بزرگنمايي:

بازار آریا - وضعیت کنونی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران
براساس آمارهای رسمی، در شش‌ماهه نخست سال 1403، ایران تنها موفق به جذب 382 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.
در این دوره، 73 مورد سرمایه‌گذاری خارجی تصویب شده که از لحاظ تعداد 7.
5 درصد کاهش داشته و از نظر ارزش نیز نسبت به سال گذشته با افت 82.7 درصدی روبه‌رو بوده است.
با این حال، در سال 1402، ایران شاهد رشد چشمگیر جذب سرمایه‌گذاری خارجی بود. مجموع سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این سال به رکورد 11.9 میلیارد دلار رسید که بیشترین میزان جذب در 16 سال اخیر بوده و این افزایش در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نشان‌دهنده تلاش‌های دولت برای بهبود شرایط اقتصادی و ایجاد فضایی مناسب برای جذب سرمایه‌های خارجی بوده است.
تاثیر تحریم‌ها بر سرمایه‌گذاری خارجی تحریم‌های اقتصادی و مالی که از دهه‌ها پیش علیه ایران وضع شده‌اند، یکی از اصلی‌ترین موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور به‌شمار می‌روند.
این تحریم‌ها که در قالب محدودیت‌های بانکی، مسدود شدن حساب‌های مالی، ممنوعیت‌های تجاری و تحریم‌های نفتی و گازی اعمال می‌شوند، همواره موجب ترس و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خارجی نسبت به ورود به بازار ایران شده‌اند.
یکی از تاثیرات بارز این تحریم‌ها، محدودیت‌هایی است که در ارتباطات مالی و بانکی با سایر کشورهای جهان ایجاد کرده است.
بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به‌دلیل نگرانی از تحت‌تحریم قرار گرفتن یا پیگیری قضایی در کشور خود، از ورود به بازار ایران خودداری کرده‌اند.
افزون بر این، تحریم‌ها باعث کاهش قدرت رقابتی صنایع داخلی ایران در برابر رقبا در بازارهای جهانی شده‌اند. صنایع داخلی که نیازمند فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌های کلان برای بروزرسانی خطوط تولید خود هستند، قادر به جذب این فناوری‌ها و سرمایه‌ها نبوده‌اند.
از این‌رو، بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ترجیح داده‌اند که به بازارهای دیگر با ریسک کمتر و بدون تهدیدات تحریمی وارد شوند.
چالش‌ها و فرصت‌ها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی چالش‌ها:
تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تحریم‌ها بزرگ‌ترین مانع پیش‌روی جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران هستند. محدودیت‌های بانکی و مالی که در پی این تحریم‌ها به‌وجود آمده، باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی از ورود به بازار ایران بپرهیزند. تحریم‌های فلج‌کننده‌ای که شامل بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله نفت، گاز و صنایع پتروشیمی می‌شود، به‌ویژه در جذب سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در بخش‌های کلیدی اقتصادی مانند انرژی، مانع ایجاد کرده‌اند.
بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی: ایران همچنان با بی‌ثباتی‌هایی در حوزه اقتصاد کلان و نوسانات ارزی روبه‌رو است. این نوسانات و مشکلات اقتصادی موجب شده‌اند که بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی، نگران بازدهی سرمایه‌گذاری خود در ایران باشند.
موانع حقوقی و قانونی: پیچیدگی‌های قانونی و مشکلات حقوقی که سرمایه‌گذاران خارجی با آنها مواجهند، همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی این دسته از سرمایه‌گذاران به‌شمار می‌آید. قوانین ناظر بر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به‌ویژه در زمینه نحوه انتقال سود و مدیریت پروژه‌ها، نیاز به بروزرسانی و شفاف‌سازی دارند.
فرصت‌ها:
بازار گسترده ایران: با جمعیتی بالغ بر 84 میلیون نفر و داشتن موقعیت جغرافیایی استراتژیک در منطقه، ایران به‌عنوان یک بازار گسترده و بکر برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب می‌شود. صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، پتروشیمی، خودروسازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، کشاورزی و گردشگری، فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری فراهم کرده‌اند.
مشوق‌های دولت برای سرمایه‌گذاران خارجی: در سال‌های اخیر، دولت ایران اقدامات متعددی را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی انجام داده است. تسهیلات مالی، معافیت‌های مالیاتی، تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و ارائه تسهیلات ویژه برای پروژه‌های مشترک با سرمایه‌گذاران خارجی، از جمله مشوق‌هایی هستند که دولت ایران برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کرده است.
همکاری با کشورهای هم‌پیمان: باتوجه به وضعیت تحریم‌ها، ایران به‌ویژه با کشورهایی مانند چین، روسیه و هند روابط اقتصادی قوی‌تری برقرار کرده است. این کشورها باتوجه به نیازهای اقتصادی مشترک، به‌ویژه در بخش انرژی، به‌دنبال گسترش همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در ایران هستند.
ظرفیت‌های صنعتی و کشاورزی: ایران دارای منابع طبیعی فراوانی از جمله نفت، گاز، معادن فلزی و غیرفلزی است. همچنین کشاورزی و دامداری نیز از ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاری برخوردار است. باتوجه به نیاز به فناوری‌های نوین در این بخش‌ها، جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند تحولی بزرگ در این صنایع ایجاد کند.
پیش‌نیازها برای سرمایه‌گذاری در ایران فراهم نیست شریف نظام مافی، رئیس اتاق مشترک ایران ـ سوئیس بااشاره به مذاکرات اخیر ایران به صمت گفت: اگرچه بخش خصوصی به‌شدت از به‌نتیجه رسیدن مذاکرات سیاسی استقبال می‌کند، اما زیرساخت‌ها و گلوگاه‌های دولتی در اقتصاد، ایران را به بازار بسیار سختی برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. ما مشکلات تجاری جدی داریم و اگر محدودیت‌ها برطرف شود، در شرایط فعلی شرکت‌های اروپایی فقط علاقه‌مند به صادرات کالاهای‌شان به ایران هستند و علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در ایران ندارند.
وی در ادامه افزود: دلیل این بی‌علاقگی، مشکلات بسیار زیاد ما در قوانین سرمایه‌گذاری خارجی، مشکلات بانکی و FATF و محدودیت‌های مختلفی است که ما در زمینه مجوزهای شروع به کار، وضع کرده‌ایم. یک شرکت خارجی از زمان تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در دوبی، در کمتر از یک هفته می‌تواند به تمام مجوزهای دولتی لازم برای شروع به کار دست پیدا کند، اما زیرساخت‌های ما چنین اجازه‌ای به شرکت‌های خارجی نمی‌دهد.
نظام مافی با بیان اینکه فوری‌ترین اقدامی که دولت برای بهبود این فضا می‌تواند انجام دهد، واگذاری موضوع به بخش خصوصی است، اظهار کرد: دولت باید این موضوع را به بخش خصوصی و در رأس آن، اتاق‌های بازرگانی واگذار کند تا پیشنهاداتی بری رفع موانع بازرگانی و تجارت ارائه دهند و البته این پیشنهادات هم اجرا شوند. در امریکا که مهم‌ترین قدرت اقتصادی دنیاست، می‌بینیم که ایلان ماسک موظف شده است به‌عنوان نماینده بخش خصوصی در دولت اداره جدیدی را با هدف کمرنگ کردن قوانین دولتی و بروکراسی در اقتصاد انجام دهد.
وی با تاکید بر اینکه حضور قوانین پیچیده و بروکراسی باعث عدم‌رشد اقتصاد می‌شود، افزود: از این‌رو باید مسئولیت شرکت‌های زیانده دولتی که رقیب بخش خصوصی شده‌اند، به بخش خصوصی واگذار و محوریت اتاق ایران در تصمیم‌گیری‌ها پررنگ‌تر شود. دولت باید از رقیب بخش خصوصی به یک نهاد تنظیم‌گر تغییر نقش دهد.
نظام مافی با بیان اینکه ایران یک بازار غیرقابل‌انکار برای شرکت‌های اروپایی است که در حال ‌حاضر با محدودیت‌های مختلفی روبه‌رو هستند، گفت: ایران یکی از بزرگ‌ترین بازارهای منطقه است و ظرفیت بالای تجاری، مصرفی و صادراتی دارد. شاید فقط بازار مصرفی تهران از کل بازار کالاهای مصرفی خاورمیانه بیشتر باشد. در صنایع سنگین هم زیرساخت‌های ما نیاز به بازسازی و بروزرسانی دارند. در حالی که برای شرکت‌های اروپایی بازارهای روسیه بسته و بازارهای چین رو به بسته شدن است و این شرایط شرکت‌های اروپایی را وامی‌دارد که به‌دنبال بازارهای جدید برای سرمایه‌گذاری و بزرگ کردن تجارت‌شان باشند.
رئیس اتاق مشترک ایران ـ سوئیس با بیان اینکه شرکت‌های ایرانی به‌دنبال صادرات‌محور شدن محصولات‌شان هستند، ادامه داد: اگر توافق سیاسی انجام شود، قطعا بسیار مورداستقبال دوطرف قرار خواهد گرفت و ما شاهد یک شکوفایی اقتصادی، چه از لحاظ سرمایه‌گذاری و چه تولید و بازارهای جدید خواهیم بود، اما این امر مستلزم حل مشکلات تجاری کشور برای تبدیل ایران به بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری است.
فرصت‌ها از دست می‌رود مهدی میرعمادی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و فرانسه در رابطه با جذب سرمایه‌گذاری خارجی به صمت گفت: دولت باید شرایط ورود سرمایه‌گذاران اروپایی به ایران را تسهیل کند و این اقدام باید به‌موازات تلاش برای بهبود روابط سیاسی انجام شود. زیرساخت‌های لازم برای ورود شرکت‌های اروپایی به ایران فراهم نیست، در حالی که این شرکت‌ها علاقه‌مند به فعالیت در ایران هستند.
وی بااشاره به حضور شرکت رنو در ایران و تولید خودروهایی مثل ال 90 و ساندرو، افزود: متاسفانه باوجود این سابقه همکاری، شرکت رنو در لیست وزارت صنعت برای واردات خودرو قرار ندارد و این چنین فرصت‌ها از دست می‌رود. این در حالی است که اکنون نیز برخی شرکت‌های معروف در حال خروج از ایران هستند.
میرعمادی با تاکید بر اهمیت بسترسازی و اعتمادآفرینی برای شرکت‌های خارجی برای حضور در ایران، اظهار کرد: هر شرکت فرانسوی امروز بخواهد برای سرمایه‌گذاری به ایران بیاید، قطعا به تجربه شرکت رنو در ایران توجه خواهد کرد.
وی تاکید کرد: تا زمانی که سیاست روشنی در قبال جذب سرمایه خارجی در کشور نداشته باشیم، نمی‌توانیم از مواهب توافق‌های سیاسی استفاده کنیم.
میرعمادی بااشاره به وجود تحریم‌ها و موانع بانکی در روابط تجاری ایران، گفت: اگر به شرکت‌هایی مانند رنو اجازه داده شود تا محصولات‌شان را به ایران صادر کنند، بازار ایران آن‌قدر برای آنها جذاب است که خودشان به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای تحریم و موانع بانکی خواهند رفت.
آنها نمی‌خواهند از چینی‌ها عقب بمانند. وی با بیان اینکه عمده‌ترین صادرات ایران به فرانسه، فرش و زعفران است، گفت: در شرایط فعلی امکان حضور ما در بازار فرانسه با مشکلات زیادی مواجه است؛ اما اگر زمینه ورود شرکت‌های اروپایی را به کشور فراهم کنیم، بسیاری از آنها خودشان به‌دنبال رفع موانع خواهند رفت.
سخن پایانی سرمایه‌گذاری خارجی به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای توسعه و رشد اقتصادی، نقشی حیاتی در تجارت و صنعت ایران ایفا می‌کند.
باتوجه به ظرفیت‌های بالقوه‌ای که ایران در بسیاری از بخش‌ها دارد، می‌توان امیدوار بود که در صورت رفع مشکلات و موانع موجود، این کشور به مقصد جذاب‌تری برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شود. تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، به‌ویژه در سال‌های اخیر، بزرگ‌ترین مانع پیش‌روی جذب سرمایه‌گذاری خارجی بوده‌اند، اما باتوجه به برخی اقدامات مثبت دولت و فرصت‌های خاص موجود، ایران هنوز توانایی جذب سرمایه‌گذاران خارجی را دارد.
در نهایت، توجه به بهبود محیط کسب‌وکار، رفع موانع حقوقی و بانکی و ارائه مشوق‌های مناسب می‌تواند به جذب بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کند و زمینه‌ساز توسعه پایدار اقتصادی و تجاری ایران در آینده باشد.