بازار آریا - "گرانی بیقاعده" پدیده‌ای است که در اثر بروز پدیده بی‌دولتی در بازار کالا و خدمات شکل می‌گیرد و مثل خوره معیشت مردم را می‌بلعد. اما راه رفع این بیماری خطرناک چیست؟
- «وبلاگ مشرق» خوانشی روزانه در لابه‌لای اخبار و اتفاقات کشور است. ما درباره این خوانش البته تحلیل‌ها و پیشینه‌هایی را نیز در اختیار مخاطبان محترم می‌گذاریم.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
هر روز با بسته ویژه خبری-تحلیلی مشرق همراه باشید.
***
در لزوم انطباق ثروتمندان با منافع کشور
وظایف مسئولان برای قشر مرفّه جامعه چیست؟

فرشاد مؤمنی، از اقتصاددانان کشورمان به تازگی در سخنانی پیرامون سطح کلان اقتصاد ایران و میزان توسعه اقتصادی کشور گفته است: اندازه اقتصاد ایران، در نقاط عطف 1384 ، 1393 و 1402 تقریبا بلاتغییر باقی مانده است. ببینید این مساله تا چه اندازه می تواند برای ما پیام داشته باشد، یعنی اگر نفت به حدود 140 دلار در هر بشکه هم برسد باز کار ما راه نمی افتد. به سمت برجام حرکت می کنیم هم کارمان راه نمی افتد...معنای آن، این است که ما به بازنگری‌های بنیادی، بسیار نیاز داریم که از جنبه اندیشه‌ای در کادر تحلیلهای سطح توسعه موضوعیت پیدا می کند .
به روایت جماران، او می‌افزاید: در چارچوب تحلیلهای سطح توسعه، می‌گویند معنای اینکه شما به این روز افتادید این است که وجه غالب کوششهایی که برای حداکثرسازی نفع شخصی می شود، با منافع ملی هم‌راستایی ندارد و وجه غالب تمهیدات و اقداماتی که ساختار قدرت برای سامان دهی اوضاع انجام می دهد با مصالح دورمدت کشور همراستایی ندارد و باید به آن بازنگری بنیادی از این دریچه نگریسته شود . [1]
*ما نمی‌توانیم آمار ارائه شده از سوی دکتر مؤمنی مبنی بر ثابت ماندن اندازه کیک اقتصادی ایران طی 20 سال گذشته را تأیید کنیم و این گزاره نیاز به تأیید مراجع رسمی دارد.
لکن درباره بخش دوم سخنان ایشان گفتنی‌های جالبی وجود دارد.
توضیح آنکه در بخش منافع شخصی، اقتصاد شهروندی و فعالیت بخش خصوصی؛ متأسفانه سال‌هاست که در فعالیت برخی افراد و کسری از ثروتمندان جامعه و فعالان خصوصی، نشانه‌ای از انطباق فعالیت‌های اقتصادی با منافع ملی دیده نمی‌شود!
استفاده از منابع ریالی و فروش به نرخ دلار، گرانفروشی بدون رعایت قیمت‌های رقابتی بازار، دوری از اقدامات زیربنایی، امتناع از رویکردهای اقتصادی حکومت، برخورداری از تسهیلات اقتصادی دولت و گرانفروشی به صورت همزمان و عدم رعایت پیوست‌های فرهنگی در کار اقتصادی از سوی کسانی که از آب و خاک و امنیت و دین همین مملکت به نان و نوا رسیده‌اند؛ از جمله اقدامات این قبیل افراد است که متأسفانه انطباقی با منافع ملی ندارد و نه تنها ندارد بلکه موجب رماندن جامعه از حکومت و دین نیز می‌شود.
چه اینکه ثروتمندان به نوعی الگوهای جامعه نیز محسوب می‌شوند و هنگامی که شهروندان جامعه رفتارهایی مغایر با منافع ملی را از سوی این الگوها مشاهده کنند؛‌ طبعا به الگوهای ارائه شده از سوی حکومت اسلامی بیتفاوت می‌شوند.
در سمت دیگر ماجرا البته باید اشاره کرد که متأسفانه مسئولان امر نیز در این زمینه مرتکب بی‌مبالاتی شده‌اند و متوجه لزوم تنظیم ثروتمندان با منافع ملی که در تمام کشورهای دنیا یک رویه است، نیستند.
رویه‌ای که از طرقی مثل مالیات، کنترل امنیتی، تعیین و تأکید بر خط قرمزها برای ثروتمندان، مطالبه الزامات منافع ملی از قشر مرفه و... ثروتمندان را در مسیر انطباق با منافع ملی نگه می‌دارد و اجازه نشر رفتارهای غلط و شکل‌گیری الگوهای ناصحیح را در جامعه نمی‌دهد.
در این زمینه به یک رویکرد آکادمیک، اصولی، شجاعانه و منطبق با حکمرانی پیشرفته اسلامی نیاز داریم.
ضمن اینکه باید از دکتر مؤمنی تشکر کرد که چنین هشدار صحیح و کم‌گفته شده‌ای را در رسانه مطرح کرده‌اند.
در بحث اقدامات کلان برخی مسئولان و تمهیداتی که مغایر با مصالح دراز مدت کشور هستند نیز باید پذیرفت که ما در ابعادی در این زمینه دچار مشکل هستیم.
نگاه برخی مسئولان به منابع صندوق توسعه ملی، نامشخص بودن نتایج طرح مولدسازی و دوری‌گزینی از اقدامات قاطع اقتصادی به دلیل ترس از هجمه‌های فضای مجازی از جمله همین رفتارها هستند.
در عین حال باید این توجه را مطرح کرد که حتی همین مسئله هم ربط زیادی به "رأی خوب" مردم در انتخابات‌ها و حمایت از مسئولان شجاع، کارآمد و جهادی دارد.
چه اینکه عمده مسئولانی که در بزنگاه‌های مهم عملگری برای منافع درازمدت کشور به کار گمارده می‌شوند؛ با رأی مردم انتخاب می‌شوند و لذا در این زمینه باید به سمت گفتمان رأی خوب و بیان عمق تأثیر آرای مردم در امروز و فردای کشور عزیمت کرد.
***
ارتباط پدیده اقتصادی بی‌دولتی با "گرانی بیقاعده"
این بیماری، معیشت مردم را می‌بلعد!
معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران گفت: قیمت انواع محصولات لبنی در 1 تا 2 ماه اخیر افزایش داشته و گزارش‌های آن به طور هفتگی در اختیار سازمان حمایت قرار گرفته است .
به گزارش شرق، بهنام نیک‌منش، معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران بیان داشت: بر اساس بازرسی‌های انجام شده، شاهد افزایش قیمت محصولات لبنی در کف بازار هستیم که اطلاعات آن در اختیار ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت قرار دارد .
وی در پاسخ به این‌که افزایش قیمت لبنیات مربوط به 4 قلم کالا تنظیم بازاری یا سایر محصولات است، افزود: بر اساس مشاهدات، قیمت همه اقلام لبنی افزایش یافته است که به صورت هفتگی گزارش‌های آن در اختیار سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان قرار می‌گیرد .
با وجود اینکه سخنگوی انجمن صنایع لبنی در اقدامی تامل برانگیز، افزایش قیمت محصولات لبنی در هفته‌های اخیر را رد کرده است، اما این موضوع در سفره مردم قابل لمس است و با مراجعه به فروشگاه‌ها این افزایش قیمت‌ها مشاهده می‌شود که این موضوع به تایید اتاق اصناف ایران نیز رسید .
از تاریخ 7 مهر ماه سال جاری، قیمت محصولات لبنی تنظیم‌بازاری 30 درصد افزایش یافته که همزمان با این افزایش قیمت، نرخ محصولات غیر تنظیم بازاری نیز گران شد اما در هفته‌های اخیر دوباره شاهد افزایش قیمت برخی محصولات لبنی هستیم . [2]
*در زمینه گرانی محصولات لبنی گزارش چندی قبل خبرگزاری تسنیم هم خواندنیست.
بر اساس این گزارش، طی سال‌های گذشته قیمت مصوب محصولات تنظیم بازار محدود به چند کالای پرمصرف شده است، اما نرخ‌گذاری بسیاری از محصولاتی که نقش مهمی در سبد خانوار دارند، حذف شده است.
در حالی که به‌روی عمده محصولات لبنی قیمت‌گذاری دستوری صورت نمی‌گیرد، این محصولات بر پایه مواد خام یارانه‌ای تولید می‌شوند؛ به‌طوری که خوراک دام دامداران برای تولید شیر خام و حتی برخی داروهای آنها به‌صورت یارانه‌ای و با ارز 28.5هزارتومانی تأمین می‌شود.
علاوه بر عدم قیمت‌گذاری مصوب بخش عمده‌ای از تولیدات لبنی، شاهد صادرات این محصولات هستیم که در بهترین حالت، نرخ ارز حاصل از صادرات آنها با ارز توافقی (حدود 65 هزار تومان) به کشور بازمی‌گردد.
با وجود این امتیازات و رانتی که در اختیار صنایع لبنی قرار گرفته است، در مواردی شاهد تخلفاتی از جمله عدم رعایت قیمت مصوب لبنیات به‌بهانه اضافه کردن ویتامین‌دی، گران‌فروشی و کاهش چربی این محصولات هستیم.
اما بخش مهم‌تری که مردم را هنگام خرید با شوک قیمت مواجه می‌کند، محصولات لبنی است که مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیستند. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که خامه 100گرمی که در تابستان امسال 16 هزار و پانصد تومان تا 19 هزار تومان بود، اکنون به‌قیمت 26 هزار و 500 تومان تا 27 هزار تومان به فروش می‌رسد.
بنابر این گزارش، از تاریخ 7 مهر ماه سال جاری، قیمت محصولات لبنی تنظیم‌بازاری 30 درصد افزایش یافته که همزمان با این افزایش قیمت، نرخ محصولات غیر تنظیم بازار نیز گران شده است.
رشد قیمت لبنیات در دی‌ماه به‌اندازه رشد قیمت مهرماه نبوده است، اما این افزایش مجدد قیمت لبنیات تنها پس از 3 ماه جای سؤال دارد و نشان از غفلت احتمالی مسئولان سازمان حمایت، وزارت جهاد کشاورزی و انجمن صنایع لبنی دارد.[3]
همانطور که محرز است پدیده بی‌دولتی در بازار کالا و خدمات ایرانی به وضوح در بازار لبنیات هم مشاهده می‌شود. چنانکه در بازار مسکن، اجاره، قیمت و کیفیت خودرو و لوازم خانگی هم شاهد همین پدیده اقتصادی هستیم.
پدیده‌ای که در اثر نبود نظارت کارای دولت بر بازار و قیمت‌ها شکل می‌گیرد و منجر به بروز پدیده "گرانی بیقاعده" می‌شود. گرانی مجرمانه‌ای که از هیچ قاعده بازاری، دلاری، تحریمی و تورمی پیروی نمی‌کند و مثل خوره؛ معیشت مردم را می‌بلعد.
دقت شود که این پدیده هیچ راهکار اقتصادی هم ندارد و صرفا پس از به خرج دادن اقتدار دولت و ورود دولت به بازار برطرف می‌شود.
تا آن روز مبارک، باید منتظر ماند و دست به مطالبه از دولت برای ورود به بازار زد.
***
1_ https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1656943
2_ https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-963443
3_ https://tn.ai/3237255