بازار آریا - دنیای اقتصاد : چشم‌انداز تجارت جهانی در سال2025 مملو از نااطمینانی‌ است. تحولات ژئوپلیتیک و امنیت بین‌الملل و شوک بازگشت ترامپ اثر عمیقی بر زنجیره‌های تامین جهان خواهد گذاشت و با تحولات کریدوری اخیر تجارت دریایی شکل جدیدی به خود خواهد گرفت. بررسی شاخص استرس زنجیره تامین نشان می‌دهد در سال میلادی جاری باید منتظر شوک‌های تازه‌ای در زمینه دادوستد کالا باشیم. شوک‎هایی که ضمن ایجاد چالش‌های بزرگ برای تامین کالا، غذا و فناوری، فرصت‌هایی را در زمینه صادرات، لجستیک و تولید باز می‌کند.
فاطمه کورکچی: حضور دوباره ترامپ در مسند ریاست‌جمهوری ایالات متحده اثر عمیقی بر فضای تولید و تجارت خواهد داشت. اما این تنها یکی از 6علت احتمالی افزایش التهاب در زنجیره‌های جهانی تامین در سال2025 است. بسیاری از گزارش‌های سیاستی و خلاصه‌های مدیریتی موسسات مشاوره نشان می‌دهد در سال2025 از محل تعرفه‌گذاری بر تجارت در آمریکا و شعله کشیدن جنگ تجاری در جهان، امکان بروز چالش‌های جدی در زنجیره جهانی تامین وجود دارد. موضوعی که ممکن است بر التهاب در زنجیره‌های جهانی تامین اثر بگذارد و داد و ستد کالا، خدمات، نیروی انسانی و فناوری را تحت تاثیر قرار دهد.
بررسی شاخص استرس زنجیره تامین در سال2024 نشان می‌دهد زنجیره‌های جهانی تامین در مقایسه با دو دوره پاندمی و پساکرونا ثبات بیشتری را تجربه کرده اما گاه در نتیجه شوک‌های تجارت دریایی نوسانات گسترده‌ای را تجربه کرده است. مرور این شاخص که توسط فدرال‌رزرو، به‌صورت ماهانه تهیه می‌شود نشان می‌دهد در طول حدود 26سال گذشته، بیشترین استرس در زنجیره‌های جهانی در دوره پاندمی و سپس عبور از کرونا ظهور و بروز داشته است. دلیل شدت گرفتن استرس زنجیره‌های جهانی در دوره کرونا، التهاب جهانی ناشی از دسترسی به کالا بود. کالاهایی که عموما در نتیجه سیاست قرنطینه و شیوع بیماری، به کندی و سختی تولید می‌شد. در دوره پساکووید و عبور از پاندمی نیز به‌دلیل ورود شدید حجم بالایی از تقاضا به بازارهای جهانی و پاسخ‌گویی کند به این تقاضا، استرس در زنجیره‌های تامین بالا رفت.
بررسی داده‌های این گزارش نشان می‌دهد در بخش‌هایی از زمان که موج استرس به سمت بالا و صعود خیز برمی‌دارد، تقاضاگسترش می‌یابد و اقتصاد به سمت رونق حرکت می‌کند؛ اما هر زمان این موج نزولی می‌شود و به سمت بخش منفی حرکت می‌کند بازارها در نتیجه کاهش تقاضا راکد می‌شوند و اقتصاد به سمت رکود حرکت می‌کند. مرور داده‌های فدرال‌رزرو در سال2024 نیز نشان می‌دهد موج نزولی برآمده از شوک جنگ اوکراین و رکود اقتصاد اروپا در ابتدای سال به سمت بهبود حرکت کرده اما در نتیجه تحولات خاورمیانه سمت و سوی اقتصاد جهان تا حدی رکودی شده است. از این منظر اگر به این گزارش نگاه کنیم، بدترین دوره رکودی طی 26سال گذشته دوره مربوط به رکود اقتصاد جهان در سال2008 است که شرایط سختی را به کسب‌وکارها تحمیل کرده است.
در سال2025 نیز با توجه به شوک احتمالی ناشی از برگشت ترامپ، احتمال افزایش استرس در زنجیره‌های تامین و حرکت جهان به سمت یک فضای رکودی دور از ذهن نیست.
یک گزارش در همین باره تاکید دارد تغییر رویه کشورها در اتحادهای دریایی و اقیانوسی، روی کار آمدن دولت‌های جدید در کشورهای مهم، حملات احتمالی به بنادر و درگیری‌های ژئوپلیتیک همگی احتمال افزایش استرس در زنجیره‌های جهانی را بالا می‌برد. گزارش بخش جهانی گروه حمل‌ونقل رابینسون که روزانه بیش از 6000 محموله هوایی و اقیانوسی و 1.4میلیون تراکنش گمرکی را در سال انجام می‌دهد، تاکید دارد استرس زنجیره تامین جهانی دست‌کم از 6مسیر افزایش خواهد یافت. «بازگشت ترامپ»، «به‌هم خوردن اتحادها و همکاری‌های اقیانوسی»، «اعتصابات کارگری در سطح کارخانه‌ها، بنادر و گمرکات و چالش نیروی انسانی»، شوک بارگیری زودتر از موعد (Front-loading)، «جهش تجارت الکترونیک» در کنار «تحولات ژئوپلیتیک» مهم‌ترین مسائلی هستند که می‌توانند به زنجیره‌های تامین جهانی شوک وارد کنند. استفاده از شاخص استرس زنجیره تامین فدرال رزرو می‌تواند به شکل روشنی به فهم بهتر از تحولات تجاری در جهان کمک کند. اما این شاخص چگونه درست شده و چه چیزی را بازنمایی می‌کند؟

درباره خود شاخص
شاخص (GSCPI) یک شاخص ترکیبی است که وضعیت زنجیره‌های تامین جهانی را با استفاده از داده‌های بخش حمل‌ونقل و تولید دنبال می‌کند. این شاخص به‌طور ماهانه به‌روزرسانی می‌شود و بینش‌هایی درباره شرایط زنجیره تامین، از جمله زمان تحویل، قیمت‌ها و موجودی‌ها ارائه می‌دهد GSCPI داده‌ها را از منابع مختلف، مانند اجزای شاخص مدیران خرید (PMI) در کشورهای مختلف، یکپارچه می‌کند تا نمای کلی از فشارهای جهانی زنجیره تامین را ارائه دهد. شاخص فشار زنجیره تامین جهانی (GSCPI) 27متغیر را از معیارهای رایج یکپارچه می‌کند؛ از جمله داده‌های هزینه‌های حمل‌ونقل جهانی و نظرسنجی‌های تولیدی منطقه‌ای در هفت اقتصاد. این رویکرد جامع به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا نمای دقیقی از اختلالات احتمالی زنجیره تامین به‌دست آورند و به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات مبتنی بر داده را در فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین خود اتخاذ کنند. پاندمی کووید-19 عملکرد اقتصاد جهانی را به هم ریخت، اختلالات زنجیره تامین که هرگز مانند آن دیده نشده بود و تجارت کالاها در داخل و بین مرزها را مختل کرد. تعطیلی کارخانه‌ها (خصوصا در آسیا)، قرنطینه‌های گسترده و محدودیت‌های جابه‌جایی منجر به اختلالات در شبکه‌های لجستیکی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و زمان‌های طولانی‌تر تحویل شد. این اختلالات به‌ویژه در دوره پساکووید شدیدتر شد؛ زیرا تقاضا برای کالاها، ورودی‌های میانه و محصولات از عرضه محدود آنها پیشی گرفت.
متغیرهای استرس‌زا برای زنجیره تامین جهان
شاخص تجارت دریایی و هزینه حمل‌ونقل: شاخص تجارت دریایی از عواملی است که GSCPI را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تعداد تجارت به‌صورت روزانه و مقدار کانتینر‌ها از اهم مواردی است که تاثیر بسزایی در شاخص فشار زنجیره تامین جهانی دارد. این امر منعکس‌کننده هزینه تجارت جهانی و هزینه‌های (پنهان) لجیستیک است.
تغییر در نرخ حمل‌ونقل: این شاخص نوسانات در نرخ حمل‌ونقل را بررسی می‌کند و بینش‌هایی درباره پویایی صنعت حمل‌ونقل و تاثیر آن بر شاخص فشار زنجیره تامین جهانی ارائه می‌دهد.
هزینه‌های حمل‌ونقل هوایی: این متغیر هزینه‌های مرتبط با حمل‌ونقل هوایی را نشان می‌دهد و بینش‌هایی درباره بخش حمل‌ونقل هوایی و تاثیر آن بر دینامیک زنجیره تامین ارائه می‌کند.
داده‌های تولید: داده‌های حاصل از نظرسنجی‌های تولیدی در اقتصادهای مختلف به شاخص افزوده می‌شود و اطلاعاتی درباره سطح تولید، سفارش‌های جدید و روندهای اشتغال ارائه می‌دهد که نمایی جامع از شرایط زنجیره تامین در مناطق خاص را ارائه می‌کند.
شاخص هارپکس (Harpex): این شاخص روند قیمت‌های جهانی در بازار اجاره کشتی‌های کانتینری را دنبال می‌کند و بینش‌هایی درباره هزینه‌های حمل‌ونقل کانتینری و روندهای بازار ارائه می‌دهد.
شاخص‌های اداره آمار کار ایالات متحده: این شاخص‌ها تغییرات در نرخ‌های حمل‌ونقل هوایی به و از ایالات متحده را اندازه‌گیری می‌کنند و بینش‌هایی درباره هزینه‌های حمل‌ونقل هوایی و تاثیر آنها بر فشارهای زنجیره تامین ارائه می‌دهند.
نظرسنجی‌های شاخص مدیران خرید (PMI): نظرسنجی‌های PMI از چندین کشور، شامل معیارهایی برای سفارش‌های جدید، زمان‌های تحویل، پشت‌نویسی‌ها و موجودی‌های خریداری‌شده، بینش‌هایی درباره روندهای بخش‌های تولیدی و خدماتی ارائه می‌دهند و تغییرات در شرایط اقتصادی و فشارهای زنجیره تامین را منعکس می‌کنند.