بازار آریا - دنیای اقتصاد - عباس بیات : شرکت‌های تولیدکننده اوره با سه‌چالش بزرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اولین سد راه این صنعت بحث مطالبات از دولت است. هرساله بخشی از تولیدات شرکت‌های اوره‌ساز به جهاد کشاورزی ارسال می‌شود تا کود موردنیاز کشاورزان با قیمت مناسب تهیه شود. سال گذشته تدابیری اتخاذ شد تا مطالبات صنعت اوره به رسمیت شناخته شود و همچنین به‌صورت تهاتر با گاز این مطالبات جبران شود. بنا بر اعلام بزرگ‌ترین اوره‌ساز خاورمیانه، یعنی شرکت «شپدیس»، اگر مطالبات دولت وصول نشود سهم بخش داخلی کاهش می‌یابد. براساس صورت‌های مالی این امر محقق شد و سهم داخلی کاهش یافت و صادرات اوره‌سازان در دوره‌های اخیر افزایش یافت.
قطعی گاز جزو ریسک‌های صنعت اوره است که متاسفانه در دوره‌های گذشته نه‌تنها برطرف نشده، بلکه میزان قطعی افزایشی بوده است.
ارزیابی مقادیر تولید و فروش صنعت اوره نشان می‌دهد که این مقادیر در سال‌جاری به‌ترتیب با کاهش 13 و 9درصدی همراه بوده است که اصلی‌ترین عامل آن قطعی گاز است.
با وجود این، حاشیه سود صنعت اوره در محدوده تاریخی 55درصد پایدار مانده است که عامل اصلی آن کاهش سهم فروش به جهاد کشاورزی است.
قطعی گاز؛ عامل رکود تولیدات
ارزیابی مقادیر تولید شرکت‌های تولیدکننده اوره بازار سرمایه نشان می‌دهد که به‌طور متوسط در 13سال اخیر 8میلیون و 400هزار تن اوره از طریق 6شرکت بورسی این صنعت تولید و به‌طور میانگین هر سال 8درصد به مجموع تولیدات این صنعت افزوده شده است. در سال 1402 مجموع تولیدات ثبت‌شده توسط اوره‌ای‌ها 11میلیون و 905هزار تن بوده که در قیاس با سال ماقبل 4درصد رشد داشته که در مقایسه با میانگین رشد سالانه، شتاب درآمدی اوره‌ای‌ها کاهش یافته است.
این افت شتاب سرانجام در سال‌جاری به نزول مقداری تولید رسیده و طی تابستان و پاییز سال‌جاری به‌ترتیب 3 و 24درصد از مجموع تولیدات صنعت اوره کاسته شده است. تجمیع مقادیر تولید 10ماه نخست اوره‌ای‌ها به میزان 9میلیون و 173هزار تن بوده که در مقایسه با 10ماهه سال گذشته 13درصد کاهش را تجربه کرده است. از شش‌شرکت فعال در صنعت اوره، پنج‌شرکت در سال‌جاری با نزول مقدار تولید مواجه شده‌اند و تنها شرکت «شاروم» توانسته است طی 10ماهه امسال تولیدات خود را با رشد 13درصدی به 87هزار تن افزایش دهد. 
عامل اصلی رکود تولیدات صنعت اوره به بحث کمبود گاز در کشور بازمی‌گردد. از آنجا که قطعی گاز در سال‌جاری نسبت به سال‌های گذشته افزایشی بود، عاملی شد تا شرکت‌های تولیدکننده اوره نتوانند روند رو به رشد اوره خود را ادامه دهند. از طرفی مطالبات وصول‌نشده این صنعت هرساله در حال افزایش است و دولت بخشی از تولیدات این شرکت‌ها را با نرخی بسیار کمتر از نرخ‌های جهانی خریداری می‌کند که باعث می‌شود نقدینگی لازم برای توسعه خطوط تولید شرکت‌های اوره فراهم نشود.

افول مقادیر فروش
با توجه به صادرات‌محور بودن اوره‌ای‌ها، بعضا شرکت‌های اوره‌ساز در مواقعی که قیمت جهانی اوره با افت همراه می‌شود، دست از صادرات می‌کشند و اوره خود را در انبارها ذخیره می‌کنند تا هنگامی که بار دیگر قیمت جهانی افزایشی شد بتوانند محصولات خود را صادر کنند. بر این اساس در کنار تولیدات، باید مقادیر فروش این صنعت نیز در نظر گرفته شود. در بازه سالانه به‌طور متوسط هر سال 8درصد به تناژ فروش شرکت‌های تولیدکننده اوره افزوده می‌شود. در سال گذشته مجموع فروش این صنعت با افزایش 4درصدی به 7میلیون و 364هزار تن رسید که در مقایسه با میانگین سالانه شتاب فروش با 4درصد نزول همراه شد. 
در مقیاس فصلی همان‌طور که تولیدات کاهشی بود، فروش نیز با افت همراه شده است. در تابستان و پاییز امسال به‌ترتیب افت 3 و 12درصدی در مقادیر فروش صنعت اوره رقم خورده است. مجموع تناژ فروش سال‌جاری این صنعت به میزان 5میلیون و 613هزار تن بوده که در قیاس با 10ماه نخست 1402 کاهش 9درصدی را تجربه کرده است. شرکت «شاروم» همان‌طور که در بخش تولیدات تنها شرکتی بود که موفق به افزایش تولیدات شده، در رشد مقادیر فروش نیز جهش 9درصدی تناژ فروش را تجربه کرده است.
مطالبات سنگین اوره‌سازان
از آنجا که عمده ‌فروش شرکت‌های تولیدکننده اوره مربوط به بخش صادرات است، از نظر نرخ فروش نرخ‌گذاری دستوری این صنعت را تهدید نمی‌کند. با این حال باید در نظر داشت بخشی از تولیدات این صنعت به‌اجبار از طریق دولت با نرخ بسیار پایین به کشاورزان تخصیص داده می‌شود که موجب مطالبات سنگین اوره‌ای‌های بازار سهام شده است. در 10ماهه امسال 19درصد به نرخ فروش محصول اصلی شرکت‌های اوره در قیاس با مدت مشابه سال گذشته افزوده شده است. 
در همین مقیاس بیشترین میزان رشد نرخ فروش مختص شرکت «شپدیس» است که در 10ماهه امسال اوره گرانول فله خود را 31درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل به فروش رسانده است. در دهمین ماه سال نرخ فروش محصول اصلی اوره‌سازان نسبت به دی‌ماه سال گذشته 50درصد افزایش یافته است.
بیشترین میزان رشد نرخ فروش در دی‌ماه امسال مربوط به شرکت «شیراز» است که توانسته است اوره فله خود را با 101درصد جهش نسبت به دی‌ماه سال گذشته به فروش برساند. مقایسه نرخ فروش محصول اصلی صنعت اوره با میانگین سالانه در دی‌ماه نشان می‌دهد که اوره در دی‌ماه 35درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. در همین مقیاس بیشترین میزان رشد نرخ برای شرکت «شیراز» است که اوره فله خود را 61درصد بیشتر از متوسط سالانه به فروش رسانده است.
نزول درآمد
بررسی وضعیت درآمد فروش شرکت‌های صنعت اوره بازار سهام نشان می‌دهد که طی 13سال گذشته به‌طور متوسط هر سال 46درصد به درآمد این صنعت افزوده شده است. با این حال روند رو به رشد درآمد از سال گذشته معکوس شد و وضعیت درآمدی صنعت اوره تا جایی وخیم شد که با وجود تورم 40درصد، درآمد فروش این صنعت طی سال گذشته با کاهش 7درصدی به 82هزار و 280میلیارد تومان کاهش یافت. در مقیاس فصلی طی سال‌جاری وضعیت فاجعه‌بار درآمدی سال گذشته اوره‌سازان تا حدی جبران شده است.
در هر سه فصل امسال درآمد این صنعت با افزایش همراه شده است. طی تابستان و پاییز درآمد اوره‌ای‌ها رشد 13 و 7درصدی را نسبت به فصل مشابه سال گذشته تجربه کرده است. در 10ماه نخست سال‌جاری فروش شرکت‌های اوره‌ساز بازار سرمایه با رشد 13درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به 77 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. بیشترین میزان رشد درآمد صنعت اوره طی سال‌جاری مربوط به شرکت «شپدیس» است که در 10ماه نخست امسال موفق به رشد 24درصدی درآمد خود شده است.
ثبات حاشیه سود
از آنجا که عمده محصولات تولیدشده توسط شرکت‌های اوره‌ساز صادر می‌شود، نرخ فروش این صنعت برحسب نرخ جهانی اوره بوده و این موضوع ریسک عدم‌پایداری حاشیه سود صنعت را کاهش می‌دهد. مطالبات، اصلی‌ترین دغدغه صنعت اوره است که این ریسک در سال گذشته به حداقل رسید. علت این موضوع پیگیری شرکت‌ها جهت وصول مطالبات از دولت بود که موجب شد در وهله اول مطالبات صنعت به رسمیت شناخته شود و در وهله دوم به‌صورت تهاتر گاز و مطالبات با دولت برطرف شود.
البته شرکت‌های تولیدکننده عنوان کردند که در صورت عدم‌تهاتر، سهم بخش داخلی را به صفر می‌رسانند. همین موضوع عاملی بود تا صادرات صنعت اوره افزایش یابد و به‌دنبال آن حاشیه سود صنعت در دوره‌های اخیر افزایشی شود. طی 13سال گذشته به‌طور متوسط حاشیه سود ثبت‌شده توسط شش‌شرکت فعال اوره بازار سهام، به میزان 51درصد بوده است. در سال 1402 حاشیه سود صنعت اوره به 61درصد افزایش یافته است که به معنای رشد 10واحد درصدی سودآوری اوره‌سازان است. 
در مقیاس فصلی نیز وضعیت سودآوری مطلوب بوده است. از بهار 99 حاشیه سود صنعت اوره به میزان 55 درصد بوده که در تابستان و پاییز نیز متوسط حاشیه سود شرکت‌های اوره‌ساز همچون میانگین تاریخی به ثبت رسیده است. بیشترین میزان حاشیه سود در صنعت اوره بازار سرمایه، مختص شرکت «شپدیس» است. این شرکت در سال 1402 و پاییز امسال موفق به ثبت حاشیه سود 56 و 49درصدی شده است که در قیاس با پنج‌شرکت دیگر عملکرد بسیار خوبی محسوب می‌شود.