بازار آریا - اسمهان حکاک* اقتصاد دیجیتال دستخوش تحولات چشم‌گیری شده است و اکوسیستم‌های کسب‌‌‌وکار آنلاین به طور فزاینده‌‌‌ای پیچیده و به هم پیوسته شده‌‌‌اند. در مرکز این تحول، ادغام‌‌‌ها و اکتساب‌‌‌ها (M&A) قرار دارند که شرکت‌ها از آنها برای ارتقای قابلیت‌‌‌های خود، گسترش بازار و ادغام فناوری‌‌‌های پیشرفته‌‌‌ای مانند هوش مصنوعی(AI) استفاده می‌کنند. این یادداشت به بررسی توسعه اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین، اهمیت استراتژیک ادغام و اکتساب و نقش هوش مصنوعی در پیشبرد اقتصاد دیجیتال می‌‌‌پردازد.
تحول اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین
اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین از مجموعه‌‌‌ای از موجودیت‌‌‌های مرتبط شامل شرکت‌ها، مصرف‌کنندگان، تامین‌‌‌کنندگان و شرکای تجاری تشکیل شده‌‌‌اند که برای ارائه محصولات و خدمات، همکاری و رقابت می‌کنند. این اکوسیستم‌ها از پلتفرم‌‌‌های ساده تراکنشی به شبکه‌‌‌های پیچیده‌‌‌ای تبدیل شده‌‌‌اند که تعاملات یکپارچه و ایجاد ارزش را تسهیل می‌کنند. رشد پلتفرم‌‌‌های دیجیتال، رایانش ابری (Cloud Computing) و هوش‌مصنوعی این تحول را تسریع کرده و به کسب‌وکارها امکان نوآوری و مقیاس‌‌‌پذیری سریع را داده است.
نقش استراتژیک ادغام‌‌‌ها و اکتساب‌‌‌ها
فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب نقشی کلیدی در شکل‌‌‌دهی اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین ایفا می‌کنند. شرکت‌ها برای دسترسی به فناوری‌‌‌های جدید، ورود به بازارهای نوظهور و تقویت موقعیت رقابتی خود اقدام به خرید شرکت‌های دیگر می‌کنند. در اقتصاد دیجیتال که سرعت و نوآوری حیاتی است، ادغام و اکتساب به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا به‌سرعت قابلیت‌‌‌های موردنیاز خود را به دست آورند؛ بدون آنکه سال‌ها زمان برای توسعه داخلی آنها صرف کنند. به‌عنوان نمونه، خرید Red Hat توسط IBM در سال 2019 به ارزش 34میلیارد دلار، حرکتی استراتژیک برای تقویت خدمات رایانش ابری ترکیبی (Hybrid Cloud) بود. این خرید، تعهد IBM به نوآوری متن‌‌‌باز (Open-Source Innovation) را نشان داده و به این شرکت امکان داد تا اکوسیستم ابری خود را توسعه داده و راهکارهای منعطف و ایمن را به مشتریان ارائه کند.
هوش مصنوعی؛ محرک فعالیت‌‌‌های ادغام‌‌‌ و اکتساب‌‌‌
تحلیل‌‌‌های اخیر نشان می‌دهد که فعالیت‌‌‌های جهانی ادغام و اکتساب (M&A) با نقش برجسته هوش‌مصنوعی در حال افزایش است. مطالعه‌‌‌ای از Bain & Company پیش‌بینی می‌کند که با تطبیق شرکت‌ها با نرخ‌های بهره بالاتر و عدم‌قطعیت‌‌‌های اقتصادی، تعداد تصاحب‌‌‌های جهانی افزایش خواهد یافت. جالب است بدانید که بیش از 20درصد مدیران اجرایی شرکت‌ها در حال حاضر از هوش مصنوعی مولد در فرآیندهای M&A خود استفاده می‌کنند و انتظار می‌رود این رقم تا پایان سال 2025 به یک‌‌‌سوم افزایش یابد. در حال حاضر، هوش‌مصنوعی مولد در شناسایی و تایید معاملات به‌‌‌کار می‌رود و پیش‌بینی می‌شود طی پنج‌سال آینده تمام مراحل M&A را در بر گیرد (Bain).
به‌‌‌طور مشابه، نظرسنجی PwC نشان می‌دهد که 81درصد مدیران دارایی و سرمایه‌گذاران نهادی جهانی قصد دارند تا سال 2028 با شرکت‌های فناوری همکاری استراتژیک برقرار کرده یا کسب‌وکارهای دارای قابلیت‌‌‌های هوش‌مصنوعی را خریداری کنند. این روند نشان‌‌‌دهنده تغییر استراتژیک به‌‌‌سوی تقویت اکوسیستم‌های فناوری از طریق M&A است که فراتر از انگیزه‌‌‌های سنتی کاهش هزینه‌‌‌ها است (Fnlondon).

نمونه‌‌‌های اکتساب در سال 2024
در سال 2024، اقتصاد دیجیتال شاهد ادغام‌‌‌ها و اکتساب‌‌‌های قابل‌توجهی بود که اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین را بازتعریف و اهمیت استراتژیک هوش مصنوعی (هوش مصنوعی) را برجسته کرد. جدول مهم‌ترین معاملات ادغام و اکتساب در سال 2024، اهداف استراتژیک و نقش هوش مصنوعی را در این معاملات نمایش می‌دهد.
این معاملات نشان می‌دهند که چگونه شرکت‌ها در صنایع مختلف از استراتژی‌‌‌های ادغام و اکتساب برای تقویت موقعیت خود در بازار، تنوع‌‌‌بخشی به خدمات و ادغام فناوری‌‌‌های پیشرفته مانند هوش‌مصنوعی استفاده می‌کنند. در سال 2024، ادغام و خرید شرکت‌ها نه‌‌‌تنها به رشد اقتصادی کمک کرده، بلکه نوآوری و رقابت‌‌‌پذیری را در صنایع مختلف افزایش داده است.
نمونه‌‌‌های ادغام در سال‌های 2024 و 2025
در سال‌های 2024 و 2025، اقتصاد دیجیتال شاهد ادغام‌‌‌های قابل‌توجهی بوده است که تاثیر بسزایی بر اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین و توسعه هوش مصنوعی داشته‌‌‌اند. این ادغام‌‌‌ها نشان‌‌‌دهنده استراتژی‌‌‌های شرکت‌های بزرگ برای تقویت موقعیت خود در بازارهای مختلف و بهره‌‌‌گیری از فناوری‌‌‌های نوین، به‌‌‌ویژه هوش مصنوعی، در توسعه محصولات و خدمات جدید هستند.
دیدگاه‌‌‌های استراتژیک از رهبران صنعت
•در اروپا، تاکید فزاینده‌‌‌ای بر افزایش مقیاس کسب‌وکارها برای تقویت رقابت‌‌‌پذیری وجود دارد. گزارشی از ماریو دراگی بر لزوم رقابت شرکت‌های بزرگ در بخش‌‌‌های کلیدی اقتصاد جهانی تاکید دارد و پیشنهاد می‌کند که شرکت‌های اروپایی باید برای دستیابی به مقیاس موردنیاز و ظرفیت نوآوری، به ادغام و اکتساب روی آورند (Financial Times).
•در منطقه آسیا-اقیانوسیه، معاملات قابل‌توجهی نقش استراتژیک ادغام و اکتساب را در اقتصاد دیجیتال نشان می‌دهند. برای مثال، خرید شرکت AirTrunk توسط Blackstone به ارزش بیش از 24میلیارد دلار، یکی از سرمایه‌گذاری‌‌‌های تاریخی در زیرساخت‌‌‌های دیجیتال است که با رشد تقاضا برای مراکز داده و خدمات ابری در پی توسعه هوش مصنوعی هدایت شده است (The Australian).
•لیزا سو، مدیرعامل AMD، بر تمرکز شرکت بر محاسبات با عملکرد بالا و تصاحب‌‌‌های استراتژیک برای تقویت قابلیت‌‌‌های هوش مصنوعی تاکید کرده است. تحت رهبری او، AMD تصاحب‌‌‌های مهمی مانند Xilinx و Pensando را برای بهبود محصولات هوش مصنوعی خود انجام داده است (Time).
•بانک‌های سرمایه‌گذاری در حال افزایش استفاده از هوش مصنوعی در بخش‌‌‌های مختلف از جمله تجارت، پرداخت‌‌‌ها، بازاریابی و بهره‌‌‌وری هستند. برای مثال، JPMorgan، Goldman Sachs، Morgan Stanley، Citi و Bank of America از هوش مصنوعی مولد برای بهبود عملیات و ساده‌‌‌سازی فرآیندها بهره می‌‌‌برند (BusinessInsider).
چالش‌‌‌ها و ملاحظات در فعالیت‌‌‌های ادغام و اکتساب
با وجود مزایای استراتژیک، ادغام و اکتساب چالش‌‌‌هایی نیز به همراه دارد. یکپارچه‌‌‌سازی شرکت‌های خریداری‌‌‌شده، همسوسازی فرهنگ‌‌‌های سازمانی و تحقق هم‌‌‌افزایی مورد انتظار، به برنامه‌‌‌ریزی و اجرای دقیق نیاز دارد. علاوه بر این، نظارت‌‌‌های قانونی، به‌ویژه در زمینه حریم خصوصی داده‌‌‌ها و قوانین ضدانحصار (Antitrust)، می‌‌‌تواند بر موفقیت این معاملات تاثیر بگذارد. برای مثال، سلطه شرکت‌های بزرگ فناوری در حوزه هوش مصنوعی نگرانی‌هایی را در میان نهادهای نظارتی برانگیخته است. بنوآ کوره، رئیس سازمان رقابت فرانسه، بر لزوم ایجاد سیستم‌های باز (Open Systems) تاکید دارد تا کاربران در فناوری‌‌‌های انحصاری یا مشارکت‌‌‌های بسته گرفتار نشوند و رقابت عادلانه در اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی حفظ شود (Le Monde).
نتیجه‌‌‌گیری
توسعه اکوسیستم‌های کسب‌وکار آنلاین ارتباط تنگاتنگی با فعالیت‌‌‌های استراتژیک ادغام و اکتساب و ادغام فناوری‌‌‌های هوش مصنوعی دارد. شرکت‌هایی که از این فرصت برای افزایش قابلیت‌‌‌های دیجیتالی خود استفاده می‌کنند، موقعیت بهتری برای موفقیت در اقتصاد دیجیتال پویا خواهند داشت. با پیشرفت این فضا، کسب‌وکارها باید با چشم‌‌‌انداز استراتژیک پیچیدگی‌‌‌های ادغام و اکتساب را مدیریت کرده و اطمینان حاصل کنند که این خریدها در راستای اهداف بلندمدت و رشد پایدار آنها قرار دارند. درک تعامل بین ادغام و اکتساب، هوش مصنوعی و اکوسیستم‌های دیجیتال، به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که تصمیمات آگاهانه‌‌‌ای بگیرند، نوآوری را پیش ببرند، رقابت‌‌‌پذیری خود را افزایش دهند و در عصر دیجیتال ارزش‌‌‌آفرینی کنند.
* مشاور تحول دیجیتال