بزرگنمايي:

بازار آریا - به گزارش اقتصادآنلاین، سایت تحلیلی "مادرن دیپلماسی" در مقاله‌ای تحلیلی درباره آینده رابطه ایران و آمریکا آورده است: خروج ایالات متحده از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، نقطه عطفی در مسیر هسته‌ای ایران بود. این تصمیم یکجانبه، چارچوبی را از هم پاشید که هدفش محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها بود.
در پی این رخداد، ازسرگیری مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای تهران به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر بدل شد. با وجود خروج آمریکا، ایران هرگز به‌طور رسمی از این توافق کناره‌گیری نکرد. تهران به تعاملات دیپلماتیک خود با اتحادیه اروپا، روسیه و چین ادامه داد و در پی یافتن راه‌هایی برای حفظ توافق بدون مشارکت آمریکا بود. اما این تلاش‌ها در عمل نتوانست منافع اقتصادی ملموسی برای ایران به همراه بیاورد و همین امر، ایران را در شرایطی قرار داد که ادامه پایبندی به توافق دیگر سودی نداشت. در واکنش، تهران به تدریج غنی‌سازی اورانیوم را افزایش داد و سطح خلوص آن را تا حدی بالا برد که کارشناسان می‌گویند در صورت اراده، می‌تواند برای تولید چندین کلاهک هسته‌ای کافی باشد.
تصمیم ایران برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم اقدامی منفرد و صرفاً تقابلی نبود؛ بلکه پیامد مستقیم بازگشت تحریم‌های آمریکا بود که منافع وعده داده شده در چارچوب برجام را از ایران سلب کرد. در غیاب مشوق‌های اقتصادی برای پایبندی به محدودیت‌های توافق، تهران دامنه فعالیت‌های هسته‌ای خود را گسترش داد، در حالی که همچنان تحت نظارت‌های شدید باقی ماند و عضویت خود را در معاهده عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) حفظ کرد.
ایران همواره اعلام کرده که به‌دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و این موضع را بر چند اصل کلیدی بنا نهاده است:
 1. فتوای رهبر جمهوری اسلامی — آیت‌الله خامنه‌ای سلاح‌های کشتار جمعی از جمله بمب هسته‌ای را حرام اعلام کرده است.
2. ملاحظات استراتژیک — آغاز رقابت تسلیحاتی هسته‌ای در خاورمیانه می‌تواند ثبات منطقه را به خطر انداخته و امنیت بلندمدت ایران را تهدید کند.
3. اهرم‌سازی ژئوپولیتیک — باقی‌ماندن در آستانه توانمندی هسته‌ای، ایران را در موضعی قرار می‌دهد که بدون تحریک واکنش نظامی گسترده، از قدرت چانه‌زنی برخوردار باشد.
از 7 اکتبر 2023، و آغاز حملات اسرائیل به غزه، معادلات ژئوپولیتیک منطقه به‌شدت تغییر کرده است. ایران این جنگ را نقطه عطفی می‌داند؛ واقعه‌ای که موقعیت دشمنانش را تقویت کرده و در عین حال، تعهد تهران به محور مقاومت را افزایش داده است.
با وجود فشارهای اقتصادی و نظامی، ایران همچنان از متحدان منطقه‌ای خود نظیر حزب‌الله در لبنان، حوثی‌ها در یمن و گروه‌های فلسطینی حمایت می‌کند. هر یک از این گروه‌ها با چالش‌های خاص خود مواجه‌اند و همین موضوع باعث شده ایران در نحوه دفاع و نفوذ منطقه‌ای خود رویکردهای متفاوتی در پیش گیرد. اما اصل بنیادین این است: تهران حاضر نیست برای کسب معافیت تحریمی موقت یا حتی دائمی، از متحدانش دست بکشد.
این رویکرد، باور تهران را تقویت می‌کند که تحریم‌های اقتصادی به تنهایی قادر به تغییر رفتار یا دکترین هسته‌ای ایران نیست. با این حال، در صورتی که تهدیدات مستقیم علیه خود ایران شکل بگیرد، معادله می‌تواند به‌کلی تغییر کند.
در سناریویی که ایالات متحده با همراهی اسرائیل حمله‌ای مستقیم به تهران ترتیب دهد، دکترین هسته‌ای ایران ممکن است دستخوش تحولی بنیادین شود. ایران پیش‌تر در عملیات‌هایی نظیر «وعده صادق»، توانایی خود را در تشدید درگیری‌ها از طریق حملات موشکی و نظامی دقیق به نمایش گذاشته است. اما در صورتی که تهدید موجودیتی علیه بقای نظام جمهوری اسلامی احساس شود، محاسبات هسته‌ای تهران می‌تواند به شکلی اساسی تغییر یابد.
در چنین شرایطی 2 سناریو مطرح است:
 1. میدان واکنش غیرقابل پیش‌بینی در منطقه — گسترش درگیری در این سطح می‌تواند خاورمیانه را وارد مرحله‌ای ناشناخته و پرمخاطره کند و تبعات جهانی در پی داشته باشد.
2. حرکت به سوی سلاح هسته‌ای — اگر ایران به این جمع‌بندی برسد که بقای نظام مستلزم بازدارندگی هسته‌ای است، دلایل قبلی مبنی بر خویشتن‌داری می‌تواند کنار گذاشته شود.
نگرش ایران به حفظ حاکمیت و انقلاب اسلامی، ریشه در اصول اعتقادی و ایدئولوژیک دارد. بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، آیت‌الله روح‌الله خمینی، همواره بر این اصل تأکید داشت که حفظ نظام اسلامی از هر مصلحت فردی و شخصی مهم‌تر است. او در این زمینه گفته بود:
«حفظ جمهوری اسلامی از حفظ جان امام زمان هم مهم‌تر است؛ زیرا خود حضرت هم برای اسلام فدا می‌شود و همه انبیا از اول عالم تا کنون برای حفظ حق و دین خدا جنگیدند و جان فدا کردند.»
از این منظر، دکترین هسته‌ای ایران کاملاً انعطاف‌پذیر است. تحریم‌ها و فشارهای خارجی، به‌تنهایی انگیزه‌ای برای ترک برنامه هسته‌ای ایجاد نمی‌کند. اما در صورت تهدید جدی علیه موجودیت جمهوری اسلامی، ممکن است ایران مسیر خود را به‌طور کامل تغییر دهد.
مسیر هسته‌ای ایران در آینده تابع ترکیبی پیچیده از عوامل ژئوپولیتیک، اقتصادی و ایدئولوژیک خواهد بود. هرچند تهران تاکنون از پیگیری ساخت تسلیحات هسته‌ای خودداری کرده، اما بی‌ثباتی‌های فزاینده منطقه‌ای، تهدیدهای نظامی و تغییر در ائتلاف‌های بین‌المللی می‌تواند در نهایت این کشور را به‌سوی دکترین هسته‌ای جدید سوق دهد.
سرنوشت این ماجرا تا حد زیادی بستگی به آن دارد که در آینده، مذاکرات دیپلماتیک، سیاست‌های بازدارنده یا تقابل‌های نظامی، کدام یک شکل‌دهنده گام بعدی ایران در عرصه هسته‌ای خواهد بود.