بزرگنمايي:

بازار آریا - دکتر امیر عطاردیان * ادغام و اکتساب (Merger & Acquisition)، نقش اساسی در توسعه نوآوری ایفا می‌کند؛ زیرا به شرکت‌ها امکان می‌دهد دانش جدید را ادغام کرده، قابلیت‌‌‌های تحقیق و توسعه خود را ارتقا دهند و هم‌‌‌افزایی‌‌‌های همکاری را تقویت کنند.
در عصر پیشرفت سریع فناوری و تحول پویای بازار، شرکت‌ها بیش از پیش از ادغام و اکتساب (M&A) به‌‌‌عنوان ابزاری استراتژیک برای توسعه نوآوری استفاده می‌کنند. اگرچه تحقیق و توسعه درون‌‌‌زا همچنان به‌‌‌عنوان یک محرک اساسی نوآوری محسوب می‌شود، اما ادغام و اکتساب رویکردی موثر برای دسترسی به فناوری‌‌‌های نوین، گسترش تخصص و تسریع در تجاری‌‌‌سازی راهکارهای نوآورانه فراهم می‌‌‌آورد.
دیدگاه‌‌‌های نظری درباره ادغام و اکتساب و توسعه نوآوری
ادغام و اکتساب(M&A) در توسعه نوآوری را می‌‌‌توان از منظرهای نظری مختلف تحلیل کرد:
-دیدگاه مبتنی بر منابع(RBV): ادغام و اکتساب به شرکت‌ها امکان دستیابی به منابع و قابلیت‌‌‌های فناورانه منحصربه‌‌‌فرد را می‌دهد که ظرفیت نوآوری آنها را تقویت می‌کند.
-نظریه قابلیت‌‌‌های پویا: شرکت‌ها از ادغام و اکتساب برای بازپیکربندی سریع دارایی‌‌‌های نوآورانه خود و حفظ رهبری فناوری بهره می‌‌‌برند.
-چارچوب نوآوری باز: ادغام و اکتساب به‌‌‌عنوان ابزاری برای نوآوری باز ورودی عمل می‌کند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا دانش خارجی را به دست آورده و در اکوسیستم نوآوری خود ادغام کنند.
-دیدگاه مبتنی بر دانش(KBV): ترکیب دانش کسب‌‌‌شده با قابلیت‌‌‌های موجود، به توسعه نوآوری‌‌‌های تحول‌‌‌آفرین و پیشگامانه کمک می‌کند.
اهمیت استراتژیک ادغام و اکتساب (M&A) در توسعه نوآوری
ادغام و اکتساب(M&A) نقش مهمی در توسعه نوآوری ایفا کرده و از جنبه‌‌‌های مختلفی به این فرآیند کمک می‌کند:
-دسترسی به فناوری‌‌‌های پیشرفته و دارایی‌‌‌های فکری: شرکت‌ها از طریق M&A می‌‌‌توانند به‌‌‌سرعت به پتنت‌‌‌ها، فناوری‌‌‌های اختصاصی و زیرساخت‌‌‌های تحقیق و توسعه دسترسی پیدا کرده و به این ترتیب، مسیر نوآوری خود را به‌‌‌طور چشم‌گیری تقویت کنند.
-تقویت قابلیت‌‌‌های تحقیق و توسعه: ادغام و اکتساب موجب گسترش شبکه‌‌‌های تحقیق و توسعه از طریق ادغام دانش و تخصص پژوهشی بیرونی و همچنین فناوری‌‌‌های مکمل می‌شود. این هم‌‌‌افزایی، فرآیند نوآوری را تسریع می‌کند.
-کاهش زمان ورود نوآوری به بازار: از طریق ادغام و اکتساب، شرکت‌ها می‌‌‌توانند چرخه‌‌‌های طولانی توسعه را دور بزنند و به فناوری‌‌‌ها و راه‌‌‌حل‌‌‌های آماده ورود به بازار دست یابند. این امر، مزیت رقابتی قابل‌توجهی برای آنها ایجاد می‌کند.
-تنوع‌‌‌بخشی و گسترش به حوزه‌‌‌های فناوری نوظهور: ادغام و اکتساب امکان ورود شرکت‌ها به حوزه‌‌‌های فناوری جدید و متنوع‌‌‌سازی سبد نوآوری آنها را فراهم می‌‌‌آورد. این امر، وابستگی به یک صنعت خاص را کاهش داده و تاب‌‌‌آوری شرکت را در برابر تغییرات بازار افزایش می‌دهد.
-جذب استعداد و انتقال دانش: شرکت‌های خریدار از تخصص و دانش ضمنی نیروی انسانی ماهر بهره‌‌‌مند می‌‌‌شوند که این امر موجب تبادل دانش میان سازمان‌ها شده و نوآوری را تقویت می‌کند.
چالش‌‌‌های استفاده از ادغام و اکتساب (M&A) در توسعه نوآوری
با وجود مزایای قابل‌توجه، ادغام و اکتساب به‌عنوان یک استراتژی توسعه نوآوری با چالش‌‌‌هایی همراه است:
-پیچیدگی ادغام پس از اکتساب: دستیابی به نتایج مطلوب در حوزه نوآوری مستلزم یکپارچه‌‌‌سازی موثر تیم‌‌‌های تحقیق و توسعه، هم‌‌‌راستا کردن برنامه‌‌‌های پژوهشی و ایجاد سازوکارهای منسجم برای به‌‌‌اشتراک‌‌‌گذاری دانش است.
-ناهماهنگی فرهنگی و سازمانی: شرکت‌های ادغام‌‌‌شده معمولا با تفاوت‌‌‌های فرهنگی سازمانی، استراتژی‌‌‌های نوآوری و فلسفه‌‌‌های عملیاتی مواجه می‌‌‌شوند که می‌‌‌تواند همکاری موثر را دشوار کند.
-ریسک اختلال در نوآوری: در صورت مدیریت نادرست، ادغام و اکتساب ممکن است باعث اختلال در پروژه‌‌‌های نوآوری در حال اجرا شود، تمرکز بر تحقیق و توسعه بلندمدت را کاهش دهد و به از دست دادن استعدادهای کلیدی منجر شود.
-بیش‌‌‌برآورد ارزش دارایی‌‌‌های نوآورانه: ارزیابی نادرست از ظرفیت نوآوری شرکت‌های هدف می‌‌‌تواند به پرداخت بیش از حد و عملکرد ضعیف پس از ادغام منجر شود که این امر نیازمند بررسی‌‌‌های دقیق و تحلیل تطبیق استراتژیک است.
بهترین رویکردها برای بهینه‌‌‌سازی توسعه نوآوری از طریق ادغام و اکتساب
شرکت‌ها برای دستیابی به نتایج نوآورانه بهتر از طریق ادغام و اکتساب، باید از رویکردهای زیر پیروی کنند:
-ارزیابی تناسب استراتژیک: اطمینان حاصل شود که هدف ادغام و اکتساب با اهداف نوآوری و استراتژی بلندمدت شرکت همخوانی دارد.
-توسعه ظرفیت جذب: توانایی‌‌‌های جذب و ادغام دانش تقویت شود تا بیشترین بهره از نوآوری‌‌‌های پس از ادغام برده شود.
-فرآیندهای ادغام ساختاریافته: باید چارچوب‌‌‌های حکمرانی نوآوری مشخصی پیاده‌سازی شود تا همکاری در تحقیق و توسعه تسهیل شود.
-همسویی فرهنگی و سازمانی: درک متقابل فرهنگی و هماهنگی در رهبری باید تقویت شود تا پویایی نوآوری حفظ شود.
-بهره‌‌‌گیری از هم‌‌‌افزایی‌‌‌های اکوسیستم نوآوری: ارتباط میان واحدهای جدید و شبکه‌‌‌های نوآوری موجود باید برقرار شود تا توسعه مشترک نوآوری بهبود یابد.
ادغام و اکتساب یک راهبرد تحول‌‌‌آفرین برای شرکت‌هایی است که به دنبال تقویت توسعه نوآوری هستند. این رویکرد با فراهم کردن دسترسی به فناوری‌‌‌های جدید، گسترش تحقیق و توسعه و تسریع ورود به بازار، به رقابت‌‌‌پذیری بلندمدت و موفقیت پایدار در نوآوری کمک می‌کند. با این حال، اثربخشی آن به میزان همسویی استراتژیک، برنامه‌‌‌ریزی دقیق برای ادغام و توانایی سازمان در انطباق با تغییرات بستگی دارد. شرکت‌هایی که بتوانند این پیچیدگی‌‌‌ها را به‌‌‌خوبی مدیریت کنند، قادر خواهند بود از ادغام و اکتساب به‌‌‌عنوان ابزاری قدرتمند برای نوآوری مستمر و رهبری در صنعت بهره بگیرند.
تناسب استراتژیک و یکپارچه‌‌‌سازی دانش
گوگل در سال 2014 شرکت دیپ‌‌‌مایند، یک شرکت بریتانیایی فعال در حوزه هوش مصنوعی(AI)، را با مبلغی حدود 500میلیون دلار خریداری کرد. هدف از این اکتساب، تقویت توانمندی‌‌‌های هوش مصنوعی گوگل و ادغام تخصص دیپ‌‌‌مایند در کاربردهای مختلف ازجمله مراقبت‌‌‌های حوزه بهداشت و سلامت، روباتیک و سیستم‌های خودران بود.
توسعه نوآوری: فناوری هوش مصنوعی دیپ‌‌‌مایند برای بهبود محصولات اصلی گوگل، ازجمله دستیار گوگل (Google Assistant)، الگوریتم‌‌‌های جست‌‌‌وجو و بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی در مراکز داده استفاده شد. یکی از نوآوری‌‌‌های مهم، همکاری دیپ‌‌‌مایند با گوگل‌هلث برای توسعه سیستم‌های تشخیص بیماری‌‌‌های چشمی و سرطان مبتنی بر هوش مصنوعی بود.
عوامل کلیدی موفقیت:
-هم‌‌‌راستایی استراتژیک با اهداف هوش‌مصنوعی گوگل؛
-حفظ استقلال دیپ‌‌‌مایند برای تداوم نوآوری؛
-سرمایه‌گذاری گسترده در پژوهش و توسعه هوش مصنوعی اخلاقی.
ادغام و اکتساب در بخش بانکداری و فین‌‌‌تک (شاپرک و شرکت‌های پرداخت)
توسعه بازار و تحول دیجیتال
در بخش فناوری مالی ایران، ارائه‌‌‌دهندگان پیشرو خدمات پرداخت و بانک‌ها از ادغام و اکتساب برای تسریع نوآوری در پرداخت دیجیتال استفاده کرده‌‌‌اند. یکی از نمونه‌‌‌های مهم، خرید استارت‌آپ‌‌‌های فین‌‌‌تک توسط شرکت شاپرک، شبکه متمرکز پرداخت الکترونیکی ایران، در همکاری با بانک‌های بزرگ بود.
توسعه نوآوری: این استراتژی به توسعه راهکارهای پیشرفته بانکداری دیجیتال، ازجمله اپلیکیشن‌‌‌های پرداخت موبایلی، کیف پول‌‌‌های الکترونیکی و تراکنش‌‌‌های مالی مبتنی بر بلاک‌چین منجر شد. این اقدامات به افزایش شمول مالی و گسترش پرداخت‌‌‌های دیجیتال در ایران کمک کرده است.
عوامل کلیدی موفقیت:
-ادغام نوآوری‌‌‌های فین‌‌‌تک با زیرساخت‌‌‌های بانکداری؛
-هم‌‌‌راستایی با مقررات برای تسهیل فرآیندهای ادغام و اکتساب؛
-سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری و حفاظت از داده‌‌‌ها.
با مطالعه چنین نمونه‌های موفقی، می‌توان چنین برداشت کرد که چگونه ادغام و اکتساب می‌‌‌تواند به‌‌‌عنوان ابزاری استراتژیک برای توسعه نوآوری از طریق یکپارچه‌‌‌سازی فناوری، حفظ دانش و گسترش بازار مورد استفاده قرار گیرد.
* دانش‌آموخته دکترای مدیریت تکنولوژی، گرایش نوآوری