بازار آریا - دنیای اقتصاد : قبض انبار صنایع بورسی نشان می‌دهد در زمستان1403 تقاضای کالا سبب رونق فروش بخش صنعت شده اما تولید اندک و نیاز به نقدینگی، صنعتگران را به سمت کاهش موجودی انبار سوق داده است؛ موضوعی که خبر از وجود نااطمینانی در آتیه 9رشته ‌فعالیت صنعتی می‌دهد.
انبار صنایع خالی‌‌‌تر شد. این موضوع از دو جهت قابل اثبات و نشانه افزایش ریسک عرضه کالاست. بررسی «شاخص موجودی انبار» 9رشته‌فعالیت صنعتی بیانگر اثر نوسانات ارز روی انبار بنگاه‌‌‌های صنعتی است. شواهد آخرین گزارش بازوی پژوهشی مجلس نشان می‌دهد اغلب صنایع با کالاهای در انبار خود به تقاضای بازار پاسخ می‌دهند. این را می‌‌‌توان از کاهش سطح «شاخص موجودی انبار» و بررسی «نسبت موجودی انبار به فروش» در اغلب صنایع فهمید. معنی ساده افت صنایع در این دو فقره، خرج کردن از انبار است؛ موضوعی که احتمالا به دلیل کاهش توان تولید در نتیجه ناترازی و افزایش فشار مخارج ناشی از کمبود نقدینگی است.
از 9صنعت مورد بررسی، شاخص موجودی انبار 6صنعت در پاییز امسال نسبت به فصل قبل کاهش داشته است. «صنعت فلزات پایه»، «صنعت شیمیایی»، «صنعت کک و پالایش»، «صنعت چوب و کاغذ»، «صنعت خودرو و قطعات» و «صنعت کانی غیرفلزی» شش صنعتی هستند که موجودی انبار آنها کاهشی بوده است. در مقابل شاخص موجودی انبار صنعت «لاستیک و پلاستیک» بعد از کاهش چشم‌گیر در فصل تابستان نسبت به بهار، در پاییز افزایش داشته است. همچنین شاخص موجودی انبار صنعت «تجهیزات برقی» بعد از افت تابستان، در پاییز افزایشی بوده است. 
شاخص موجودی انبار صنعت «ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات» نیز نسبت به افت‌‌‌های شدید در سال گذشته، از سه‌فصل پیش روندی افزایشی را در پیش گرفته است. بررسی شاخص موجودی انبار به فروش نیز نشان می‌دهد، این شاخص در صنایع «کک و پالایش»، «شیمیایی»، «کانی غیرفلزی»، «فلزات پایه» و «خودرو و قطعات» در پاییز 1403 نسبت به فصل قبل کاهشی بوده است. این کاهش بیانگر این است که بنگاه‌ها نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ گذشته‌‌‌ نسبت‌‌‌ کمتری‌‌‌ از مقدار فروش را به‌‌‌ شکل‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار نگه‌‌‌‌می‌‌‌دارند.
بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که افزایش نرخ ارز باعث بالا رفتن هزینه واردات مواد اولیه و تجهیزات تولید شده و تولیدکنندگان را در تامین مواد اولیه با مشکل مواجه کرده است. از طرفی کمبود انرژی نیز که باعث کاهش فعالیت شرکت‌ها در سطوح پایین ظرفیت تولید شده بود، کاهش تولید طی ماه‌‌‌های گذشته را به همراه داشته که باعث کاهش سطح موجودی محصول شده است. درنهایت شرکت‌ها برای تحویل سفارش‌ها از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌‌‌اند. 
گزارش شامخ دی‌ماه نیز این روند را تایید کرده است. براساس این گزارش، طی ماه‌‌‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه و کمبود آن و همچنین کمبود برق و نیمه‌تعطیلی شرکت‌ها، امکان تولید در قیمت‌های قبلی وجود نداشته و کارخانه‌‌‌ها برای تامین تقاضای مشتریان، از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌‌‌اند و نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی نیز تامین‌‌‌ مواد اولیه و کمبود انرژی و افزایش هزینه‌‌‌های آن به تولید در ظرفیت‌‌‌های پایین منجر شده است.

گزارش مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس از پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در پاییز 1403 و بررسی شاخص موجودی انبار صنایع بورسی نشان می‌دهد، شاخص کل موجودی انبار صنعت در پاییز 1403 معادل 116.5 است که رشد منفی 7.8درصدی را نسبت به فصل مشابه سال قبل داشته است. این شاخص همچنین نسبت به فصل تابستان 1403، کاهش 8.5درصدی را ثبت کرده است. بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که این شاخص در سه‌سال گذشته به‌طور میانگین روی عدد 126 بوده است. 

نسبت موجودی انبار به فروش نیز برابر 0.32 است که نسبت به فصل تابستان 1403 (0.35) و نسبت به فصل مشابه سال قبل (0.34) به ترتیب 3 و 2 واحد‌درصد کاهش یافته است. متوسط این شاخص در فصول پاییز برابر با 0.34 بوده که مقدار پاییز 1403 در مقایسه با آن پایین‌‌‌تر آمده است. به طور کلی این شاخص نشان می‌دهد که در فصل پاییز 1403، تولیدکنندگان صنعتی حدود 30‌درصد از میزان فروش خود را به شکل موجودی انبار نگه‌داری می‌کنند.
شاخص کل موجودی انبار بخش معدن
شاخص تغییرات زنجیره‌‌‌ای موجود انبار بخش معدن در پاییز 1403 عدد 120.3 را نشان می‌دهد که کاهش 7.2درصدی را نسبت به فصل مشابه سال قبل ثبت کرده و تغییر قابل‌توجهی نسبت به فصل تابستان 1403 نداشته است. اما روند شاخص در طول یک‌سال گذشته وضعیت باثباتی داشته است. هرچند از سقف تاریخی خود در سال 1400 فاصله زیادی دارد. شاخص‌‌‌ نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش معدن در پاییز ١٤٠٣با 0.8درصد افزایش‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ مقدار 0.8 را نشان می‌دهد. اگرچه‌‌‌ این‌‌‌ مقدار از روند متوسط‌‌‌ فصلی‌‌‌ پاییز (0.88)پایین‌‌‌تر است،‌‌‌ اما در طول یک‌سال گذشته‌‌‌ بالاترین‌‌‌ رقم‌‌‌ را ثبت‌‌‌ کرده است‌‌‌. با توجه‌‌‌ به‌‌‌ این‌‌‌ شاخص‌‌‌، در پاییز ١٤٠٣ به‌‌‌ اندازه حدود ٨٠درصد از فروش به‌‌‌ شکل‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار نگهداری‌‌‌ شده است‌‌‌.
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌ فلزات پایه‌‌‌
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار فلزات پایه‌‌‌ در پاییز روی‌‌‌ مقدار 90.4 قرار گرفته‌‌‌ است‌‌‌ و روند کاهشی‌‌‌ را نشان می‌دهد. با این‌‌‌ حال نسبت‌‌‌ موجودی انبار به‌‌‌ فروش نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ گذشته‌‌‌ 0.08واحد کاهش‌‌‌ یافته‌‌‌ ‌‌‌ و روی‌‌‌ 0.35 قرار گرفته‌‌‌ است؛ یعنی‌‌‌ بنگاه‌ها نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ گذشته‌‌‌ نسبت‌‌‌ کمتری‌‌‌ از مقدار فروش را به‌‌‌ شکل‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار نگه‌‌‌ می‌‌‌دارند که این‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ اندازه 0.03واحد از میانگین‌‌‌ کل‌‌‌ صنایع‌‌‌ (معادل 0.32) بالاتر است‌‌‌.
شاخص موجودی انبار صنعت کک و پالایش
شاخص موجودی انبار محصولات پالایشی در پاییز 1403 روی 33.8 قرار می‌گیرد. هر چند این شاخص برای بازه دوساله روند کاهشی دارد، به طوری که میانگین شاخص در دوسال گذشته 65.3 بوده و در طول چهار فصل گذشته مقادیر پایین‌‌‌تری را ثبت کرده و میانگین 33.5 داشته است و روند تقریبا ثابتی را نشان می‌دهد. نسبت موجودی انبار به فروش نیز 0.1 است که این نسبت 0.2واحد پایین‌‌‌تر از میانگین کل صنایع است.
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌ محصولات شیمیایی‌‌‌
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار محصولات شیمیایی‌‌‌ در پاییز ١٤٠٣ روی‌‌‌ مقدار 143.8 قرار می‌گیرد و روند کاهشی‌‌‌ را نشان می‌دهد. نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش نیز کاهش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌ و عدد 0.23 را نشان می‌دهد، این‌‌‌ در حالی‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ طی‌‌‌ دوسال گذشته متوسط‌‌‌ نسبت‌‌‌ 0.32بوده است‌‌‌. کاهش‌‌‌ این‌‌‌ نسبت‌‌‌ با توجه‌‌‌ به‌‌‌ سال‌های گذشته‌‌‌ نشان می‌دهد که‌‌‌ محصولات شیمیایی‌‌‌ کمتر از گذشته‌‌‌ در انبار می‌‌‌مانند و بیشتر به‌‌‌ فروش می‌‌‌رسند.
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار صنعت‌‌‌ خودرو و قطعات
مقدار شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار در پاییز ١٤٠٣ برابر 57.6 است‌‌‌. این‌‌‌ شاخص‌‌‌ در طول دوسال گذشته‌‌‌ روند ملایم‌‌‌ افزایشی‌‌‌ را نشان می‌دهد. هرچند‌‌‌ از قله‌‌‌ تاریخی‌‌‌ خود فاصله‌‌‌ قابل‌توجهی‌‌‌ دارد. افزایش‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار خودروهای‌‌‌ سنگین‌‌‌ نقش‌‌‌ پررنگی‌‌‌ در بالارفتن‌‌‌ شاخص‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. همچنین‌‌‌ نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش 0.27 است‌‌‌؛ متوسط‌‌‌ نسبت‌‌‌ از ١٤٠١ تا انتهای‌‌‌ پاییز ١٤٠٣ برابر 0.2 و از ١٣٩٩تا ١٤٠٠ برابر 0.45 بوده است‌‌‌ که‌‌‌ نشان می‌دهد شاخص‌‌‌ کاهش‌‌‌ قابل‌‌‌ ملاحظه‌‌‌ای‌‌‌ داشته‌‌‌،‌‌‌ اما مجددا روند صعودی را‌‌‌ در پیش‌‌‌ گرفته‌‌‌ است‌‌‌.
شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار کالاهای‌‌‌ مصرفی‌‌‌
این‌‌‌ شاخص‌‌‌ در پاییز ١٤٠٣ معادل ٣,٦٠ بوده است‌‌‌. طی‌‌‌ ٩دوره از تابستان ١٤٠١ تا پاییز ١٤٠٣ این‌‌‌ شاخص‌‌‌ وضعیت‌‌‌ باثباتی‌‌‌ داشته‌‌‌ و متوسط‌‌‌ 60.3 بوده است‌‌‌؛ در حالی‌‌‌ که‌‌‌ متوسط‌‌‌ شاخص‌‌‌ از بهار ١٣٩٩ تا بهار ١٤٠١ برابر 106.5بوده است که‌‌‌ نشان می‌دهد شاخص‌‌‌ کاهش‌‌‌ قابل‌توجهی‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش نیز ١ , ٠ است‌‌‌. معمولا نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش در کالاهای‌‌‌ مصرفی‌‌‌ بسیار پایین‌‌‌ است‌‌‌؛ زیرا ماهیت‌‌‌ مصرفی‌‌‌ محصولات و امکان انقضای‌‌‌ آن انگیزه نگهداری‌‌‌ به‌‌‌ شکل‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار را پایین‌‌‌ می‌‌‌آورد.
شاخص موجودی انبار کالاهای واسطه‌‌‌ای
شاخص موجودی انبار محصولات در پاییز 1403 معادل 83.1 است. این شاخص از بهار 1401 با ثبت عدد 158.6 روند کاهشی داشته است. به همین نسبت موجودی انبار به فروش آن روی عدد 0.22 قرار گرفته است که پایین‌‌‌تر از مقدار متوسط شاخص در کل بازه مورد مطالعه (0.31) است.
شاخص موجودی انبار کالاهای سرمایه‌‌‌ای
شاخص محصولات سرمایه‌‌‌ای روی مقدار 238.9 قرار گرفته و در طول چهارسال گذشته روند صعودی داشته است. شاخص نسبت موجودی انبار به فروش نیز عدد 0.65 را نشان می‌دهد که 0.06واحد بالاتر از نسبت دوره پاییز سال قبل است و به‌طور متوسط نسبت در تمام دوره‌‌‌ها 0.71 است. به این ترتیب مقدار شاخص نسبت موجودی انبار به فروش در دوره فعلی پایین‌‌‌تر از میانگین قرار گرفته است.
نهاده‌‌‌های‌‌‌ ساختمانی‌‌‌
با توجه‌‌‌ به‌‌‌ اهمیت‌‌‌ بخش‌‌‌ مسکن‌‌‌ در کشور، گروه اقتصاد کلان نهاده‌‌‌هایی را‌‌‌ که‌‌‌ در بخش‌‌‌ ساختمان به‌‌‌ کار می‌روند به‌‌‌ صورت مجزا استخراج کرده است‌‌‌ تا با محاسبه‌‌‌ شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار این‌‌‌ نهاده‌ها از وضعیت‌‌‌ رونق‌‌‌ و رکود در بخش‌‌‌ مسکن‌‌‌ اطلاعات بیشتری‌‌‌ کسب‌‌‌ کند. شاخص‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار نهاده‌‌‌های‌‌‌ ساختمانی‌‌‌ تا فصل‌‌‌ پاییز سال ١٤٠٢ از روند صعودی‌‌‌ با شیب‌‌‌ ملایم‌‌‌ برخوردار است،‌‌‌ اما پس‌‌‌ از آن روند نزولی‌‌‌ پیدا کرده و در پاییز ١٤٠٣روی‌‌‌ عدد 105.4 قرار گرفته‌‌‌ است؛ به‌‌‌ طوری‌‌‌ که‌‌‌ شاخص‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ پاییز سال قبل‌‌‌ ٣٥درصد کاهش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. نسبت‌‌‌ موجودی‌‌‌ انبار به‌‌‌ فروش نیز در پاییز ١٤٠٣ برابر 0.31 بوده که‌‌‌ به‌طور متوسط از تمام دوره‌ها معادل 0.36واحد، پایین‌‌‌تر است‌‌‌.
یکی از شاخص‌‌‌های مهم برای بررسی بهنگام و دقیق وضعیت اقتصاد کلان و به‌خصوص بخش صنعت شاخص موجودی انبار است. این شاخص تصویری پیش‌‌‌نگر از وضعیت بخش صنعت ارائه می‌دهد که از آن برای طراحی، اجرا و ارزیابی سیاست‌‌‌های اقتصادی می‌‌‌توان استفاده کرد. اطلاعاتی که شرکت‌های بورسی از وضعیت تولید، فروش و موجودی انبار منتشر می‌کنند با تقریب بسیار بالایی با کل صنعت کشور انطباق دارد. تغییرات موجودی انبار بر تصمیم بنگاه‌‌‌های اقتصادی برای تغییر دوره‌‌‌های آتی اثر می‌‌‌گذارد. از همین‌رو بررسی روند تغییرات این شاخص از آنجا که تصویر روشنی از وضعیت صنایع ارائه دهد، نقش مهمی در شناسایی چالش‌‌‌های صنایع و سیاستگذاری دارد.