشگران خصوصی است — از اپراتور‌ها خواست که از همکاری با نفت‌کش‌های فهرست سیاه خودداری کنند.
هزینه دور زدن محدودیت‌های واشنگتن سنگین است و رو به افزایش. نرخ اجاره یک سوپرتانکر غیرتحریم‌شده که مایل به انتقال نفت ایران از مالزی به چین باشد، اوایل این ماه بین 5 تا 6 میلیون دلار تعیین شد—رقمی که معامله‌گران آن را بالاترین میزان ثبت‌شده می‌دانند و افزایشی تا 50 درصد نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد.
بر اساس داده‌های شرکت «کپلر» (Kpler)، استفاده از نفت‌کش‌های کوچک‌تر—که نسبت به نفت‌کش‌های بزرگ معمولی مقرون‌به‌صرفه نیستند—افزایش یافته است. در ماه فوریه، انتقال کشتی‌به‌کشتی نفت در آب‌های مالزی بین یک سوپرتانکر حامل نفت ایران و سه کشتی از نوع «آفرامکس» انجام شد، اقدامی که هم کندتر و هم پرهزینه‌تر از روش‌های معمول بود.
کاهش تعداد کشتی‌های قابل دسترس
تحلیل‌گران حوزه حمل‌ونقل دریایی به کاهش تعداد نفت‌کش‌های در دسترس اشاره کرده‌اند، زیرا فهرست سیاه آمریکا در حال گسترش است. این مسئله مانعی جدی محسوب می‌شود، زیرا تجارت نفت ایران تا حد زیادی به انتقالات دریایی متکی است و به تعداد زیادی کشتی نیاز دارد. 
تخفیف‌های عمیق
واسطه‌ها و معامله‌گران معمولاً نفت ایران را با قیمتی تعیین‌شده بر اساس اختلاف نسبت به یک شاخص جهانی، مانند قرارداد‌های آتی برنت، به خریداران عرضه می‌کنند. این قیمت شامل ارزش محموله و همچنین هزینه‌های اضافی مانند اجاره نفت‌کش‌ها—که معمولاً برای این مسیر به دو یا چند کشتی نیاز است—، انتقال کشتی‌به‌کشتی (STS)، بیمه و هزینه‌های بندری می‌شود.
هرگونه افزایش ناگهانی در این هزینه‌ها، یا حتی عدم تأمین کشتی یا تأخیر، می‌تواند سود معامله‌گران را از بین ببرد و معامله را غیرعملی کند. در عین حال، افزایش قیمت، جذابیت خرید نفت ایران را برای خریداران چینی که به هزینه حساس هستند، کاهش می‌دهد. هفته گذشته، پیشنهاد‌های فروش نفت ایران برای تحویل به چین افزایش یافت و تخفیف این نفت نسبت به قرارداد‌های آتی برنت به 0.5 تا 1 دلار در هر بشکه کاهش یافت، در حالی که این رقم هفته قبل 1 تا 1.5 دلار بود.
میا گِنگ، تحلیل‌گر نفت در گروه FGE مستقر در سنگاپور، گفت: «افزایش شدید هزینه‌های حمل‌ونقل، چالشی برای فروشندگان است، زیرا انتقال این هزینه‌ها به مشتریان دشوار است. خریداران چینی با احتمال تأخیر در ارسال محموله‌ها، به دنبال تخفیف‌های بیشتر خواهند بود که این امر حاشیه سود فروشندگان و واسطه‌ها را کاهش می‌دهد.»
تجارت ادامه دارد، حتی با موانع
با این حال، افزایش موانع در این تجارت به این معنا نیست که خرید نفت ایران توسط چین به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد—چه برسد به اینکه متوقف شود.
این تجارت از سال 2018، زمانی که تحریم‌های آمریکا علیه تهران مجدداً اعمال شد، شکوفا شده و خود را با شرایط وفق داده است. ماه گذشته، صادرات نفت ایران به بالاترین میزان در چهار ماه اخیر رسید، تا حدی به دلیل انباشت محموله‌های به‌تعویق‌افتاده از ماه قبل.
جا یان چونگ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور، می‌گوید: «تحریم‌ها ابزار کاملی نیستند. در حالی که گاهی به‌عنوان راهی برای مسدود کردن کامل یک تجارت یا کشور توصیف می‌شوند، هدف اصلی آنها همیشه افزایش هزینه‌های فعالیت تا حدی است که منجر به تغییر رفتار شود. همیشه نوعی نشت و دور زدن تحریم‌ها وجود خواهد داشت.»
انتقالات مخفیانه در مالزی
در آب‌های مالزی، که بزرگ‌ترین نقطه تجمع ناوگان سایه در جهان و مرکزی برای تجارت نفت ایران محسوب می‌شود، انتقالات کشتی‌به‌کشتی به‌طور فزاینده‌ای در تاریکی انجام می‌شوند—یعنی تمام فرستنده‌های کشتی‌ها خاموش می‌شوند.
بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، ماه گذشته تا هفت انتقال نفت در یک روز مشاهده شد. تحلیل‌گران می‌گویند که بیشتر این انتقالات کاملاً «خاموش» بودند، که نشان می‌دهد شرکت‌های حمل‌ونقل در حال اتخاذ تدابیر بیشتری هستند، در حالی که واشنگتن بر افزایش اجرای تحریم‌ها تأکید دارد.
فشار‌های احتمالی جدید آمریکا
تاکنون، این تاکتیک‌ها برای پنهان کردن منشأ محموله‌ها کافی بوده‌اند، اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرده که قصد دارد فشار حداکثری بر ایران اعمال کند. برای این منظور، واشنگتن می‌تواند تحریم‌های ثانویه علیه کسانی که با تهران تجارت می‌کنند را تشدید کند، اقدامی که می‌تواند تجارت را بیش‌ازپیش تحت‌فشار قرار دهد و حتی اجرای تحریم‌ها در دریا را نیز در دستور کار قرار دهد.
گزارشی از رویترز هفته گذشته، به نقل از چند مقام آمریکایی، اعلام کرد که دولت ترامپ در حال بررسی برنامه‌ای برای متوقف کردن و بازرسی نفت‌کش‌های ایرانی است. این اقدام به‌طور حتم برخی از اپراتور‌ها و واسطه‌های فعال در تجارت نفت ایران و چین را وحشت‌زده خواهد کرد—حتی اگر مشخص نباشد که آیا نیرو‌های آمریکایی و متحدان مایل به اجرای چنین طرحی هستند یا خیر.
آنوپ سینگ، رئیس تحقیقات حمل‌ونقل در شرکت Oil Brokerage Ltd. گفت که مؤسسات مالی که با پالایشگاه‌های خصوصی چین همکاری دارند، ممکن است تحت نظارت شدیدتری قرار گیرند. همچنین، واشنگتن ممکن است کشور‌هایی مانند هند و امارات متحده عربی را، که محل استقرار مالکان کلیدی کشتی‌ها و فعالان ناوگان سایه هستند، تحت فشار قرار دهد.
وی افزود: «تاکنون، آمریکا بر نفت‌کش‌ها و مالکان آنها تمرکز داشته است و بازار راه‌هایی برای دور زدن این تحریم‌ها ایجاد کرده است. با این حال، بخش‌های حساس‌تری از این شبکه وجود دارد که می‌توان هدف قرار داد، از بانک‌ها گرفته تا دولت‌ها، کشور‌های ثبت‌کننده پرچم کشتی‌ها و شرکت‌های بیمه—و همچنین مسیر‌های قانونی که می‌توان برای اعمال فشار بیشتر بررسی کرد.»