بزرگنمايي:

بازار آریا - شاخص استرس زنجیره تامین جهانی (GSCPI) برای ماه ژانویه به‌روز شد و شواهد موجود حاکی از ثبات نسبی به رغم کمبود تقاضای جهانی برای کالا است.
به گزارش خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد ؛ گرچه کاهش تنش‌های بین‌المللی در ماه‌های اخیر روند شاخص استرس زنجیره تأمین جهانی در ژانویه2025 را بیشتر از ماه پایانی سال 2024 به سمت پایین سوق داده؛ اما وضعیت امروز تجارت جهانی بسیار بهتر از اواسط سال 2024 و نیز دوره کووید است و گویای ثبات کلی اقتصاد جهان است.
با توجه به برخورد تهاجمی ترامپ با تعرفه‌ها و رقم زدن نوعی از منازعه بین‌المللی بر سر صادرات و واردات کالا، این شاخص احتمالا در ماه فوریه شاهد تحولات جدیدی باشد.
هنوز مشخص نیست وضعیت زنجیره‌های جهانی پس از جنگ تعرفه‌ها چه سمت و سویی بیابد؛ اما با توجه به پیش‌بینی اقتصاددانان، بعید نیست از رونق تجارت جهانی کاسته شود. این شاخص از ترکیب داده‌های حمل‌ونقل، هزینه‌های لجستیک، تاخیرات تحویل کالا، و شاخص‌های تولید جهانی ساخته شده است.
افزایش شاخص، نشان‌دهنده افزایش فشار در زنجیره تأمین است که می‌تواند به دلیل عواملی مثل بحران‌های ژئوپلیتیک، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، کمبود مواد اولیه، یا اختلال در زنجیره عرضه باشد. افزایش این شاخص معمولاً به افزایش تورم کالاها و کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود.
کاهش شاخص نشان‌دهنده بهبود شرایط زنجیره تأمین است که می‌تواند به معنای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، عادی شدن جریان تولید و تجارت، و کاهش تورم ناشی از مشکلات عرضه باشد.
با این حال، کاهش بیش از حد این شاخص هم می‌تواند نگران‌کننده باشد. اگر مقدار استرس به شدت پایین برود (مثلاً به زیر صفر برسد و در آنجا باقی بماند)، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش تقاضای جهانی، رکود اقتصادی یا کاهش فعالیت‌های تولیدی باشد که بر رشد اقتصادی تأثیر منفی می‌گذارد.
شاخص فشار زنجیره تأمین جهانی (GSCPI) توسط بانک فدرال رزرو نیویورک برای اندازه‌گیری فشارهای موجود در زنجیره تأمین جهانی توسعه یافته است. این شاخص با ترکیب بیش از 27 متغیر از جمله هزینه‌های حمل‌ونقل جهانی و داده‌های نظرسنجی‌های تولید منطقه‌ای، تصویری جامع از وضعیت زنجیره تأمین ارائه می‌دهد.
نکاتی چند درباره شاخص استرس زنجیره تامین
طبق آخرین داده ها، در 31 دسامبر 2024 این شاخص 0.24- برآورد شده و در اواخر ماه بعد یعنی انتهای ژوئیه 2025 به 0.31- رسیده است. این کاهش نشان دهنده کاهش فشار در زنجیره تأمین جهانی است. این کاهش می‌تواند نشانه‌ای از بهبود شرایط تجاری، افزایش عرضه کالاها و کاهش تورم ناشی از مشکلات عرضه باشد.
در رابطه با کاهش فشارهای تورمی، مدتی است هزینه‌های تولید و حمل و نقل روبه کاهش است که می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها کمک کند. از طرفی کاهش موانع زنجیره تأمین می‌تواند تولید و تجارت را تسهیل کند و جامعه را به سمت رشد اقتصادی سوق دهد. این کاهش می‌تواند تأثیر مثبتی بر بازارهای مالی نیز داشته باشد و جو اطمینان‌بخش تری برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.
کاهش شاخص استرس زنجیره تامین جهانی در دو ماه اخیر نشان می‌دهد که زنجیره تأمین جهانی درحال بازگشت به شرایط عادی‌تر است که می‌تواند تأثیرات مثبتی بر تورم، رشد اقتصادی و سیاست‌های پولی داشته باشد. 
شاخص استرس زنجیره تامین جهانی طی سال‌های اخیر دستخوش نوسانات شدیدی بوده است. اگرچه تلاش‌هایی برای کاهش فشارهای زنجیره تأمین انجام شده، اما همچنان موانعی در مسیر بازگشت به ثبات اقتصادی وجود دارد. روندهای آتی این شاخص به شدت وابسته به تحولات اقتصادی، سیاسی و تجاری در سطح جهانی خواهد بود.
با توجه به روند کاهشی شاخص استرس زنجیره تامین جهانی در ماه‌های اخیر، انتظار می‌رود که در صورت عدم وقوع رویدادهای غیرمنتظره، این روند ادامه یابد و فشارهای زنجیره تأمین جهانی به تدریج کاهش یابد و شاخص در محدوده مناسبی به کار خود ادامه دهد . با این حال، نظارت مستمر بر این شاخص و عوامل مؤثر بر آن برای درک بهتر تحولات آتی ضروری است. 
دوران پیش از همه‌گیری 2019 : شاخص استرس زنجیره تامین جهانی در وضعیت نسبتاً پایداری قرار داشت و عمدتاً تحت تأثیر پویایی‌های تجاری و نوسانات فصلی بود. فشارهای زنجیره تأمین در این دوره در سطحی طبیعی باقی ماندند.
تأثیر همه‌گیری 2020: با شیوع ویروس کرونا، شاخص استرس زنجیره تامین جهانی به‌طور چشمگیری افزایش یافت. تعطیلی کارخانه‌ها، محدودیت‌های حمل‌ونقل و مشکلات لجستیک، زنجیره تأمین را با بحران بی‌سابقه‌ای مواجه کرد. قرنطینه‌ها و محدودیت‌های تجاری باعث تأخیرهای گسترده و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل شدند.
چالش‌های زنجیره تأمین پس از همه‌گیری 2021-2022: در این دوره، شاخص همچنان در سطح بالایی باقی ماند. عواملی مانند افزایش مداوم تقاضا، ازدحام در بنادر، کمبود نیروی کار و رشد هزینه‌های حمل‌ونقل فشارها را حفظ کردند. بحران‌هایی مانند کمبود جهانی نیمه‌هادی‌ها و افزایش قیمت انرژی نیز به پیچیدگی این مشکلات افزودند.
تلاش برای عادی‌سازی 2023: با بهبود نسبی اقتصاد جهانی، برخی نشانه‌های کاهش فشار در زنجیره تأمین مشاهده شد. با این حال، چالش‌ها در برخی بخش‌ها همچنان ادامه داشت، به‌ویژه در صنایعی که هنوز از پیامدهای همه‌گیری به‌طور کامل بازیابی نشده بودند.
روندهای کنونی 2024-2025: وضعیت زنجیره تأمین جهانی همچنان دستخوش تغییرات متناوب است. عواملی مانند تنش‌های ژئوپلیتیکی، فشارهای تورمی و نوسانات تقاضا همچنان بر این شاخص تأثیر می‌گذارند. در حالی که برخی بخش‌ها به شرایط عادی بازگشته‌اند، بی‌ثباتی در برخی دیگر نشان می‌دهد که بازگشت به وضعیت پایدار ممکن است همچنان به زمان نیاز داشته باشد.