بزرگنمايي:

بازار آریا - افزایش تولید 60 هزار بشکه‌ای نفت، 30 میلیون مترمکعبی گاز، 8.5 میلیون لیتری بنزین، افزایش همکاری‌های بین‌المللی و ... روایت بخشی از تلاش‌های کارکنان صنعت نفت در 100 روزگی وزارت محسن پاک‌نژاد بر نفت است.

به گزارش شانا، محسن پاک‌نژاد 31 مرداد 1403 با کسب 222 رأی اعتماد به‌عنوان دوازدهمین وزیر نفت جمهوری اسلامی راهی خیابان طالقانی شد، از همان ابتدا مشخص بود مسیری که آغاز شده است، مسیر آسانی نخواهد بود. او در حالی سکان وزارت نفت را در دست گرفت که تأمین سوخت مورد نیاز برای زمستان چالشی جدی بود. ایران باید تولید نفت و گاز خود را افزایش می‌داد و ناترازی انرژی نیز در اغلب بخش‌های این صنعت خودنمایی می‌کرد. حالا حدود 100 روز از وزارت پاک‌نژاد بر نفت می‌گذرد.
استفاده از نیروهای باسابقه صنعت نفت با هدف بهره‌گیری از تجربه آنها در کنار توان متخصصان جوان، گام اول وزیر نفت برای ایجاد پویایی در این صنعت بود تا سرعت جوانی در کنار تجربه، مسیر رشد صنعت نفت را هموار کند. همین هدف‌گذاری سبب شد پاک‌نژاد، حمید بورد باتجربه را به‌عنوان سکاندار شرکت ملی نفت ایران منصوب کند و برای شرکت‌های ملی گاز، پالایش‌وپخش فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی تلاش شد از نیروهای جوان و البته متخصص بهره ببرد.
**رونق و توسعه در فعالیت‌های بالادستی صنعت نفت
وزیر نفت دولت چهاردهم از همان ابتدا در دفاع از برنامه‌های خود در مجلس بر افزایش تولید نفت و گاز تأکید کرد. برنامه‌ای که حالا در آستانه 100 روزگی وزارت پاک‌نژاد در نفت، مشخص شده کاملاً اجرایی بوده و بخش زیادی از آن محقق شده است.
شرکت ملی نفت ایران وظیفه تولید نفت و گاز کشور را برعهده دارد. در واقع این بخش از صنعت نفت به‌عنوان موتور محرک سایر بخش‌ها ایفای نقش می‌کند و با تبدیل منابع هیدروکربوری کشور از حالت بالقوه به بالفعل، افزون بر تأمین خوراک صنایع پایین‌دستی کشور، زمینه صادرات پایدار و حضور ایران در بازارهای جهانی را نیز فراهم می‌آورد.
افزایش 60 هزار بشکه‌ای تولید نفت
یکی از برنامه‌های محسن پاک‌نژاد در قامت وزیر نفت، افزایش تولید نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک بود. پاک‌نژاد در جلسه رأی ‌اعتماد در مجلس گفت که با اجرای برنامه‌های پیش‌بینی‌شده، تولید نفت ایران تا پایان سال آینده روزانه 400 هزار بشکه افزایش می‌یابد. در همین زمینه، کمتر از یک ماه پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم، موافقت سازمان برنامه‌ و بودجه با وام 3 میلیارد دلاری، بخشی از هدف‌گذاری برای افزایش تولید 400 هزار بشکه‌ای را روی ریل اجرا قرار داد.
با این هدف‌گذاری و اجرای عملیات تکمیلی از ابتدای دولت چهاردهم تولید روزانه نفت 60 هزار بشکه افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال این رقم به حدود 200 تا 250 هزار بشکه در روز برسد. این ظرفیت تولید در مناطق نفت‌خیز جنوب، غرب کارون و در شرکت بهره‌برداری نفت و گاز اروندان بیشتر بوده است. در شرکت نفت مناطق مرکزی نیز با انجام طرح‌ها و به مدار آوردن چاه‌های جدید و انجام طرح‌های نمک‌زدایی افزایش تولید محقق شده است.
افزایش تولید نفت ایران از چشم جامعه جهانی هم دور نماند و آمارهای بین‌المللی نیز این ادعا را تأیید می‌کنند. ایران میان کشورهای عضو اوپک بیشترین افزایش تولید نفت را در نخستین ماه استقرار محسن پاک‌نژاد به‌عنوان وزیر نفت دولت چهاردهم داشته است. بر اساس گزارش اوپک، در حالی که مجموع تولید نفت اعضای اوپک در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) 2.3 درصد کاهش داشته، تولید نفت ایران رشدی 0.6 درصدی را ثبت کرده است. گزارش منابع ثانویه اوپک نشان می‌دهد ایران در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) 3 میلیون و 316 هزار بشکه نفت خام تولید کرده که 21 هزار بشکه بیشتر از ماه اوت 2024 (مرداد - شهریور) بوده است.
تولید گاز ایران در مدار صعود
از سوی دیگر، شرکت ملی نفت ایران وظیفه تولید گاز در بخش بالادست صنعت نفت را به‌عهده دارد و با اقدام‌های انجام‌شده در دولت چهاردهم، تولید گاز نیز برای جبران بخشی از ناترازی گاز افزایش یافته است. اهمیت این موضوع آنجاست که ایران در زمستان با ناترازی 300 میلیون مترمکعبی گاز در روز مواجه است و افزایش تولید گاز می‌تواند به پایداری شبکه و تضمین امنیت انرژی کشور کمک کند. در همین راستا، با اضافه‌ کردن برخی چاه‌های جدید به مدار تولید از جمله چاه‌های فاز 11 پارس جنوبی از ابتدای دولت چهاردهم، حدود 30 میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور اضافه شده است.
همچنین بالاترین رکورد تولید روزانه گاز از تأسیسات فراساحلی میدان مشترک پارس جنوبی به مقدار 711 میلیون مترمکعب گاز غنی، در آبان‌ امسال ثبت شد. این در حالی است که رکورد قبلی تولید به مقدار 706 میلیون مترمکعب مربوط به سال 1402 بوده است.
افزایش همکاری‌های بین‌المللی
محسن پاک‌نژاد در 100 روز گذشته، تلاش کرده با تکیه بر توان داخلی صنعت نفت، همکاری‌ها در این حوزه را با کشورهای دیگر و با اولویت همسایگان توسعه دهد. دیدار با معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، وزیر انرژی و ذخایر آب تاجیکستان و... همسو با این هدف بوده است. وزیر نفت همچنین در شهریور با محمد حامل، دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز دیدار و گفت‌وگو کرد.
در میانه آذر هم اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز در تهران برگزار خواهد شد که می‌تواند به توسعه روابط بین اعضا و تعمیق همکاری‌ها در این زمینه کمک کند.
انجام مذاکرات نفتی و گازی نیز ادامه داشته است. برای مثال پاک‌نژاد درباره واردات گاز از ترکمنستان با بیان اینکه هم‌اکنون از ترکمنستان واردات گاز نداریم، اما مذاکرات مقدماتی برای این کار انجام شده است.
تغییر در نحوه تأمین مالی پروژه‌های نفتی
تأمین مالی برای اجرای پروژه‌های نفتی اولویت اصلی به‌شمار می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد صنعت نفت ایران در بخش‌های مختلف، به 200 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. اگرچه بخشی از این سرمایه باید از خارج کشور تأمین شود، با هدف تولید حداکثری در دولت چهاردهم، استفاده از منابع داخلی در اولویت قرار گرفت.
بر این اساس بانک مرکزی به‌منظور افزایش تولید نفت خام میدان‌های هیدروکربوری به مقدار 250 هزار بشکه در روز از تولید پایه یک میلیون و 939 هزار بشکه در روز به 2 میلیون و 189 هزار بشکه در روز، نسبت به پرداخت تسهیلات به شرکت ملی نفت ایران به مبلغ 3 میلیارد دلار از طریق بانک‌های عامل اقدام ‌می‌کند و بانک مرکزی مجاز است به تشخیص خود با استفاده از انواع راهکارها نسبت به تأمین مالی این طرح اقدام کند.
سرانجام نیز در آبان، شورای ملی تأمین مالی در ششمین نشست خود شیوه‌نامه تأمین مالی قراردادهای بالادستی نفت و گاز را تصویب و وزیر اقتصاد به‌عنوان رئیس شورا این شیوه‌نامه را برای اجرا به دستگاه‌ها ابلاغ کرد. بر اساس مفاد این شیوه‌نامه، شرکت ملی نفت ایران عواید، منافع و حقوق قراردادی متعلق به بخش خصوصی و غیردولتی را در مراحل مختلف قرارداد برای استفاده از ابزارهای مختلف بازارهای پول و سرمایه شناسایی و به نهادهای مالی ارائه خواهد کرد.
امکان استفاده بخش خصوصی و غیردولتی از ابزارهایی همچون انواع صکوک، صندوق پروژه، گواهی سپرده کالایی نفت خام، حواله تحویل نفت خام، گواهی تعهد پرداخت و انواع تسهیلات بانکی به‌منظور تأمین مالی این دسته از قراردادها از نتایج و مزایای این شیوه‌نامه است که برای نخستین بار امکان استفاده از سرمایه‌های خرد مردمی را برای توسعه میدان‌های نفتی و گازی را فراهم می‌کند.
گشایش در معیشت کارکنان عملیاتی
توجه به نیروی انسانی به‌عنوان باارزش‌ترین دارایی صنعت نفت در دستور کار محسن پاک‌نژاد بوده است. تا آنجا که یکی از اولین مواردی که پیگیری شد و به نتیجه رسید، گشایش در معیشت کارکنان عملیاتی صنعت نفت در دولت چهاردهم بود. با مذاکرات و پیگیری‌های وزیر نفت با مراجع و نهادهای عالی کشور، تصمیم‌های راهگشایی درباره سقف حقوق کارکنان عملیاتی گرفته و در آبان نهایی شد. بر این اساس دغدغه‌های کارکنان صنعت نفت در سکوها، جزایر و مناطق عملیاتی تولید و انتقال نفت و گاز به مقدار قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت.
**نقش‌آفرینی صنعت گاز در امنیت انرژی کشور
هم‌اکنون بیش از 75 درصد سبد انرژی کشور را گاز طبیعی تشکیل می‌دهد، ‌ بنابراین تأمین گاز کشور در بخش‌های مختلف از بخش خانگی گرفته تا صنایع و نیروگاه‌ها در امنیت انرژی نقش‌آفرین است، بنابراین از پالایش گاز تا انتقال و توزیع آن باید با پایداری هر روزه همراه باشد.
گاز تولیدی از میدان‌های مشترک و مستقل ایران، باید در پالایشگاه‌ها برای مصرف در بخش‌های مختلف کشور آماده شود. آمارهای شرکت ملی گاز ایران نشان می‌دهد اکنون روزانه 840 میلیون مترمکعب گاز در پالایشگاه‌های کشور تولید می‌شود. همچنین با هدف تولید حداکثری گاز، تولید روزانه پالایشگاه‌های سیزده‌گانه پارس جنوبی از 600 میلیون مترمکعب گذشته است.
هدف‌گذاری برای افزایش سهم در تجارت گاز
شرکت ملی گاز ایران با هدف افزایش سهم خود در تجارت گاز جهان، مذاکراتی را با کشورهای همسایه در دستور کار قرار داده است. مذاکرات قرارداد واردات گاز از روسیه که عمده مفاد قرارداد بین طرفین نهایی شده و در آینده نزدیک به امضا خواهد رسید ازجمله این موارد است. مذاکرات تمدید قرارداد صادرات گاز به ترکیه نیز در دو ماهه اخیر مذاکرات وارد فاز عملیاتی شده است. با تشکیل کارگروه کارشناسی بین طرفین انتظار می‌رود ظرف چند ماه آینده طرفین به توافق دست یابند. مذاکرات با شرکت سوکار جمهوری آذربایجان برای تمدید قرارداد سوآپ گاز با توجه به علاقه‌مندی طرفین به تمدید قرارداد از آستارا به نخجوان در جریان است و مذاکرات قراردادی در این خصوص به‌زودی آغاز خواهد شد.
مذاکرات سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه نیز با توجه به ابراز تمایل طرف ترک به سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران به‌زودی آغاز می‌شود. همچنین مذاکرات با ترکمنستان برای عقد قرارداد واردات گاز با توجه به امضای یادداشت تفاهم بین شرکت ملی گاز ایران و طرف ترکمنی در آغاز کار دولت جدید در دستور کار وزارت نفت در دولت چهاردهم قرار دارد. هم‌اکنون با معرفی نفرات طرفین به یکدیگر و تشکیل کارگروه کارشناسی، از طرف ترکمنی درخواست ‌شده نفرات خود را برای شروع مذاکرات به تهران اعزام کنند.
**رشد تولید فرآورده‌های نفتی همزمان با افزایش تولید در بالادست صنعت نفت
پاک‌نژاد در حالی وزارت نفت را تحویل گرفت که حجم ذخایر فرآورده نفتی کشور به حد قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته بود و تولید فرآورده‌های اصلی به‌دلیل نبود نظارت لازم در کشور، وضع مناسبی نداشت و حتی در برخی پالایشگاه‌های کشور مانند ستاره خلیج‌فارس، تولید بنزین به مقدار قابل ملاحظه‌ای افت کرده بود.
این موارد زنگ خطری برای تأمین سوخت مورد نیاز در زمستان بود، اما با اقدام‌های انجام‌شده در دولت چهاردهم، همزمان با افزایش تولید در بخش بالادستی صنعت نفت، در حوزه پایین‌دست نیز با افزایش خوراک پالایشگاه‌ها و تغییر در فرآیندهای پالایشی، افزایش قابل‌توجه تولید گازوئیل و بنزین کشور محقق شد.
افزایش ضربتی تولید بنزین در دولت چهاردهم
دولت چهاردهم در شرایطی وزارت نفت را تحویل گرفت که از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل و گاز و فرآورده‌های نفتی کشور وارد شرایط ناترازی (فاصله بین مقدار تولید و مصرف) شده بود. در چنین شرایطی گام نخست کاهش فاصله تولید و مصرف، جلوگیری از واردات بنزین و تأمین نیاز فرآورده بنزین با بهره‌گیری از راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت از داخل بود، بنابراین طرح افزایش ضربتی تولید بنزین به‌عنوان یکی از راهکارهای دولت چهاردهم برای مقابله با چالش ناترازی بنزین در دستور کار قرار گرفت.
در دولت چهاردهم، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با برنامه‌ریزی زودهنگام به‌منظور کاهش فاصله تولید و مصرف و با اجرای طرح تولید ضربتی بنزین در 76 روز گذشته موفق به افزایش 8.5 میلیون لیتری تولید روزانه بنزین کشور شده است.
در این مدت، تولید بنزین پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس با افزایش 4 میلیون لیتری به روزانه 44 میلیون لیتر، پالایشگاه تهران با افزایش 2 میلیون لیتری به روزانه 9 میلیون لیتر، پالایشگاه اصفهان با افزایش 2 میلیون لیتری به روزانه 14 میلیون لیتر و پالایشگاه تبریز با افزایش 500 هزار لیتری به روزانه 4 میلیون لیتر رسیده است، همچنین افزایش روزانه 5 میلیون لیتری تولید نفت‌گاز در پالایشگاه‌های کشور نیز در این دولت محقق شده است.
افزون بر افزایش کمی تولید فرآورده‌های نفتی، توجه به حفظ کیفیت این فرآورده‌ها نیز در اولویت وزارت نفت دولت چهاردهم بوده است. آمارها نشان می‌دهد 70 درصد ظرفیت تولید بنزین و حدود 64 درصد نفت‌گاز پالایشگاه‌های کشور یورو 4 و 5 است.
بهره‌برداری از واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز
آبان امسال واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز با ظرفیت 5 هزار بشکه در روز با هدف ارتقای کیفی محصول بنزین این پالایشگاه و تولید روزانه 1.6 میلیون لیتر بنزین یورو به بهره‌برداری رسید. هدف کلی این طرح، افزایش 20 درصدی بنزین تولیدی پالایشگاه، ارتقای درجه آرام‌سوزی (عدد اکتان) بنزین نهایی تولیدی پالایشگاه از 87 به 91، کاهش بنزن آن در سطح استاندارد ملی به کمتر از یک درصد، کاهش مواد آروماتیکی به کمتر از 35 درصد، کاهش مقدار گوگرد بنزین تولیدی به کمتر از 2 پی‌پی‌ام و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی است.
ظرفیت این واحد معادل 795 هزار لیتر در روز و تولید فعلی آن روزانه 540 هزار لیتر است که با راه‌اندازی این واحد، کیفیت بنزین تولیدی نیز به استاندارد یورو 5 می‌رسد و تولید روزانه یک میلیون و 650 هزار لیتر بنزین یورو 5 در پالایشگاه شیراز محقق خواهد شد.
افزایش تحویل سوخت مایع به نیروگاه‌ها
طبق آمار ارائه‌شده از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، از ابتدای شهریور تا 15 آبان امسال درمجموع 4 میلیارد لیتر سوخت مایع (نفت‌گاز و نفت‌کوره) به نیروگاه‌های کشور تحویل شده است که این رقم در سال 1400 در همین بازه زمانی، 3 میلیارد و 735 میلیون لیتر، در سال 1401، 3 میلیارد و 171 میلیون لیتر و در سال 1402، 2 میلیارد و 186 میلیون لیتر بوده است. با این حال کاهش ذخیره‌سازی سوخت مایع در نیروگاه‌ها در 6 ماه نخست امسال به موضوعی چالشی تبدیل شده است.
تا آنجا که مرکز پژوهش‌های مجلس بر کاهش ذخایر سوخت نیروگاهی در 6 ماهه نخست سال 1403 مهر تأیید زد. آمارهای نشان می‌دهد در 6 ماهه نخست امسال ذخیره‌سازی گازوئیل در نیروگاه‌های کشور نسبت به مدت مشابه پارسال بیش از 50 درصد کاهش یافته است. عواملی که در این میان تأثیرگذار بوده‌اند شامل عرضه 471 میلیون لیتر نفت‌گاز در بورس انرژی در تابستان امسال، به تعویق انداختن تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های نفتی و گازی در دولت سیزدهم تا پاییز امسال، سرمای زودهنگام و کاهش 2.6 میلیارد لیتری ذخایر مایع نیروگاهی در مرداد امسال است.
صادر شدن مجوز واردات بنزین سوپر
با مصوبه هیئت وزیران، واردات بنزین سوپر آزاد شد. بر اساس این مصوبه، اشخاص حقوقی مجاز هستند بنزین سوپر وارداتی را با قیمت غیریارانه‌ای توزیع کنند. در این زمینه محسن پاک‌نژاد گفت که این مطالبه اجتماعی بود و کسانی که دارنده خودروهای لوکس خارجی وارداتی هستند، انتظار دارند از سوختی متناسب با شرایط موتور این خودروها استفاده کنند. وزیر نفت البته تأکید کرد که قیمت بنزین سوپر مطابق قیمت وارداتی و متناسب با هزینه واردات خواهد بود.
**درآمد 6.2 میلیارد دلار صنعت پتروشیمی در 100 روز
در 100 روز استقرار محسن پاک‌نژاد به‌عنوان وزیر نفت دولت چهاردهم، صنعت پتروشیمی در مجموع، 6.2 میلیارد دلار درآمد از محل فروش 12.3 میلیون تن محصول پتروشیمی به دست آورده که از این مقدار 3.2 میلیون تن مربوط به فروش داخلی بوده که درآمدی 2.4 میلیارد دلاری را به دنبال داشته است.
درآمدهای ارزی حاصل از صادرات 9.1 میلیون تن محصول پتروشیمی در 100 روز استقرار دولت چهاردهم 3.8 میلیارد دلار بوده است. بر اساس برنامه ارزی، مطابق گزارش دریافتی از سامانه جامع ارزی بانک مرکزی، از این مقدار معادل 3.1 میلیارد دلار از سوی شرکت‌های پتروشیمی پس از تأمین نیازهای ضروری ارزی شرکت‌ها (مواد شیمیایی و کاتالیست، خوراک، پروژه‌های بهبود، طرح‌های توسعه‌ای، تسهیلات و بدهی‌های ارزی) به سامانه نیما واریز شده است.
در این مدت همچنین آغاز فرآیند مطالعات آمایش سرزمینی به‌منظور تدوین فرصت‌های بهینه سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی و صنایع تکمیلی مطابق با ظرفیت‌ها و نیازمندی‌های هر استان، بسترسازی اجرای طرح مدیریت مصرف گاز طبیعی در بخش ساختمان با سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی، تفاهم اولیه با هلدینگ‌های پتروشیمی برای اجرای یک طرح پالایشی 150 هزار بشکه‌ای به‌منظور تأمین خوراک مایع شرکت‌های پتروشیمی، برنامه‌ریزی برای نوسازی اسکله‌های ماهشهر و عسلویه و... نیز در صنعت پتروشیمی انجام شده است.